Badania na tarczycę: jakie zrobić i dlaczego są tak ważne? Objawy, przygotowanie, normy

Problemy z tarczycą ma ponad 22% Polaków w różnym wieku, a większość z nich o tym nie wie. Objawy łatwo zbagatelizować i wytłumaczyć innymi dolegliwościami. 

Zmęczenie i senność zrzucisz na przepracowanie. Wahania wagi i wypadające włosy to przecież zła dieta i stres. Na suchą skórę kupisz krem, a gdy będzie Ci zimno otulisz się kocem lub założysz grubsze rękawiczki. Tylko że to jedynie „leczenie” objawów. Najważniejsze jest poznanie ich przyczyny. Kluczowe będą tu badania tarczycy i konsultacje z lekarzem.

Jeśli zauważasz u siebie objawy opisywane w tym artykule, wykonaj badania tarczycy oraz skonsultuj się z endokrynologiem. Wczesne rozpoznanie nieprawidłowości pozwoli na skuteczne leczenie.

Zobacz też, jakie inne badania warto zrobić:

• Badanie kortyzolu
• Badanie krwi
• Próby wątrobowe
• Rak szyjki macicy

Wskazania do badania na tarczycę

Tarczyca to niewielki narząd w kształcie motyla. Znajduje się u przedniej podstawy szyi, tuż poniżej chrząstki krtani. Mimo swych niepozornych rozmiarów to jeden z najważniejszych gruczołów w całym organizmie, ponieważ reguluje wiele procesów, m.in. przemiany metaboliczne, wzrost i rozwój organizmu, pracę układu sercowo-naczyniowego, utrzymywanie równowagi psychiczno-emocjonalnej.

Zaburzenia funkcjonowania tarczycy są trudne do jednoznacznego zdiagnozowania. Objawy zazwyczaj są bezbolesne, a czasem jest ich tak wiele, że trudno sobie wyobrazić, że są spowodowane zaburzeniami funkcjonowania tylko jednego narządu. 

Zarówno objawy nadczynności tarczycy, jak i niedoczynności można podzielić na cztery grupy:

• neurologiczne,
• psychiczne,
• zmiany w wyglądzie,
• inne.

Zapoznaj się z tymi najważniejszymi, porównaj je i zastanów się, czy warto zdecydować się na kompleksowe badania tarczycy.

Objawy, które powinny skłonić do wykonania badań tarczycy

Dostrzegasz u siebie przynajmniej część z tych objawów? To dostateczny powód, żeby zbadać swoją tarczycę i skonsultować się z lekarzem! 

Problemy z tarczycą to słaba kondycja włosów i paznokci. Sprawdź, jak możesz im pomóc:

• Odżywki do paznokci [Ranking]
• Odżywki do włosów [Ranking]
• Suplementy na włosy [Ranking]
• Witaminy na paznokcie [Ranking]
• Witaminy na włosy [Ranking]
• Suplement na wypadanie włosów [Ranking]
• Szampony przeciw wypadaniu włosów
• Nadmierne wypadanie włosów
• Kolagen na włosy
• Biotyna na włosy
• Witamina B12
• Kolagen
• Cynk

Jakie badania na tarczycę można wykonać?

Najważniejsze badania tarczycy zawarte są w tzw. pakietach lub profilach tarczycowych. W ofercie punktów diagnostycznych i laboratoriów znajdziesz dwa zestawy pakietów badań tarczycowych – podstawowy i rozszerzony. Potrzebne są one do wykrycia chorób bezpośrednio lub pośrednio związanych z tarczycą, a także do kontroli leczenia tego gruczołu.

Podstawowe badania tarczycy

Badanie TSH

Choć TSH (hormon tyreotropowy, tyreotropina) produkowana jest przez przysadkę mózgową, to jest ona kluczowa dla funkcjonowania zarówno samej tarczycy, jak i naszego organizmu. Oznaczenie stężenia TSH to podstawowe badanie w diagnostyce chorób tarczycy. 

Zbyt niskie stężenie sugeruje nadczynność tarczycy, chorobę Gravesa-Basedowa czy zespół Sheehana. Z kolei zbyt wysokie – niedoczynność tarczycy, chorobę Hashimoto czy niedoczynność kory nadnerczy.

• Wartości referencyjne TSH dla osoby dorosłej zazwyczaj mieszczą się w zakresie: 0,45–4,5 µU/ml. 
• Stężenie TSH zależne jest też od wieku czy stylu życia.
• Wahania mogą być wywołane również przez dietę, przyjmowane leki, ciążę czy miesiączkę. Granice TSH przesuwają się w górę wraz z wiekiem. Stężenie TSH wynoszące 4,2 µU/ml może być optymalne dla 30-letniej kobiety, jak 7,8 µU/ml dla 86-latka.

Badanie fT3 i fT4

Pod wpływem TSH tarczyca produkuje m.in. hormony T3 (trijodotyronina) i T4 (tyroksyna), które odpowiadają za wiele procesów w organizmie, w tym za wykorzystywanie energii, utrzymanie temperatury i wagi ciała. Wspomagają także siłę mięśni i pracę układu nerwowego. Oznaczenie fT3 i fT4 jest ważne w diagnostyce chorób tarczycy, a ich wyniki należy zawsze interpretować w zestawieniu z uwzględnieniem stężenia TSH.

• Jeśli stężenie TSH jest podwyższone, stężenie fT4 będzie w dolnych granicach lub poniżej wartości referencyjnych – to sugeruje niedoczynność. 
• Jeśli stężenie TSH jest obniżone, fT4 będzie w górnych granicach lub powyżej przyjętych wartości referencyjnych – to zaś oznacza prawdopodobieństwo nadczynności tarczycy.

Przyjęte zakresy referencyjne  dla fT3 i fT4 oscylują w granicach:

• fT3: 4,0–7,8 pmol/l
• fT4: 10–25 pmol/l

Rozszerzone badania tarczycy

Pakiet rozszerzony badań tarczycy oprócz badania wyżej wymienionych hormonów obejmuje także oznaczenie stężenia przeciwciał, które mogą być przydatne w dokładniejszej diagnozie konkretnych zaburzeń czynności tarczycy.

Badanie anty-TPO

Określenie stężenia przeciwciał przeciw peroksydazie tarczycowej pomaga w diagnostyce m.in. choroby Hashimoto (nawet w przypadku prawidłowych wyników TSH i hormonów tarczycy), chorób autoimmunologicznych tarczycy czy Gravesa–Basedowa.

Badanie anty-TG

Określenie przeciwciał przeciw tyreoglobulinie (białko produkowane przez tarczycę) pozwala stwierdzić choroby autoimmunologiczne, a także monitorować pacjentów w trakcie leczenia raka tarczycy.

Badanie TRAb

Przeciwciała przeciwko receptorowi TSH są charakterystyczne przy chorobie Gravesa–Basedowa.

Diagnostyka i badania uzupełniające

Choroby tarczycy mogą być powiązane lub stać się przyczyną wielu innych dolegliwości i schorzeń, np. układu neurologicznego, sercowo-naczyniowego czy kostnego. Jeśli masz potwierdzone nieprawidłowości tarczycowe, sprawdź jeszcze inne parametry i wskaźniki.

Morfologia – badania krwi

Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy mogą być odpowiedzialne za rozwój niebezpiecznych stanów chorobowych. Do anemii może przyczyniać się niedoczynność tarczycy, z kolei nadczynność wywołana przez chorobę Gravesa–Basedowa może prowadzić do niedokrwistości

USG tarczycy

Pomoże dokładnie określić i ocenić umiejscowienie, budowę i wielkość tarczycy, a także z większą dokładnością wykryć guzki czy wole. Będzie ono przydatne także w monitorowaniu postępów terapii i leczenia chorób tarczycy.

Profil lipidowy

Osoby z niedoczynnością są w grupie ryzyka miażdżycy i zawału mięśnia sercowego spowodowanych przez nadmierne odkładanie się cholesterolu w organizmie. Kontrola pomoże odpowiednio zarządzać dietą, by do tego nie dopuścić.

Oznaczenie stężenia homocysteiny

Homocysteina to aminokwas, dzięki któremu możliwa jest regeneracja uszkodzonych tkanek. Podwyższone stężenie homocysteiny może towarzyszyć niedoczynności tarczycy. W dłuższej perspektywie może ono powodować problemy zakrzepowe, zmiany miażdżycowe, a także zwiększać ryzyko zawału serca.

Oznaczenie stężenia żelaza

W przypadku niedoczynności tarczycy zaburzony jest metabolizm żelaza i ferrytyny (czyli jego zapasów i transportu). Niedobór żelaza może prowadzić do nieprawidłowego działania tarczycy, m.in. do obniżenia stężenia hormonów tarczycy.

Jeśli chcesz wieść zdrowe i szczęśliwe życie, badania profilaktyczne to podstawa. Możesz je błyskawicznie zamówić bez wychodzenia z domu, a wyniki skonsultować z lekarzem prowadzącym. Przebadaj się już teraz!

Chorobom tarczycy często towarzyszą problemy ze skórą. Zobacz, jak możesz ją wesprzeć:

• Krem przeciwzmarszczkowy [Ranking]
• Krem z filtrem do twarzy [Ranking]
• Krem pod oczy [Ranking]
• Krem do rąk [Ranking]
• Kremy BB [Ranking]
• Kolagen na zmarszczki
• Kolagen do twarzy
• Maść z witaminą A
• Kremy CeraVe
• Olejek Nuxe

Jak często robić badania tarczycy?

Tarczyca reguluje pracę praktycznie całego organizmu, dlatego trzeba o nią dbać. Pamiętaj – profilaktyka jest najważniejsza, a lepiej zapobiegać niż leczyć. Jeśli ktoś z najbliższej rodziny chorował na tarczycę – też warto się przebadać, zwłaszcza gdy objawy mogą sugerować jakąś dysfunkcję tego gruczołu.

Oczywiście to, jak często robić badania na tarczycę uzależnione jest od Twojego stanu zdrowia. 

W przypadku chorób powiązanych z tarczycą badanie poziomu TSH, fT3 i fT4 zazwyczaj robi się co trzy miesiące, a w momencie zmiany leczenia – co sześć tygodni, by sprawdzić skuteczność terapii. Z kolei w chorobie Hashimoto kontrola anty-TPO i anty-TG raz na rok lub dwa lata w zupełności wystarczy.

Ostateczna decyzja zawsze będzie należeć do lekarza prowadzącego.

Dlaczego warto zrobić badania tarczycy?

Badania krwi pod kątem stwierdzenia choroby tarczycy pomogą:

• profilaktycznie ocenić funkcjonowanie tarczycy,
• stwierdzić, czy niepokojące objawy mają podłoże endokrynologiczne,
• w przypadku „złych” wyników postawić szybszą diagnozę i rozpocząć skuteczne leczenie,
• wykluczyć lub potwierdzić niebezpieczne choroby tarczycy, jak niedoczynność, nadczynność czy choroby Hashimoto lub Gravesa–Basedowa,
• oszczędzić czas, który spędzisz w kolejkach i gabinecie lekarskim,
• przy wyborze pakietów badań, zaoszczędzić też pieniądze.

Gdzie zbadać tarczycę?

Wszystkie badania na tarczycę możesz wykonać prywatnie, jak i na NFZ.

Badania tarczycy na NFZ

Wszystkie badania tarczycy możesz wykonać nieodpłatnie w ramach refundacji NFZ – konieczne jest jednak skierowanie od lekarza rodzinnego (wówczas będziesz mógł wykonać podstawowe badania) lub endokrynologa (pełen pakiet).

Prywatne badania tarczycy

Jeśli zależy Ci na czasie i nie chcesz czekać na wystawienie skierowania, możesz skorzystać z płatnych prywatnych badań na tarczycę.

Ile kosztują badania tarczycy?

Cennik zależy przede wszystkim od liczby parametrów, które chcesz oznaczyć i skomplikowania wybranych przez Ciebie badań. Możesz zlecić pojedyncze badania, jednak zdecydowanie bardziej opłaca się skorzystać z pakietów. Punkty diagnostyczne i laboratoria zazwyczaj oferują dwa pakiety – podstawowy i rozszerzony.

Jak wyglądają badania na tarczycę – przygotowanie i wyniki

Badanie krwi pod kątem oceny funkcjonowania tarczycy nie jest inwazyjne i nie wymaga specjalnego przygotowania. Wystarczy pobrać próbkę krwi i oddać ją do analizy laboratoryjnej. 

Jakie warunki trzeba spełnić, żeby wyniki badań na tarczycę były miarodajne?

• Wykonuj badania rano lub – w przypadku powtarzanych badań – o określonej porze: TSH wykazuje zmienność wydzielania przez całą dobę. 
• Nie musisz być na czczo.
• Kobiety mogą wykonać badania tarczycy w każdym dniu cyklu: nie ma on wpływu na wyniki.
• Na badanie nie przychodź po dużym wysiłku fizycznym i stresie: mogą one zafałszować wyniki.
• Badania krwi najlepiej wykonywać w dobrej kondycji zdrowotnej: infekcja i przeziębienie nie powinny mieć wpływu na wyniki.
• Jeśli jest to badanie kontrolne, nie rób badań po przyjęciu leków na tarczycę. Na wynik może mieć również przyjmowanie takich substancji jak glikokortykosteroidy, dopamina czy biotyna. 

Ile trzeba czekać na wyniki badań tarczycy?

Wyniki pojedynczych badań lub całego pakietu zazwyczaj otrzymasz tego samego lub następnego dnia roboczego – wszystko zależy od obłożenia pracą konkretnego laboratorium.

Jak samemu zbadać i sprawdzić swoją tarczycę (i czy w ogóle się da)?

Szczegółowe badania tarczycy w połączeniu z dodatkowymi testami pozwolą precyzyjnie określić jej stan i kondycję. Pomiędzy nimi możesz samodzielnie kontrolować jej stan bez wychodzenia z domu. Proste samobadanie może pomóc wykryć guzki czy zmiany, które mogą wskazywać na choroby tarczycy.

Do wykonania autobadania tarczycy potrzebujesz jedynie lustra i szklanki wody.

Jak wykonać samodzielne badanie tarczycy?

1. Stań przed lustrem tak, aby widzieć w całości przednią część szyi.
2. Odchyl lekko głowę do tyłu.
3. Wyciągnij szyję ku górze.
4. Weź łyk wody.
5. Dokładnie obserwuj w lustrze moment przełykania, bez opuszczania głowy.

Poruszający się przełyk ułatwi dostrzeżenie niesymetrycznych zmian i guzków – jeśli nie masz pewności, powtórz obserwację.

Możesz również wykonać tzw. palpacyjne badanie tarczycy. Polega ono na dotykowej ocenie i wyczuciu obecności ewentualnych guzków. 

Jednym z objawów chorób tarczycy są wahania nastroju, problemy ze snem, a nawet depresja. Dlatego tak istotna jest równowaga psychiczna i zdrowy sen. Przeczytaj, jak możesz się o nie zatroszczyć:

• Higiena snu
• Tabletki na sen bez recepty
• Melatonina na sen
• Melatonina
• Tabletki na uspokojenie bez recepty
• Tabletki na uspokojenie
• Ashwagandha
• Olejek CBD
• Męczennica cielista

Mam nadzieję, że teraz już wiesz, dlaczego tak istotna jest profilaktyka i nie będziesz szukać wymówek, żeby nie zrobić badania tarczycy. Jeśli masz jeszcze pytania albo wątpliwości, zapraszam do sekcji komentarzy.

Podsumowanie

Prawidłowa praca tarczycy to jeden z kluczy do Twojego zdrowia i dobrego samopoczucia.