Niedoczynność tarczycy: przyczyny, objawy, leczenie i dieta

Zmaga się z nią co najmniej 5% ludzi na całym świecie. Jej objawy łatwo pominąć i zbagatelizować, ponieważ początkowo symptomy są trudne do odróżnienia od zwykłych trudów codzienności.

Niedoczynność tarczycy nazywana jest już chorobą cywilizacyjną. Jednak diagnoza nie jest wyrokiem. Niedoczynność tarczycy można kontrolować i pomimo niedogodności związanych z przebiegiem, możemy czerpać z życia pełnymi garściami. Razem z dr n. med. Witoldem Tomaszewskim i dietetyczką kliniczną, Julią Skrajdą podpowiadamy, jak to zrobić.

Dostrzegasz u siebie opisane w artykule objawy? Wykonaj badania tarczycy i skonsultuj się z endokrynologiem. Wczesna diagnoza to większe szanse na skuteczne leczenie!

Co to jest tarczyca i za co odpowiada w naszym organizmie?

Tarczyca jest niewielkim narządem, który znajduje się u podstawy szyi, nieco poniżej chrząstki krtani. Zalicza się go do tzw. gruczołów wydzielania wewnętrznego, a jej głównym zadaniem jest produkcja i uwalnianie dwóch hormonów: trójjodotyroniny (T3), a także tyroksyny (T4).

Oba hormony odpowiadają za regulację funkcjonowania większości tkanek Twojego organizmu, odpowiadają za termogenezę (czyli stymulują ciało, by się grzało), a także wpływają na nasz metabolizm. Oprócz tego biorą udział w procesie wzrostu Twojego ciała, regulują pracę serca i całego układu naczyniowego, a także pomagają utrzymać balans psychiczno-emocjonalny.

Czynność tarczycy kontrolowana jest przez przysadkę mózgową, a dokładniej przez produkowany przez nią hormon tyreotropowy (TSH), który pobudza gruczoł do produkcji T3 i T4.

Co to jest niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy to stan, w którym tarczyca nie produkuje i nie uwalnia wystarczająco dużo hormonów, by zaspokoić wszystkie potrzebne funkcje i procesy w naszym organizmie. Ze względu na przyczyny wyróżnia się trzy rodzaje niedoczynności tarczycy: pierwotną, wtórną oraz trzeciorzędową .

Pierwotna niedoczynność tarczycy

Spowodowana jest bezpośrednimi zaburzeniami wytwarzania hormonów przez tarczycę. Charakteryzuje się wysokim stężeniem TSH oraz niskim stężeniem FT4.

Wtórna niedoczynność tarczycy

Diagnozuje się ją, stwierdzając zaburzenia produkcji hormonu tyreotropowego (TSH) przez przysadkę mózgową.

Trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy

Mówimy o niej, gdy dochodzi do zaburzenia syntezy lub wydzielania tyreoliberyny (TRH) przez podwzgórze (hormon ten pobudza do wydzielania TSH).

Subkliniczna niedoczynność tarczycy

Subkliniczna niedoczynność tarczycy to łagodna niewydolność  – nazywa się ją czasem utajoną czy uśpioną. Rozpoznaje się ją przede wszystkim, gdy hormony tarczycy mieszczą się w referencyjnych wartościach, a stężenie TSH jest lekko podwyższone. Szacuje się, że dotyka ona 3–15% ludzi na świecie w zależności od miejsca zamieszkania .

Niedoczynność tarczycy a choroba Hashimoto

Wbrew powszechnemu przekonaniu, choroba Hashimoto nie jest tym samym, co niedoczynność tarczycy. Jako choroba autoimmunologiczna o jest współcześnie jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności . O innych przeczytasz w dalszej części artykułu.

Chcesz wiedzieć więcej na temat zdrowia tarczycy?

Zobacz też:

• Tarczyca – co to jest, funkcje, badania, choroby, leczenie
• Nadczynność tarczycy: objawy, przyczyny, leczenie
• Hashimoto: co to, objawy, jakie badania, jak leczyć?
• Badania na tarczycę – jakie i kiedy wykonać?

Niedoczynność tarczycy – objawy

Niedoczynność tarczycy objawia się na wiele sposobów i w różnym stopniu. Symptomy tego schorzenia zależą od konkretnego rodzaju dysfunkcji, a także Twoich własnych czynników indywidualnych i ogólnego zdrowia.

Na to, że Twoja tarczyca produkuje za mało hormonów, mogą wskazywać objawy fizyczne, psychiczne czy neurologiczne.

Niedoczynność tarczycy – objawy fizyczne

Typowo, objawy fizyczne niedoczynności tarczycy mogą manifestować się na twarzy i skórze lub otyłością brzuszną. Twoja mentalna lampka ostrzegawcza powinna się zapalić, jeśli dostrzegasz takie objawy  , jak:

• zaburzenia w cyklu menstruacyjnym,
• częste zaparcia,
• osłabienie i wypadanie włosów,
• zachrypnięty głos,
• szorstka i sucha skóra,
• obrzęk twarzy,
• łamliwe paznokcie,
• bradykardia (spowolniona praca serca),
• obniżone ciśnienie tętnicze,
• problemy z libido i płodnością ,
• przyrost masy ciała i trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów,
• spadek odporności,
• może występować powiększenie tarczycy (wole).

Niedoczynność tarczycy – wygląd twarzy

Niedoczynność tarczycy może manifestować się zmianami w wyglądzie twarzy na kilka sposobów . Osoby chore mogą doświadczyć opuchlizny wokół oczu i utraty części brwi oraz rzęs. W ciężkich i zaawansowanych przypadkach powstaje również tzw. obrzęk śluzowaty, który obejmuje zazwyczaj twarz, okolice ust, oczu i nosa. Twarz ma wtedy mocno pogrubione rysy, a skóra zaczyna twardnieć .

Niedoczynność tarczycy – objawy skórne

W przypadku niedoczynności skóra jest zazwyczaj blada, mocno wysuszona i łuszcząca. Spowodowane jest to wolniejszym metabolizmem. Charakterystyczne są też pęknięcia skóry, zadrapania, a nawet trudno gojące się rany. W wyniku odkładania się karotenu cera może przybrać też lekko żółtawy kolor. Brak równowagi hormonalnej może powodować również zmiany trądzikowe.

Niedoczynność tarczycy – objawy psychiczne

Niedoczynność tarczycy może manifestować się też objawami psychicznymi, jakimi są zmiany behawioralne, afektywne i poznawcze. Najbardziej powszechne  z nich to:

• problemy z pamięcią i koncentracją,
• spowolnienie psychomotoryczne,
• zaburzenia wizualno-percepcyjne,
• chroniczne zmęczenie,
• labilność emocjonalna (chwiejność nastroju),
• nieuwaga,
• obniżony nastrój,
• stany lękowe,
• depresja.

Oprócz nich warto również wspomnieć o apatii i psychozie , która często łączy się z paranoją, które mogą pojawić się w cięższych i późno zdiagnozowanych przypadkach. Niezwykle istotne będzie tutaj szybkie wdrożenie leczenia, ponieważ zwlekanie z nim może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w mózgu.

Niedoczynność tarczycy a nerwica lękowa

Badania  dowodzą, że osoby z niedoczynnością tarczycy i Hashimoto są bardziej narażone na wystąpienie nerwicy lękowej, a także inne zaburzenia lękowe i społeczne i problemy ze snem. Niedoczynność tarczycy wpływa na produkcję hormonów odpowiedzialnych za Twój nastrój, w tym serotoniny i noradrenaliny. Deficyty tych hormonów mogą prowadzić do zaburzeń nastroju, a także wywoływać stany depresyjne i lękowe.

Niedoczynność tarczycy – objawy neurologiczne

Osoby z niedoczynnością tarczycy mogą doświadczać również symptomów neurologicznych związanych z centralnym i obwodowym układem nerwowym. Najczęściej spotykane  to:

• bóle głowy,
• drżenie i mrowienie kończyn,
• bóle, tkliwość i osłabienie mięśni,
• pieczenie języka,
• uczucie chłodu lub zimna.

Dlatego tak ważna jest profilaktyka i regularne badania tarczycy. Objawy problemów z tarczycą łatwo pomylić lub puścić mimochodem – ile razy dolegliwości tłumaczysz sobie stresem, zabieganiem i codziennymi problemami? Jeśli obserwujesz u siebie od dłuższego czasu część tych objawów, zgłoś się do lekarza rodzinnego, endokrynologa i zbadaj swoją tarczycę!

Jakie są przyczyny niedoczynności tarczycy?

W Polsce obserwujemy kilka głównych przyczyn niedoczynności tarczycy . Są to:

• choroba Hashimoto, czyli przewlekłe i autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Własne przeciwciała atakują tarczycę, co prowadzi do bezbolesnego stanu zapalnego, które przez lata stopniowo niszczy tarczycy i upośledza jej główne funkcje,
• operacja tarczycy: stopień niedoczynności uzależniony jest od zakresu operacji – można usunąć całą tarczycę lub jeden jej płat,
• niedobór jodu,
• radioterapia i leczenie promieniotwórczym jodem.

Może być ona również wywołana przez:

• ciążę i poporodowe zapalenie tarczycy,
• podostre zapalenie tarczycy, czyli chorobę de Quervaina ,
• polekową niedoczynność tarczycy spowodowaną stosowaniem, m.in. amodiaronu, interferonu czy fenobarbitalu,
• zaburzenia funkcjonowania przysadki mózgowej,
• wady wrodzone.

Jesteś w grupie zwiększonego ryzyka niedoczynności tarczycy, jeśli:

• jesteś kobietą,
• masz ukończone 60 lat,
• masz w rodzinie osoby z chorobami tarczycy,
• cierpisz na chorobę autoimmunologiczną (np. cukrzyca typu I, stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia, niedokrwistość złośliwa),
• jesteś w ciąży lub urodziłaś dziecko w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
• miałaś/eś operację tarczycy,
• byłaś/eś leczona promieniotwórczym jodem,
• Twoja dieta jest uboga w jod.

Niedoczynność tarczycy może również towarzyszyć zespołom genetycznym, jak zespół Downa czy Turnera.

Jak zdiagnozować niedoczynność tarczycy – badania

Podstawowe badania potrzebne do zdiagnozowania niedoczynności tarczycy obejmują przede wszystkim rozszerzony pakiet tarczycowy (oznaczenie stężenia TSH, FT3 i FT4, a także przeciwciał antytarczycowch aTPO oraz aTG ) oraz USG gruczołu.

Niedoczynność tarczycy – wyniki badań

Oprócz tego warto regularnie kontrolować swój lipidogram. Niedoczynność tarczycy może powodować wzrost stężenia cholesterolu we krwi, który prowadzi do m.in. zawału mięśnia sercowego. Przydatna będzie również systematyczna morfologia krwi, która pomoże stwierdzić, czy dodatkowo nie masz anemii, która może być wywołana przez niedoczynność.

Więcej na temat samych badań i wartości referencyjnych poszczególnych wskaźników dowiesz się z artykułu: Badania na tarczycę – jakie zrobić i dlaczego są tak ważne? Objawy, przygotowanie, normy.

Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy to powszechna choroba przewlekła. Przyjmuje się, że na całym świecie cierpi na nią około 5% ludzi, a kolejne 5% nie jest oficjalnie zdiagnozowanych . Ponad pięć razy częściej dotyka ona kobiety niż mężczyzn.

Jak długo żyje się z niedoczynnością tarczycy?

Prawidłowo leczona niedoczynność tarczycy nie ma znaczącego wpływu na długość życia chorego. Jeżeli pacjent przestrzega zaleceń dotyczących nie tylko leków, ale też diety i trybu życia, objawy niedoczynności mogą ulec remisji, znacznie poprawiając jakość funkcjonowania.

Leczenie niedoczynności tarczycy opiera się przede wszystkim na dwóch filarach: farmakoterapii oraz regularnych badaniach i kontrolach lekarskich.

Nie bez znaczenia będzie również odpowiednia dieta i suplementacja.

Leki na niedoczynność tarczycy

Farmakoterapia niedoczynności służy przede wszystkim uzupełnieniu niedoborów hormonów tarczycy. W tym celu pacjentom lekarz przepisuje syntetyczną lewotyroksynę, która jest identyczna z tą produkowaną naturalnie przez tarczycę.

Stałe i systematyczne przyjmowanie leków o tej samej porze (rano, na czczo, 30–60 minut przed posiłkiem) wyrównuje stężenie TSH, a także prowadzi do równowagi funkcjonowania całego organizmu.

W czasie regularnych wizyt i na podstawie badań kontrolnych lekarz ustali odpowiednią dawkę leku. W początkowym etapie mogą być one dość częste , nawet co 6–8 tygodni. Gdy stan się unormuje, wystarczy kontrolować TSH 1–2 razy w roku.

Zawsze stosuj się do wskazań lekarza i nie przekraczaj zalecanej dawki. Może to wywołać niepożądane skutki uboczne charakterystyczne dla nadczynności tarczycy (mamy wówczas do czynienia z jatrogenną nadczynnością tarczycy) takie, jak:

• zwiększenie apetytu,
• problemy ze snem,
• drżenie rąk,
• palpitacje serca.

Niedoczynność tarczycy a dieta

Leki w terapii niedoczynności tarczycy to nie wszystko. Bardzo ważna jest też odpowiednia dieta, styl życia, a także suplementacja. O tym, jak powinno wyglądać codzienne menu, zapytaliśmy dietetyczkę kliniczną Julię Skrajdę.

Razem z chorobami tarczycy bardzo często występują inne zaburzenia hormonalne, zaburzenia gospodarki węglowodanowej czy problemy z wchłanianiem składników odżywczych.

„Magazynowanie energii”, czyli przybieranie na wadze. Jeśli więc nie masz prawidłowej masy ciała (BMI > 24,9), warto zastosować dietę lekko redukcyjną, która powinna być dostosowana także do Twojej aktywności fizycznej.

Oprócz tego uzupełnij też dietę o składniki przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Nie wolno zapominać o zdrowych tłuszczach, czyli przede wszystkim o kwasach omega-3 jak DHA i EPA, które mają największy potencjał przeciwzapalny.

Produkty bogate w omega-3 to przede wszystkim:

• awokado,
• oliwa z oliwek,
• tłuste ryby,
• pestki dyni,
• orzechy.

Całość powinna być przede wszystkim zróżnicowana i odpowiednio zbilansowana, dlatego postaw na produkty bogate w białko (ryby, nabiał, chude mięso).

Dbaj o indeks i ładunek glikemiczny (czyli unikaj węglowodanów prostych jak np. biały chleb, wybieraj węglowodany złożone jak np. pieczywo razowe).

• Uzupełnij dietę o warzywa, które są bogate w składniki odżywcze, witaminy i minerały.
• Uważaj na warzywa z rodzin kapustowatych (brukselka, kalafior, kapusta, jarmuż) – zawierają tzw. goitrogeny (czynniki wolotwórcze), które mogą zaburzać gospodarkę hormonalną. Na szczęście są to związki lotne, więc jeśli bardzo lubisz te warzywa, ugotuj je bez przykrycia.
• Ogranicz spożycie kaszy jaglanej i orzeszków ziemnych.
• Unikaj żywności wędzonej i konserwowanej w puszkach.
• Włącz do diety wątróbkę i fermentowany nabiał (np. kefir), a także chude ryby i białe mięso, które są źródłem białka, kwasów omega, w tym EPA i DHA.

„Nie bój się jedzenia! W swojej diecie kieruj się równowagą i zasadami zdrowego żywienia, a nie zakazami czy nakazami. Nie daj się zwariować — radzi Julia Skrajda.

Najprościej jest po prostu jeść „kolorowo” – im więcej kolorów warzyw, owoców i źródeł białka, tym Twoja dieta będzie bardziej zbalansowana.

Banany a niedoczynność tarczycy

Jeśli zastanawiasz się, czy możesz jeść banany przy niedoczynności, to mam dla Ciebie świetną odpowiedź! Te owoce są nawet zalecane przy tym schorzeniu. Są bogatym źródłem potasu, magnezu, wapnia, jodu, fosforu, a także witamin: C, B6, A, E i K. Poza tym dzięki nim dostarczasz też tyrozynę – aminokwas, który wspiera pracę tarczycy i produkcję hormonów tarczycowych.

Pomidory a niedoczynność tarczycy

Choć pomidory są kapitalnym źródłem witamin, minerałów i antyoksydantów (w tym likopenu ) mają niewiele kalorii i sporo wody, to jednak osoby z niedoczynnością tarczycy powinny na nie uważać. Pomidory należą do tzw. roślin psiankowatych. Zawierają alkaloidy, których nadmierne spożycie jest groźne dla osób z chorobami autoimmunologicznymi oraz problemami z barierami jelitowymi.

Pomidory nie są zakazane w przypadku niedoczynności tarczycy czy Hashimoto. Warto jednak podchodzić do nich z umiarkowaną ostrożnością. Najważniejsze, żebyś obserwowała swoje ciało i jego reakcje. 

Jeśli lubisz jeść pomidory, nie rezygnuj z nich, o ile nie doświadczasz takich objawów, jak wzdęcia, przelewanie w brzuchu czy problemów drażliwego jelita. Nie mogą one jednak stanowić podstawy Twojej diety. Jedz je w rozsądnych ilościach, najlepiej co kilka dni, z dodatkiem przypraw i ziół.

Kurkuma a niedoczynność tarczycy

Najważniejszym składnikiem kurkumy jest kurkumina, która m.in. łagodzi stany zapalne, hamuje rozwój guzków, działa antyoksydacyjnie i wspiera jelita i układ pokarmowy.

Dodawanie kurkumy do ulubionych potraw, to strzał w dziesiątkę, jednak w poważniejszych stanach zapalnych – a takim jest Hashimoto – lepsza będzie suplementacja. Suplementy z ekstraktem z kurkuminy są bardziej skoncentrowane i silniejsze od samej kurkuminy.

Gluten a niedoczynność tarczycy

Niedoczynności tarczycy często towarzyszy celiakia, czyli trwała nietolerancja glutenu . Niektóre badania wykazują, że po wyeliminowaniu z diety glutenu, stan osób z niedoczynnością znacznie się poprawił, a dawki przyjmowanej l-tyroksyny zmniejszono .

Podejrzewasz u siebie niedoczynność tarczycy i zastanawiasz się, czy dieta ketogeniczna jest dla Ciebie? Sprawdź, co o niej sądzi dr n. med. Witold Tomaszewski w artykule: Dieta ketogeniczna – czym jest, jak ją stosować, co na niej jeść? [omówienie wad i zalet]

Niedoczynność tarczycy a alkohol

Nadużywanie alkoholu może stać się poważnym zagrożeniem dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy i dawać objawy zbliżone  do niedoczynności (czyli zwiększone zmęczenie, przyrost masy ciała czy problemy z pamięcią i koncentracją). Może wpływać również na jej funkcjonowanie, a także jej włóknienie i stopniowe zanikanie .

Do tej pory nie dowiedziono naukowo bezpośredniego przełożenia spożywania alkoholu na wystąpienie niedoczynności tarczycy . Są jednak badania, które sugerują, że alkohol w rozsądnych dawkach, które nie przekraczają trzech jednostek dziennie (np. 0,75 litra piwa czy 1,5 kieliszka wina 12%) , może zmniejszyć ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy – zarówno u mężczyzn, jak i kobiet w wieku 60 lat i młodszych, a także guzków, wola i raka tarczycy.

Oczywiście alkohol to wciąż jedna z najbardziej powszechnych substancji psychoaktywnych na świecie i trzeci co do wielkości czynnik ryzyka chorób oraz zaburzeń , który wpływa na oś podwzgórze–przysadka mózgowa–tarczyca. Jego długotrwałe nadużywanie może prowadzić do wielu niebezpiecznych konsekwencji, dlatego nie zalecamy stosowania go jako środka prewencyjnego czy profilaktycznego.

Suplementacja

W przypadku niedoczynności tarczycy konieczna będzie całoroczna suplementacja witaminy D3 i kwasów omega-3.

Inne składniki, które warto suplementować to cynk, selen i jod.

Zastanów się również nad używaniem oleju z czarnuszki. Ma w swoim składzie m.in. cynk, potas, miedź, a także żelazo i wapń, których niedobory często występują w chorobach tarczycy.

Oprócz uzupełniania potrzebnych składników odżywczych i mineralnych, osoby z niedoczynnością często poszukują tabletek na odchudzanie. Wszystko przez wspomniane problemy z przemianą materii i nadprogramowe kilogramy.

Czy mogę zrobić coś jeszcze?

Oprócz leków, diety i suplementacji warto jeszcze zatroszczyć się o higienę stylu życia i aktywność fizyczną.

Wszystkie te zabiegi mogą nie przynieść żadnych efektów, jeśli nie zadbasz o zdrowy sen i regenerację.

Jakie skutki może dać nieleczona niedoczynność tarczycy?

Niezdiagnozowana i nieleczona niedoczynność tarczycy – zwłaszcza w postaci subklinicznej – może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji, a niektóre z nich nawet do śmierci.

Najpoważniejsze powikłania nieleczonej niedoczynności tarczycy  to m.in.:

• problemy kardiologiczne,
• neuropatia obwodowa,
• uszkodzenie nerwów,
• problemy ze zdrowiem psychicznym,
• wole tarczycowe,
• zespół cieśni nadgarstka,
• stan przedrzucawkowy i anemia w czasie ciąży,
• wady wrodzone u dzieci,
• niepłodność,
• bóle stawów i mięśni,
• bezdech senny,
• problemy z równowagą,
• przyrost masy ciała,
• śpiączka hipometaboliczna, w której dochodzi do spadku częstości akcji serca i ciśnienia tętniczego, hipotermii, obrzęków, hipoglikemii, zaburzeń elektrolitowych czy hipokortyzolemii .

Niedoczynność tarczycy połączono również z niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby, śmiertelnością z powodu nowotworów, zapaleniem stawów, dysfunkcją nerek i cukrzycą – w większości przypadków jest to przyczynowość sugerowana , która wymaga dokładniejszych badań, by je udowodnić.

Niedoczynność tarczycy u kobiet

Kobiety są szczególnie narażone na problemy z tarczycą. Jedne z najbardziej wrażliwych obszarów w ich życiu, na które ma wpływ ten gruczoł, to cykl menstruacyjny, ciąża i menopauza, a także płodność.

Niedoczynność tarczycy a cykl menstruacyjny

Tarczyca pomaga regulować cykl menstruacyjny. Niedoczynność tarczycy sprawia, że miesiączka jest nieregularna (może zaniknąć nawet na kilka miesięcy), bolesna i obfita.

Niedoczynność tarczycy w ciąży

Samo zajście w ciążę może być utrudnione przez zaburzenia owulacji, jednak podjęte leczenie powinno znacząco ułatwić zapłodnienie.

Wszystkie niedobory w czasie ciąży są niebezpieczne, ale niedobór hormonów tarczycy jest szczególnie groźny. Może on prowadzić do poronień, przedwczesnego porodu czy stanu przedrzucawkowego.

Jakie mogą być skutki dla dziecka

Problemy z tarczycą matki w czasie ciąży mogą mieć bezpośrednie przełożenie na rozwój dziecka przed i po urodzeniu. W ciągu trzech pierwszych miesięcy ciąży płód otrzymuje wszystkie hormony tarczycy od matki. Jeśli cierpi ona na niedoczynność tarczycy, dziecko nie dostanie ich wystarczającej ilości, co może prowadzić m.in. do problemów zw wzrostem, a także z rozwojem mózgu i ośrodkowego układu nerwowego. U kobiet, które konsekwentnie leczą niedoczynność, nie powinno być takich problemów.

Około 5% kobiet doświadcza po porodzie zmian w pracy tarczycy. Zazwyczaj jest to stan przejściowy, który mija w ciągu kolejnych 12–18 miesięcy. W przypadku, gdy wahania hormonalne nie są duże (w ekstremalnych przypadkach niedoczynność tarczycy może przejść w nadczynność) nie trzeba wprowadzać żadnych leków. Jednak kiedy objawy i stan są poważniejsze, lekarz może przepisać dodatkowe farmaceutyki.

Niedoczynność tarczycy a antykoncepcja

Antykoncepcja hormonalna polega na dostarczaniu syntetycznych wersji kobiecych hormonów płciowych, czyli estrogenu i progesteronu.

Wzrost stężenia TBG zaobserwowano tylko w przypadku doustnych środków antykoncepcyjnych – w przypadku innych metod antykoncepcji hormonalnej zjawisko to nie występuje.

Co ciekawe, dodanie do tabletek progesteronu nie zmieniło nic w obserwowanych stężeniach TBG i T4. Jednak progesteron stosowany oddzielnie zadziałał odwrotnie – obniżył poziom TSH i podniósł stężenie FT4.

Wniosek? Tabletki antykoncepcyjne oparte na progesteronie okazały się bezpieczniejszym wyborem dla kobiet z niedoczynnością tarczycy lub zagrożonych jej rozwojem.

Związek między stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych a zaburzeniami pracy tarczycy i wywołaniem niedoczynności nie był przez lata do końca przebadany. Naukowcy sugerowali potencjalne ryzyko jedynie na podstawie badań o niewielkiej próbie.

Przełomem mogą okazać się wyniki badań opublikowane w British Medical Journey w 2021 roku . Pokazują one, że kobiety z ponad 10-letnią historią przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych mają większe szanse na rozwój niedoczynności tarczycy.

Wnioski wyciągnięto na podstawie danych zebranych w latach 2007–2012, które obejmowało 30442 uczestników, z czego aż 5116 kobiet spełniało kryteria włączenia do badania. Aż 830 z nich zidentyfikowano jako osoby z niedoczynnością tarczycy, z czego aż 17,7% miało historię przyjmowania.

Samo badanie – mimo swoich niewątpliwych zalet (duża próba, ścisłe kryteria oceny i włączenia do badania) – ma jednak kilka słabych stron:

• Brak danych dotyczących rodzaju przyjmowanych tabletek i ich składu chemicznego.
• Możliwość nieprawidłowości w uzyskanych danych – uzyskano je na podstawie ankiety.
• Brak możliwości wykazania ścisłego związku przyczynowego – wyniki badań pokazują jedynie korelację.

Mimo wszystko warto rozważyć długotrwałe skutki zdrowotne stosowania tabletek antykoncepcyjnych i możliwość rozwoju niedoczynności tarczycy.

Niedoczynność tarczycy a menopauza

Z badania przeprowadzonego przez Amerykańskie Stowarzyszenie Endokrynologii Klinicznej wynika , że tylko jedna na cztery kobiety, które rozmawiały z lekarzem o menopauzie i jej objawach, była badana pod kątem chorób tarczycy.

Niedoczynność tarczycy – zwłaszcza w swojej subklinicznej postaci – i menopauza mają wiele pokrywających się objawów. Zalicza się do nich m.in. zmęczenie, wahania nastroju czy zaburzenia snu. Niedoczynność tarczycy może zwiększyć liczbę i nasilenie nakładających się symptomów. Badanie z 2007 roku pokazuje, że kobiety z zaburzeniami tarczycy i ciężką menopauzą doświadczyły poprawy objawów po terapii tarczycowej . Sugeruje to, że leczenie zaburzeń tarczycy – w tym niedoczynności – może też pomóc w zarządzaniu objawami menopauzy.

Niedoczynność tarczycy u mężczyzn

Problemy z tarczycą powszechnie uważa się za kobiece dolegliwości. Jednak także mężczyźni zmagają się z niedoczynnością tarczycy. Niestety, często bagatelizują jej objawy, do których – oprócz tych powszechnych – zaliczają się również zaburzenia seksualne, w tym problemy z erekcją, libido i płodnością.

Niedoczynność tarczycy u mężczyzn a libido i płodność

Zaburzenia seksualne dotykają aż 59–63% mężczyzn z niedoczynnością tarczycy; w przypadku kobiet ten odsetek jest zdecydowanie mniejszy i wynosi 22–46% .

Niedoczynność tarczycy może mieć również wpływ na jakość męskiego nasienia. Chodzi przede wszystkim o zmniejszoną produkcję plemników i ich ruchliwość, co ma bezpośrednie przełożenie na płodność mężczyzny.

Leczenie niedoczynności tarczycy i powrót do stanu eutyreozy (równowagi hormonalnej) zdecydowanie poprawia funkcje seksualne mężczyzn .

Niedoczynność tarczycy u dzieci

Niedoczynność tarczycy u dzieci demonstruje się innymi objawami i stopniem ich nasilenia w zależności od wieku czy przyczyn tego stanu.

Niedoczynność tarczycy u niemowląt

Niedoczynność tarczycy może dopaść każdego, niezależnie od wieku – także niemowlęta. Większość dzieci urodzonych bez tarczycy lub z gruczołem, który nie działa prawidłowo, nie zawsze ma od razu widoczne objawy.

Najczęściej spotykane objawy niedoczynności tarczycy u noworodków to:

• problemy z karmieniem i jedzeniem,
• niski przyrost wzrostu i wagi,
• sucha skóra,
• słabe napięcie mięśniowe,
• powiększony język,
• zaparcia,
• zwiększona senność,
• zachrypnięty i niewyraźny płacz,
• żółtaczka dziecięca,
• przepuklina pępkowa (miękki obrzęk lub wybrzuszenie w okolicy pępka).

Niedoczynność tarczycy u dzieci i nastolatków

Oprócz objawów charakterystycznych dla dorosłych, dzieci i nastolatki mogą doświadczać również:

• problemów z rośnięciem i wzrostem,
• opóźnionego rozwoju stałego uzębienia,
• opóźnionego wejścia w okres dojrzewania,
• problemów z rozwojem psychicznym i umysłowym.

Jak niedoczynność tarczycy wpływa na zachowanie dzieci?

Z racji tego, że niedoczynność wpływa na stan mentalny i zwiększa ryzyko depresji, dziecko może być apatyczne, ospałe i wycofane.

Wielu rodziców tłumaczy to charakterem, osobowością czy „humorami”. Przyczyna może być jednak o wiele głębsza i poważniejsza, dlatego jeśli widzisz, że Twoje dziecko jest w takim stanie przez dłuższy czas – skonsultuj się z lekarzem i wykonaj badania tarczycy.

Czy niedoczynność tarczycy to wyrok? Historia Natalii

Dla wielu osób diagnoza brzmi jak wyrok. Lęk, niepewność, brak wiedzy i wsparcia – to wszystko potęguje ten stan. Podobnie było w przypadku Natalii Grajcar, jednej z założycielek Natu.Care.

„Przez lata miałam mnóstwo objawów, z którymi nie mogłam sobie sama poradzić. Włosy wypadały mi garściami, skóra była mocno wysuszona. Mogłam przespać nawet 12 godzin, a i tak budziłam się senna. Cały czas było mi zimno, nie mogłam się skupić, chodziłam wiecznie zmęczona, miałam silne stany lękowe” – wspomina Natalia.

Ustabilizowanie choroby nie przyszło z dnia na dzień, a nauka życia z niedoczynnością to ciągły proces, który wymagać będzie wysiłku, pracy, a czasem nawet przewartościowania swojego życia i zmierzenia się ze swoimi słabościami.

Niezwykle istotny jest wybór odpowiedniego lekarza: „Kiedy zaczynałam swoje zmagania z Hashimoto i niedoczynnością poziom świadomości i wiedzy na ich temat były o wiele mniejsze niż teraz. Po wielu próbach w końcu trafiłam na zaangażowanego i empatycznego specjalistę, przy którym czułam się bezpiecznie. Jego wsparcie w trakcie diagnozy i w czasie leczenia były dla mnie naprawdę bardzo ważne. Bez niego – a także pomocy najbliższych – byłoby mi o wiele trudniej”.

Co było w tym wszystkim najważniejsze?

Podsumowanie