Próby wątrobowe: ALT, AST, ALP, BIL i GGTP – czym są i kiedy je wykonać?

Próby wątrobowe (lub testy czynnościowe wątroby) to badanie krwi mające na celu ocenić pracę tego narządu. Obejmują oznaczenie stężenia czterech enzymów (ALT, AST, ALP i GGTP) oraz bilurbiny (BIL). 

Stłuszczenie, wirusowe zapalenie czy marskość wątroby. Brzmi groźnie, prawda? Najważniejsze w leczeniu tych schorzeń jest ich szybkie wykrycie. Pozwala na to m.in. wykonanie prób wątrobowych. Dlatego wraz z dr. n. med. Witoldem Tomaszewskim i magistrem farmacji Iloną Krzak, przedstawiamy zbiór najważniejszych informacji o testach czynnościowych wątroby. 

Zobacz też:

• Tabletki na wątrobę [ranking + opinia farmaceuty]
• Suplementy na wątrobę [ranking + opinia farmaceuty]
• Wątroba [objawy chorób + jak o nią dbać i czego unikać]
• Badania krwi [jak często wykonać + jak się przygotować]
• Stłuszczona (otłuszczona) wątroba [co to + przyczyny + objawy]

Czym są próby wątrobowe?

Próby wątrobowe lub testy czynnościowe wątroby to badanie krwi, które może pomóc wykryć nieprawidłowości w pracy tego narządu. Próby wątrobowe oceniają stężenie enzymów, białek i innych substancji wytwarzanych przez wątrobę. Wykonanie tego badania pozwala sprawdzić ogólny stan narządu.

Jakie badania składają się na próby wątrobowe? 

W badaniu prób wątrobowych określa się aktywność pięciu parametrów: 

• Aminotransferaza alaninowa (ALT). Enzym znajdujący się w wątrobie, odpowiedzialny za przekształcanie białka w energię dla komórek wątroby. Uszkodzenie tego narządu najczęściej skutkuje uwolnieniem ALT do krwioobiegu. Efektem tego jest znaczący wzrost stężenia ALT.
• Aminotransferaza asparaginianowa (AST). Enzym wspierający metabolizm aminokwasów. Najczęściej (podobnie jak ALT) jest obecny w surowicy w niedużej ilości. Podwyższone stężenie AST może świadczyć o uszkodzeniach lub chorobach wątroby.
• Fosfataza alkaliczna (ALP). Enzym zawarty zarówno w wątrobie, jak i kościach. ALP jest kluczowy dla rozkładu białek w organizmie. Zbyt wysokie stężenie tego parametru może być sygnałem świadczącym o uszkodzeniach lub chorobach wątroby, a także problemach z kośćmi.
• Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP). Enzym występujący w całym organizmie, jednak przede wszystkim w wątrobie. Uszkodzenie narządu powoduje przedostanie się GGTP do krwioobiegu i podwyższenie tego parametru w badaniu. Wysokie stężenie GGTP może wskazywać na uszkodzenia dróg żółciowych lub choroby wątroby.
• Bilirubina. Substancja wytwarzana podczas rozpadu czerwonych krwinek. Bilirubina przechodzi przez wątrobę, aby później zostać wydalona wraz z kałem. Zbyt duże stężenie tego parametru może świadczyć o chorobach wątroby lub niedokrwistości (anemii).

Próby wątrobowe – co pozwalają wykryć?

Testy wątrobowe to cenne badanie, które pozwala nam sprawdzić aktualny stan zdrowia. Jakie możliwości dają nam próby wątrobowe?

• Wykrycie chorób wątroby, takich jak zapalenie.
• Określanie stopnia zaawansowania wybranych chorób np. marskości wątroby.
• Monitorowanie postępu różnych schorzeń, takich jak alkoholowe zapalenie wątroby.
• Śledzenie możliwych skutków ubocznych leków.

Pamiętaj, że to tylko wybrane możliwości, do których można wykorzystać badanie prób wątrobowych. Testy te pozwalają na odkrycie wielu innych anomalii w pracy organizmu.

Przyczyny nieprawidłowych wyników prób wątrobowych

Nieprawidłowe wyniki badania prób wątrobowych nie biorą się znikąd. Najczęściej powodowane są przez określone czynniki. 

Przyczyny podwyższonych prób wątrobowych:

• nadmierne spożywanie alkoholu,
• nierozważne przyjmowanie leków,
• otyłość,
• wirusowe zapalenie wątroby typu A, B lub C,
• niewydolność serca,
• choroba stłuszczeniowa wątroby,
• celiakia,
• hemochromatoza (nadmiar żelaza),
• mononukleoza,
• nowotwór wątroby,
• sepsa,
• choroba Wilsona (powoduje ją nadmiar miedzi),
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby.

Jakie są wskazania do wykonania prób wątrobowych?

Najczęściej na badania prób wątrobowych skieruje Cię lekarz pierwszego kontaktu, który uzna, że z Twoim zdrowiem dzieje się coś złego. Jest jednak kilka objawów, które mogą świadczyć o problemach wątrobowych. Jeśli ich doświadczasz, warto wykonać próby wątrobowe.

Wskazania do badania prób wątrobowych:

• nudności,
• wymioty,
• bóle brzucha,
• żółtaczka,
• ciemny kolor moczu,
• jasny stolec,
• zmęczenie.

Grupy ryzyka

Poza objawami, które są wskazaniem do wykonania prób wątrobowych, należy też wyróżnić grupy ryzyka, czyli osoby szczególnie narażone na choroby wątroby.

Najważniejsze czynniki ryzyka chorób wątroby:

• rodzinna historia chorób wątroby,
• choroba alkoholowa,
• podejrzenie wirusowego zapalenia wątroby,
• przyjmowanie leków, które mogą powodować uszkodzenia wątroby.

Jak przygotować się do wykonania prób wątrobowych?

Wykonanie prób wątrobowych odbywa się na czczo. Najprawdopodobniej lekarz zaleci Ci, aby przed badaniem nic nie pić i nie jeść przez 8–12 godzin. Na kilka dni przed badaniem nie należy też spożywać pokarmów ciężkostrawnych i alkoholu.

Próby wątrobowe – jak wygląda badanie?

Badanie prób wątrobowych jest bardzo proste i obejmuje wyłącznie kilka kroków. Najczęściej trwa ono krócej niż 5 minut. Czego możesz się spodziewać?

1. Oczyszczenia skóry (najczęściej na zgięciu ramienia).
2. Umieszczenia opaski uciskowej nad oczyszczonym miejscem.
3. Wkłucia igły w żyłę.
4. Pobrania krwi.
5. Zdjęcia opaski uciskowej.

Jeśli obawiasz się pobierania krwi – staraj się patrzeć w inną stronę i nie myśleć o samym badaniu. Ukłucie jest bardzo delikatne i nie wiąże się z dużym bólem, dlatego nie ma powodów do niepokoju.

Najczęściej jednak wkłucie pozostawi po sobie małego siniaka. Jeśli ślad ten wraz z bólem nie znikną w ciągu kilku dni – udaj się do lekarza.

Próby wątrobowe – wartości referencyjne

Każda z prób wątrobowych ma swój zakres wartości referencyjnych. Podwyższone wyniki mogą oznaczać problemy z narządem.

Normy prób wątrobowych:

• ALT: 4–36 IU/l
• AST: 5–30 IU/l
• ALP: 40–129 IU/l
• GGTP: 6–50 IU/l
• Bilirubina: 2–17 µmol/l

Jak obniżyć stężenie ALT i AST?

W celu regeneracji wątroby, pomocne jest obniżenie stężenia enzymów ALT i AST. Najczęściej obejmuje to kilka prostych kroków.

Jak obniżyć ALT i AST?

• Wprowadź odpowiednią dietę. 
• Uprawiaj aktywność fizyczną.
• Unikaj alkoholu.
• Przyjmuj większe ilości kwasu foliowego (witaminy B9).
• Zwiększ spożycie kwasów omega-3.
• Pij kawę.

Jak utrzymać próby wątrobowe w normie?

Próby wątrobowe to profilaktyczne badanie, które powinniśmy wykonywać raz w roku. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie ewentualnych schorzeń. W prewencji podwyższonych prób wątrobowych istotna jest:

• zbilansowana dieta, 
• regularne posiłki, 
• aktywność fizyczna, 
• picie odpowiedniej ilości wody,
• unikanie alkoholu. 

Próby wątrobowe w ciąży

Nieprawidłowe wyniki badań prób wątrobowych w ciąży mogą zwiastować problemy zdrowotne zarówno, kobiety, jak i płodu. Najczęściej podwyższone stężenia świadczą o stanie przedrzucawkowym. Przyszła mama, która ma nieprawidłowe próby wątrobowe, musi zgłosić się do lekarza.

Podwyższone próby wątrobowe u dziecka – co robić?

Podwyższone próby wątrobowe u dziecka to sygnał ostrzegawczy mówiący, że z narządem malucha dzieje się coś niedobrego. Najczęściej po takich wynikach lekarz zaleci kolejne badania. Jakie symptomy wskazują na konieczność zbadania prób wątrobowych u dziecka?

Objawy mogące towarzyszyć nieprawidłowym wynikom prób wątrobowych u dziecka:

• wzdęty brzuch,
• wymioty,
• biegunka,
• czarne lub krwawe stolce,
• obrzęk rąk i nóg,
• żółtaczka,
• bóle stawów,
• gorączka,
• wysypka.

Zobacz też:

• Badania na tarczycę [jakie wykonywać + normy + wyniki]
• Badanie kortyzolu [normy i wskazania + gdzie wykonać]

Podsumowanie