- Badania
- Próby wątrobowe
Próby wątrobowe: ALT, AST, ALP, BIL i GGTP – czym są i kiedy je wykonać?

Ludwik Jelonek

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Witold Tomaszewski
Zweryfikowane przez eksperta
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Nina Wawryszuk

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
- Czym są próby wątrobowe?
- Przyczyny nieprawidłowych wyników prób wątrobowych
- Jakie są wskazania do wykonania prób wątrobowych?
- Jak przygotować się do wykonania prób wątrobowych?
- Próby wątrobowe – wartości referencyjne
- Próby wątrobowe w ciąży
- Podwyższone próby wątrobowe u dziecka – co robić?
- Podsumowanie
- FAQ
- Źródła
Próby wątrobowe (lub testy czynnościowe wątroby) to badanie krwi mające na celu ocenić pracę tego narządu. Obejmują oznaczenie stężenia czterech enzymów (ALT, AST, ALP i GGTP) oraz bilurbiny (BIL).
Dlaczego możesz nam zaufać
Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Informacja o reklamach
Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.
Dowiedz się więcej w naszym regulaminie
Stłuszczenie, wirusowe zapalenie czy marskość wątroby. Brzmi groźnie, prawda? Najważniejsze w leczeniu tych schorzeń jest ich szybkie wykrycie. Pozwala na to m.in. wykonanie prób wątrobowych. Dlatego wraz z dr. n. med. Witoldem Tomaszewskim i magistrem farmacji Iloną Krzak, przedstawiamy zbiór najważniejszych informacji o testach czynnościowych wątroby.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym są próby wątrobowe i jakie parametry się na nie składają
- Kto powinien wykonać próby wątrobowe
- Jakie są wartości referencyjne prób wątrobowych
- Jak przygotować się do badania prób wątrobowych
- Co mogą oznaczać próby wątrobowe u dziecka
Zobacz też:
- Tabletki na wątrobę
- NAC (N-acetylocysteina)
- Suplementy na wątrobę [ranking + opinia farmaceuty]
- Badania krwi
- Stłuszczona (otłuszczona) wątroba
Czym są próby wątrobowe?
Próby wątrobowe lub testy czynnościowe wątroby to badanie krwi, które może pomóc wykryć nieprawidłowości w pracy tego narządu. Próby wątrobowe oceniają stężenie enzymów, białek i innych substancji wytwarzanych przez wątrobę. Wykonanie tego badania pozwala sprawdzić ogólny stan narządu.
Jakie badania składają się na próby wątrobowe?
W badaniu prób wątrobowych określa się aktywność pięciu parametrów:
- Aminotransferaza alaninowa (ALT). Enzym znajdujący się w wątrobie, odpowiedzialny za przekształcanie białka w energię dla komórek wątroby. Uszkodzenie tego narządu najczęściej skutkuje uwolnieniem ALT do krwioobiegu. Efektem tego jest znaczący wzrost stężenia ALT .
- Aminotransferaza asparaginianowa (AST). Enzym wspierający metabolizm aminokwasów. Najczęściej (podobnie jak ALT) jest obecny w surowicy w niedużej ilości. Podwyższone stężenie AST może świadczyć o uszkodzeniach lub chorobach wątroby .
- Fosfataza alkaliczna (ALP). Enzym zawarty zarówno w wątrobie, jak i kościach. ALP jest kluczowy dla rozkładu białek w organizmie. Zbyt wysokie stężenie tego parametru może być sygnałem świadczącym o uszkodzeniach lub chorobach wątroby, a także problemach z kośćmi .
- Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP). Enzym występujący w całym organizmie, jednak przede wszystkim w wątrobie. Uszkodzenie narządu powoduje przedostanie się GGTP do krwioobiegu i podwyższenie tego parametru w badaniu. Wysokie stężenie GGTP może wskazywać na uszkodzenia dróg żółciowych lub choroby wątroby .
- Bilirubina. Substancja wytwarzana podczas rozpadu czerwonych krwinek. Bilirubina przechodzi przez wątrobę, aby później zostać wydalona wraz z kałem. Zbyt duże stężenie tego parametru może świadczyć o chorobach wątroby lub niedokrwistości (anemii) .
Ciekawostka
Aminotransferaza alaninowa w skrócie nazywana jest ALT, ALAT lub GPT. Wszystkie te nazwy są poprawne i mogą być używane zamiennie.
Próby wątrobowe – co pozwalają wykryć?
Testy wątrobowe to cenne badanie, które pozwala nam sprawdzić aktualny stan zdrowia. Jakie możliwości dają nam próby wątrobowe ?
- Wykrycie chorób wątroby, takich jak zapalenie.
- Określanie stopnia zaawansowania wybranych chorób np. marskości wątroby.
- Monitorowanie postępu różnych schorzeń, takich jak alkoholowe zapalenie wątroby.
- Śledzenie możliwych skutków ubocznych leków.
Pamiętaj, że to tylko wybrane możliwości, do których można wykorzystać badanie prób wątrobowych. Testy te pozwalają na odkrycie wielu innych anomalii w pracy organizmu.
Próby wątrobowe mogą być wykorzystywane do rozróżniania choroby wirusowej od choroby bakteryjnej.

Ilona Krzak magister farmacji
Przyczyny nieprawidłowych wyników prób wątrobowych
Nieprawidłowe wyniki badania prób wątrobowych nie biorą się znikąd. Najczęściej powodowane są przez określone czynniki.
Przyczyny podwyższonych prób wątrobowych :
- nadmierne spożywanie alkoholu,
- nierozważne przyjmowanie leków,
- otyłość,
- wirusowe zapalenie wątroby typu A, B lub C,
- niewydolność serca,
- choroba stłuszczeniowa wątroby,
- celiakia,
- hemochromatoza (nadmiar żelaza),
- mononukleoza,
- nowotwór wątroby,
- sepsa,
- choroba Wilsona (powoduje ją nadmiar miedzi),
- autoimmunologiczne zapalenie wątroby.
Uwaga!
Pamiętaj, że nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych mogą – ale nie muszą – być spowodowane tymi czynnikami. Jeśli Twoje są niepokojące – udaj się do lekarza. Tylko specjalista może określić, co Ci dolega i w jaki sposób Ci pomóc.
Aminotransferazy wzrastają m.in. w przypadku chorób wątroby, zawałów różnych narządów i udarów. Z kolei ich szybki spadek nie zawsze może być oznaką zdrowienia. Niekiedy wręcz przeciwnie – może to świadczyć o znacznym pogorszeniu rokowania i martwicy hepatocytów.

Ilona Krzak magister farmacji
Jakie są wskazania do wykonania prób wątrobowych?
Najczęściej na badania prób wątrobowych skieruje Cię lekarz pierwszego kontaktu, który uzna, że z Twoim zdrowiem dzieje się coś złego. Jest jednak kilka objawów, które mogą świadczyć o problemach wątrobowych. Jeśli ich doświadczasz, warto wykonać próby wątrobowe.
Wskazania do badania prób wątrobowych :
- nudności,
- wymioty,
- bóle brzucha,
- żółtaczka,
- ciemny kolor moczu,
- jasny stolec,
- zmęczenie.
Grupy ryzyka
Poza objawami, które są wskazaniem do wykonania prób wątrobowych, należy też wyróżnić grupy ryzyka, czyli osoby szczególnie narażone na choroby wątroby.
Najważniejsze czynniki ryzyka chorób wątroby:
- rodzinna historia chorób wątroby,
- choroba alkoholowa,
- podejrzenie wirusowego zapalenia wątroby,
- przyjmowanie leków, które mogą powodować uszkodzenia wątroby.
Jak przygotować się do wykonania prób wątrobowych?
Wykonanie prób wątrobowych odbywa się na czczo. Najprawdopodobniej lekarz zaleci Ci, aby przed badaniem nic nie pić i nie jeść przez 8–12 godzin. Na kilka dni przed badaniem nie należy też spożywać pokarmów ciężkostrawnych i alkoholu .
Przed badaniem aminotransferaz nie należy wykonywać ciężkiego wysiłku fizycznego – może to zaburzyć wyniki.

Ilona Krzak magister farmacji
Próby wątrobowe – jak wygląda badanie?
Badanie prób wątrobowych jest bardzo proste i obejmuje wyłącznie kilka kroków. Najczęściej trwa ono krócej niż 5 minut. Czego możesz się spodziewać ?
- Oczyszczenia skóry (najczęściej na zgięciu ramienia).
- Umieszczenia opaski uciskowej nad oczyszczonym miejscem.
- Wkłucia igły w żyłę.
- Pobrania krwi.
- Zdjęcia opaski uciskowej.
Jeśli obawiasz się pobierania krwi – staraj się patrzeć w inną stronę i nie myśleć o samym badaniu. Ukłucie jest bardzo delikatne i nie wiąże się z dużym bólem, dlatego nie ma powodów do niepokoju.
Najczęściej jednak wkłucie pozostawi po sobie małego siniaka. Jeśli ślad ten wraz z bólem nie znikną w ciągu kilku dni – udaj się do lekarza .
Próby wątrobowe – wartości referencyjne
Każda z prób wątrobowych ma swój zakres wartości referencyjnych. Podwyższone wyniki mogą oznaczać problemy z narządem.
- ALT: 4–36 IU/l
- AST: 5–30 IU/l
- ALP: 40–129 IU/l
- GGTP: 6–50 IU/l
- Bilirubina: 2–17 µmol/l
Wartości referencyjne mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, metody wykonania, a także jednostek, w jakich są wyrażone. Każda instytucja podaje zakres wartości referencyjnych wraz z wynikami badań.

Witold Tomaszewskidoktor nauk medycznych
Jak obniżyć stężenie ALT i AST?
W celu regeneracji wątroby, pomocne jest obniżenie stężenia enzymów ALT i AST. Najczęściej obejmuje to kilka prostych kroków.
- Wprowadź odpowiednią dietę.
- Uprawiaj aktywność fizyczną.
- Unikaj alkoholu.
- Przyjmuj większe ilości kwasu foliowego (witaminy B9).
- Zwiększ spożycie kwasów omega-3.
- Pij kawę.
ALAT może się wahać w ciągu dnia nawet o 45%.

Ilona Krzak magister farmacji
Chciałbyś poznać dobroczynne właściwości wszystkich kwasów omega?
Zapraszam do tego artykułu:Kwasy omega – czym są, rodzaje, właściwości, niedobór
Jak utrzymać próby wątrobowe w normie?
Próby wątrobowe to profilaktyczne badanie, które powinniśmy wykonywać raz w roku. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie ewentualnych schorzeń. W prewencji podwyższonych prób wątrobowych istotna jest :
- zbilansowana dieta,
- regularne posiłki,
- aktywność fizyczna,
- picie odpowiedniej ilości wody,
- unikanie alkoholu.
Próby wątrobowe w ciąży
Nieprawidłowe wyniki badań prób wątrobowych w ciąży mogą zwiastować problemy zdrowotne zarówno, kobiety, jak i płodu. Najczęściej podwyższone stężenia świadczą o stanie przedrzucawkowym. Przyszła mama, która ma nieprawidłowe próby wątrobowe, musi zgłosić się do lekarza .
Uwaga!
Każda kobieta w ciąży powinna prewencyjnie wykonać badanie prób wątrobowych.
Podwyższone próby wątrobowe u dziecka – co robić?
Podwyższone próby wątrobowe u dziecka to sygnał ostrzegawczy mówiący, że z narządem malucha dzieje się coś niedobrego. Najczęściej po takich wynikach lekarz zaleci kolejne badania. Jakie symptomy wskazują na konieczność zbadania prób wątrobowych u dziecka?
Objawy mogące towarzyszyć nieprawidłowym wynikom prób wątrobowych u dziecka :
- wzdęty brzuch,
- wymioty,
- biegunka,
- czarne lub krwawe stolce,
- obrzęk rąk i nóg,
- żółtaczka,
- bóle stawów,
- gorączka,
- wysypka.
Uwaga!
Zauważasz te symptomy u swojego dziecka? Natychmiast udaj się do lekarza, który najpewniej skieruje Cię na wykonanie prób wątrobowych i być może również innych badań.
Zobacz też:
- Badania na tarczycę [jakie wykonywać + normy + wyniki]
- Badanie kortyzolu [normy i wskazania + gdzie wykonać]
Podsumowanie
Zapamiętaj z tego artykułu kilka najważniejszych informacji.
- Próby wątrobowe to badanie sprawdzające pracę tego narządu.
- Próby wątrobowe oznaczają stężenie pięciu parametrów we krwi – ALT, AST, ALP, GGTP i bilirubiny.
- Wykonanie prób wątrobowych pozwala m.in. wykryć choroby i nieprawidłowości w funkcjonowaniu tego narządu, określić stopień zaawansowania wybranych chorób, a także śledzić skutki uboczne przyjmowania leków.
- Nieprawidłowe próby wątrobowe mogą być spowodowane np. otyłością, nadmiernym spożywaniem alkoholu czy chorobami, takimi jak nowotwór wątroby, jej wirusowe zapalenie czy mononukleoza.
- Wskazania do wykonania prób wątrobowych to m.in. nudności, wymioty, żółtaczka lub bóle brzucha.
- Odpowiednia dieta, unikanie alkoholu i aktywność fizyczna mogą poprawić wyniki prób wątrobowych.
- Na wykonanie prób wątrobowych należy stawić się na czczo – 8–12 godzin przed badaniem nie należy nic jeść i pić.
- Nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych u dziecka należy natychmiast skonsultować z lekarzem.
FAQ
Jaki wynik ALAT jest niepokojący?
Każdy wynik ALAT, który przekracza wartości referencyjne, powinien być niepokojący. Zwykle stężenie ALAT powinno być niższe niż 36 IU/L. To jednak umowne założenie (może się różnić względem płci czy masy ciała), dlatego to lekarz powinien określić, czy Twój wynik ALAT jest niepokojący i jakie kroki podjąć.
Czy alkohol wpływa na próby wątrobowe?
Tak, alkohol to największy wróg wątroby. Co więcej, na kilka dni przed badaniem prób wątrobowych nie należy pić alkoholu. Spożyte trunki mogą zaburzyć wyniki tych testów. Najczęściej będą one skutkowały podwyższonym AST i GPT. Jeśli piłeś alkohol przed badaniem, zawsze poinformuj o tym lekarza.
Czy można wykonać próby wątrobowe, będąc przeziębionym?
Nie, większość badań krwi nie powinna być przeprowadzona w czasie przeziębienia. Infekcja, która rozwija się w organizmie, może zaburzyć wyniki testów, co sprawi, że będą one niemiarodajne. To jednak lekarz podejmuje decyzję, czy w czasie przeziębienia można wykonać próby wątrobowe. Dlatego zawsze poinformuj go o swoim stanie zdrowia.
Jak kawa wpływa na próby wątrobowe?
Kawa wspiera pracę wątroby. Jej picie może obniżyć podwyższone wyniki badania prób wątrobowych. Co więcej, regularne picie kawy może ograniczać ryzyko zachorowania na zwłóknienie i marskość wątroby, a także spowolnić rozwój tych chorób. Stwierdzono, że pozytywny wpływ na wątrobę mają wszystkie rodzaje kawy.
O czym świadczą podwyższone próby wątrobowe?
Podwyższone próby wątrobowe mogą świadczyć o uszkodzeniach lub stanach zapalnych w wątrobie. Jeśli wynik badania wskazał, że Twoje próby wątrobowe nie są w normie, natychmiast skontaktuj się z lekarzem. Może to świadczyć o groźnym schorzeniu, takim jak wirusowe zapalenie wątroby typu C, choroba stłuszczeniowa, marskość, a nawet nowotwór.
Co zrobić, żeby zregenerować wątrobę?
Przede wszystkim, aby zregenerować wątrobę, należy odstawić wszystko, co negatywnie na nią wpływa, m.in.:
- alkohol,
- papierosy,
- tłuste, niezdrowe jedzenie.
Na wątrobę źle działa też przewlekły stres.
Dieta odpowiednia dla wątroby jest bogata w:
- owoce,
- warzywa,
- białka (drób, ryby, rośliny strączkowe),
- orzechy.
Regenerację można też wesprzeć dzięki tabletkom i suplementom na wątrobę.
Czy próby wątrobowe wykryją raka?
Nie, próby wątrobowe nie wykryją raka. Mogą być jednak bardzo dobrą podstawą do dalszej diagnostyki wątroby. W wykrywaniu nowotworu wątroby kluczową rolę odgrywają badania obrazowe, takie jak USG, TK (tomografia komputerowa), MR (rezonans magnetyczny), a także biopsja i badania histopatologiczne.
Źródła
Zobacz wszystkie
Berzigotti, A., Saran, U., & Dufour, J.-F. (2016). Physical activity and liver diseases. Hepatology, 63(3), 1026. https://doi.org/10.1002/hep.28132
Blood Test: Liver Function Tests (for Teens)—Nemours KidsHealth. (b.d.). Pobrano 15 marzec 2023, z https://kidshealth.org/en/teens/test-liver-function.html
Cirrhosis. (2017, październik 20). Nhs.Uk. https://www.nhs.uk/conditions/cirrhosis/
Elevated liver enzymes Causes. (b.d.). Mayo Clinic. Pobrano 15 marzec 2023, z https://www.mayoclinic.org/symptoms/elevated-liver-enzymes/basics/definition/sym-20050830
Gamma-glutamyl Transferase (GGT) Test: MedlinePlus Medical Test. (b.d.). Pobrano 15 marzec 2023, z https://medlineplus.gov/lab-tests/gamma-glutamyl-transferase-ggt-test/
Lala, V., Zubair, M., & Minter, D. A. (2022). Liver Function Tests. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482489/
Liver Diseases & Symptoms in Children. (b.d.). Pobrano 15 marzec 2023, z https://www.ssmhealth.com/cardinal-glennon/conditions-treatments/pediatric-gastroenterology/liver-diseases
Liver Function Tests: MedlinePlus Medical Test. (b.d.). Pobrano 15 marzec 2023, z https://medlineplus.gov/lab-tests/liver-function-tests/
Liver function tests—Mayo Clinic. (b.d.). Pobrano 15 marzec 2023, z https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/liver-function-tests/about/pac-20394595
Liver problems—Symptoms and causes. (b.d.). Mayo Clinic. Pobrano 15 marzec 2023, z https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/liver-problems/symptoms-causes/syc-20374502
Mishra, N., Mishra, V. N., & Thakur, P. (2016). Study of Abnormal Liver Function Test during Pregnancy in a Tertiary Care Hospital in Chhattisgarh. The Journal of Obstetrics and Gynecology of India, 66(1), 129–135. https://doi.org/10.1007/s13224-015-0830-6
Office of Dietary Supplements—Folate. (b.d.). Pobrano 15 marzec 2023, z https://ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/

Redakcja
Poznaj zespół
Redaktor Natu.Care
Ludwik Jelonek jest autorem blisko 2000 tekstów opublikowanych na wiodących portalach. Jego treści trafiły do takich serwisów jak Ostrovit czy Kobieta Onet. W Natu.Care Ludwik edukuje ludzi w najważniejszej dziedzinie życia – zdrowiu.

Doktor nauk medycznych
Absolwent Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi. Wieloletni pracownik Instytutu Endokrynologii funkcjonującego w strukturach Akademii Medycznej w Łodzi oraz Regionalnego Ośrodka Osteoporozy i Poradnii Endokrynologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W latach 2011–2012 Z-ca Głównego Inspektora Sanitarnego. Ekspert prawa żywnościowego i farmaceutycznego.

Redaktorka Natu.Care
Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.

sty 30
Na czym polega badanie kortyzolu, dlaczego jest ważne i jakie objawy powinny Cię do niego skłonić.

sty 10
Badania krwi pozwalają wykryć wiele schorzeń, monitorować leczenie, a także ocenić ogólny stan pacjenta.

sty 09
Tarczyca nie boli, a objawy choroby można łatwo zignorować. Zadbaj o profilaktykę i zrób badania tarczycy.