Cyber Monday ✨ -25% rabatu z kodem: CYBER25. Sprawdź!

Hashimoto: co to, objawy, jakie badania, jak leczyć?

Wszystko, co musisz wiedzieć o Hashimoto – przyczyny, objawy, leczenie + porady lekarza i dietetyków

Mateusz Podlecki - TekstTekstMateusz Podlecki
Mateusz Podlecki - Tekst
Tekst
Mateusz Podlecki
Redaktor Natu.Care

W Natu.Care edukuje na temat zdrowego stylu życia i obala niebezpieczne mity, przeciwstawiając im wyniki najnowszych badań naukowych. Dodatkowo interesuje się nowymi technologiami oraz ich wpływem na zdrowie i codzienne życie.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Witold Tomaszewski - RecenzjaRecenzjaWitold Tomaszewski
Zweryfikowane przez eksperta
Witold Tomaszewski - Recenzja
Recenzja
Witold Tomaszewski
Doktor nauk medycznych

Doktor nauk medycznych, ekspert prawa żywnościowego i farmaceutycznego oraz doświadczony pracownik sektora medycznego.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Michał Tomaszewski - RedakcjaRedakcjaMichał Tomaszewski
Michał Tomaszewski - Redakcja
Redakcja
Michał Tomaszewski
Redaktor

Absolwent Dziennikarstwa i Artes Liberales na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2017 roku jako redaktor współpracuje z największymi portalami w Polsce i za granicą. Wcześniej przez 3 lata pracował w jednej z wiodących firm farmaceutycznych – branżę zdrowia i urody zna od podszewki. W wolnym czasie najbardziej lubi grać w tenisa lub jeździć na nartach.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Julia Wysocka - Fact-checkingFact-checkingJulia Wysocka
Julia Wysocka - Fact-checking
Fact-checking
Julia Wysocka
Fact-checker

Julia Wysocka zajmuje się weryfikacją cytowanych źródeł i sprawdza, czy publikowane treści są zgodne z prawdą.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Hashimoto: co to, objawy, jakie badania, jak leczyć?
10 lipca, 2024
29 min
Dlaczego możesz nam zaufać

Dlaczego możesz nam zaufać

Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.


Dowiedz się więcej w naszym procesie redakcyjnym

Informacja o reklamach

Informacja o reklamach

Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.


Dowiedz się więcej w naszym regulaminie

Media o nas:

Hashimoto nazywa się często współczesną epidemią. Naukowcy powiązali jej wystąpienie z niektórymi infekcjami wirusowymi, w tym z grypą. Kobiety chorują na nią 10 razy częściej niż mężczyźni. Dotyka nawet 1–2% dzieci, a objawy łatwo przeoczyć lub pomylić z innymi schorzeniami.

Choć nieleczona prowadzi do niedoczynności tarczycy i wiele osób diagnozę traktuje jak wyrok, to jednak z Hashimoto można normalnie żyć. Jak to zrobić?

Wspólnie z dr n. med. Witoldem Tomaszewskim oraz dietetyczkami klinicznymi Martą Kaczorek i Julią Skrajdą opowiadamy o wszystkim, co musisz o niej wiedzieć. Poznaj objawy Hashimoto, jej przyczyny, a także badania i sposoby leczenia oraz wskazania dietetyczne, które pozwolą ją okiełznać, a Tobie cieszyć się każdym dniem.

Z artykułu dowiesz się m.in.:

  • Co to jest Hashimoto i jakie są jego objawy.
  • Kto jest w grupie ryzyka zachorowania na zapalenie tarczycy Hashimoto.
  • Jakie badania diagnostyczne trzeba wykonać.
  • Jak wygląda leczenie Hashimoto.
  • Jaka dieta jest odpowiednia dla osób z Hashimoto.
Natu.Care Omega-3ᵀᴳ Premium

Sprawdź, za co pokochały go tysiące klientek Natu.Care Premium Omega-3ᵀᴳ.

Natu.Care Omega-3ᵀᴳ Premium

Natu.Care Omega-3ᵀᴳ Premium dla zdrowia serca, mózgu i odporności. Najlepsza przyswajalność. Optymalna dawka 750 mg. Przebadana przez niezależne laboratorium.

Zobacz więcej
W końcu omega 3 w solidnej dawce i proporcji. Plus za TG, czyli trójglicerydy!
Zobacz więcej

Tarczyca – choć to niewielki gruczoł – wpływa na najważniejsze funkcje naszego organizmu. Dowiedz się więcej o niej samej, chorobach, które mogą jej towarzyszyć, a także badaniach, jakie warto regularnie wykonywać:

Dostrzegasz u siebie opisane w artykule objawy? Wykonaj badania tarczycy i skonsultuj się z endokrynologiem. Wczesna diagnoza to większe szanse na skuteczne leczenie!

Potrzebujesz pomocy?
Umów wizytę

Czym jest choroba Hashimoto?

Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, w której przebiegu własny system odpornościowy atakuje i stopniowo niszczy komórki tarczycy. W krajach rozwiniętych jest jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy.

Choroba Hashimoto znana jest również jako przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy (ang. Autoimmune Thyroid Disorder, AITD). W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych   znajdziesz jeszcze następujące określenia:

  • Wole limfoidalne,
  • Wole limfocytowe,
  • Limfocytarne zapalenie tarczycy,
  • Toksykoza Hashimoto (przemijająca).

Zapamiętaj

W internecie spotyka się wiele form pisowni tej choroby: haszimoto, hoshimoto, chaszimoto, hasimoto, hoszimoto, jashimoto, hashimoyo, hosimoto i wiele innych. Poprawny jest tylko ten zapis: Hashimoto.

Najważniejsze objawy Hashimoto

Choroba Hashimoto w początkowym stadium może nie dawać żadnych niepokojących symptomów. Wraz z rozwojem choroby zaczniesz doświadczać objawów charakterystycznych dla niedoczynności tarczycy. Niestety, można je łatwo pomylić z innych chorobami, zignorować lub zrzucić na codzienny stres i zabieganie.

Hashimoto daje objawy fizyczne, psychiczne i neurologiczne. Główne symptomy Hashimoto to przede wszystkim takie, z którymi spotykamy się w niedoczynności tarczycy  :

  • chroniczne zmęczenie,
  • zmiany w wyglądzie (obrzęk twarzy, wypadanie włosów, osłabione i łamliwe paznokcie, przyrost masy ciała, blada i wysuszona skóra),
  • bóle mięśni i stawów,
  • problemy z wypróżnianiem (zaparcia),
  • zaburzenia miesiączkowania (nieregularne i obfite),
  • problemy z libido i płodnością,
  • niskie ciśnienie tętnicze,
  • spowolnienie czynności serca,
  • obniżenie nastroju,
  • depresja.

W chorobie Hashimoto tarczyca jest głównie mała i zanikowa. Istnieją jednak rzadkie przypadki, kiedy się powiększa, tworząc tzw. wole tarczycy.

Towarzyszące Hashimoto objawy mogą być powiązane też z innymi schorzeniami, u których podłoża leżą procesy autoimmunologiczne. Dlatego warto wykonać badania na tarczycę i skonsultować się z lekarzem.
dr n. hab. Witold Tomaszewski

Witold Tomaszewskidoktor nauk medycznych

Regularne badania kontrolne pomogą wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości i skutecznie im zaradzić.

Zobacz też:

Jakie są przyczyny Hashimoto i kto jest w grupie ryzyka?

Chociaż pierwsze przypadki Hashimoto opisano w 1912 roku, przyczyny występowania choroby wciąż nie są do końca znane. Istnieje jednak kilka czynników, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania  :

  • Geny: limfocytowe zapalenie tarczycy wykazuje pewne predyspozycje genetyczne. Jeśli w rodzinie masz potwierdzone przypadki Hashimoto, niedoczynności tarczycy lub innych chorób autoimmunologicznych (np. Gravesa–Basedowa), ryzyko rośnie;
  • Płeć: kobiety chorują nawet 10 razy częściej niż mężczyźni, a ryzyko zachorowania jest nawet 4 razy większe niż w przypadku mężczyzn  ;
  • Wiek: większość przypadków u kobiet diagnozuje się między 30. a 50. rokiem życia  ;
  • Hormony: zbyt wysokie stężenie estrogenów w dłuższej perspektywie może zwiększyć podatność kobiety na zachorowanie, poprzez stymulowanie układu odpornościowego do produkcji przeciwciał, w tym TPO i TG;
  • Różne choroby i schorzenia: celiakia, cukrzyca typu I, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy zespół Sjögrena, niedobór witaminy B12, zespół Addisona czy niektóre schorzenia wątroby;
  • Nadmiar jodu;
  • Radioterapia i ekspozycja na promieniowanie: po wypadkach atomowych w Fukushimie i Czarnobylu zaobserwowano wzrost zachorowań na choroby tarczycy;
  • Ciąża: zmiany funkcji immunologicznych w trakcie ciąży mogą być czynnikami prowadzącymi do Hashimoto lub niedoczynności tarczycy po narodzinach dziecka.
Dowiedziono, że zachorowanie na chorobę Hashimoto jest powiązane z infekcjami wywołanymi przez niektóre wirusy, w tym wirus grypy. Prowadzone są badania nad innymi czynnikami, w tym nad niedoborem i nadmiarem niektórych mikroelementów czy chronicznym stresem.
dr n. hab. Witold Tomaszewski

Witold Tomaszewskidoktor nauk medycznych

Hashimoto a niedoczynność tarczycy

Panuje powszechne przekonanie, że choroba Hashimoto jest równoznaczna z niedoczynnością tarczycy. To nieprawda! Hashimoto może przebiegać bezobjawowo i dopiero gdy jest nieleczona, może w dłuższej perspektywie prowadzić do niedoczynności tarczycy – jest jedną z jej głównych przyczyn.

Więcej o samej niedoczynności dowiesz się z artykułu:

Hashimoto a rak tarczycy

Zależność między chorobą Hashimoto a powstawaniem nowotworów (kancerogenezą) nie jest do końca znana. Naukowcy mają kilka hipotez, które trzeba dokładnie zweryfikowa. Liczne badania   pokazują jednak, że osoby z Hashimoto chorują na raka tarczycy częściej niż osoby bez tego schorzenia. Oprócz tego są one w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi i płuc, a także na nowotwór krwi, układu pokarmowego oraz moczowo-płciowego.

Diagnoza choroby Hashimoto – jakie badania trzeba wykonać?

Diagnozowanie posiłkując się jedynie objawami Hashimoto jest trudne i ryzykowne. Kluczowe jest przeprowadzenie badań krwi w kierunku tarczycy.

Podstawowe badania tarczycy obejmują oznaczenie stężeń TSH, FT3 i FT4. Mogą być one jednak niewystarczające, dlatego warto zrobić również badania anty-TPO, anty-TG i TRAb, a także badania uzupełniające, takie jak:

  • USG tarczycy – pomoże ocenić wielkość i budowę tarczycy, a także wykryć ewentualne guzki czy wole;
  • morfologia krwi – wszystkie zaburzenia pracy tarczycy mogą być odpowiedzialne za powstanie innych niebezpiecznych stanów chorobowych w organizmie, które można dokładniej zdiagnozować dzięki badaniom krwi;
  • lipidogram – osoby z Hashimoto i niedoczynnością tarczycy w wyniku spowolnienia metabolizmu zazwyczaj mają problem z odkładaniem się cholesterolu i są w grupie ryzyka miażdżycy oraz zawału serca;
  • oznaczenie stężenia żelaza – niedobór żelaza może prowadzić m.in. do obniżenia stężenia hormonów tarczycy i anemii, która często towarzyszy osobom z Hashimoto.

Gdy stwierdzone zostanie powstanie guzków na tarczycy, wykonuje się tzw. scyntygrafię tarczycy. Jest to badanie izotopowe tarczycy, które pomaga określić morfologię gruczołu, a także zróżnicowanie tkanek guzków. W przypadku Hashimoto wykonuje się je jednak rzadko.

Badaniem często zlecanym przez lekarzy jest oznaczenie homocysteiny. Jej podwyższone stężenie może towarzyszyć niedoczynności tarczycy, jednak dr n. med. Witold Tomaszewski przyznaje, że badanie to zazwyczaj nie wnosi nic do postępowania diagnostyczno-terapeutycznego.

Wartości referencyjne i interpretacja

Wartości referencyjne TSH, fT3 i fT4 dla osób dorosłych wynoszą:

  • TSH: 0,45–4,5 µU/ml
  • fT3: 4,0–7,8 pmol/l
  • fT4: 10–25 pmol/l

Każde laboratorium może mieć własny zakres wartości referencyjnych, zależny od metod, jakie stosuje. Dlatego po interpretację wyników badań zgłoś się do lekarza rodzinnego lub endokrynologa.

Witold Tomaszewski

Ważne

Stężenie TSH zmienia się wraz z wiekiem i jest zależne od wielu czynników, takich jak dieta, styl życia, przyjmowane leki czy miesiączka. Wynik w granicach 4,1 µU/ml może być tak samo optymalny dla 32-letniej kobiety, jak 7,7 µU/ml dla 63-latka. Sam wynik TSH nie może być podstawą do zdiagnozowania niedoczynności tarczycy, która rozwija się w chorobie Hashimoto.

Różne wyniki TSH i fT3 oraz fT4 mogą sugerować inną postać niedoczynności tarczycy.

Hashimoto a wysokie TSH

  • Jeśli TSH jest powyżej zakresu referencyjnego, a fT3 i fT4 są w normie, najprawdopodobniej lekarz stwierdzi subkliniczną pierwotną niedoczynność tarczycy. W przypadku TSH poniżej 10 mlU/l konieczne jest powtórzenie badania po około 15 tygodniach i skierowanie do endokrynologa. Jeśli objawy niedoczynności nie są nasilone, warto wykonać USG tarczycy i pójść na konsultację do endokrynologa.
  • Jeśli TSH jest podwyższone, fT4 obniżone, a fT3 mieści się w zakresie referencyjnym lub jest obniżone, przypuszczalnie mamy do czynienia z pierwotną klinicznie jawną niedoczynnością tarczycy. W zależności od objawów konieczne będzie skonsultowanie się z endokrynologiem, wykonanie USG tarczycy i rozpoczęcie leczenia l-tyroksyną.

Hashimoto a prawidłowe TSH

  • Jeśli wszystkie wskaźniki mieszczą się w normie, mówimy o stanie tzw. eutyreozy, czyli równowagi hormonalnej. W przypadku podejrzenia wola, w tym z obecnością guzków, należy wykonać badania obrazowe.
  • Jeśli TSH i fT3 są w normie lub poniżej zakresu referencyjnego, a fT4 poniżej normy, prawdopodobnie jest to wtórna niedoczynność tarczycy. Konieczne jest wtedy wykluczenie niedoczynności kory nadnerczy i podjęcie odpowiedniego leczenia pod opieką endokrynologa.

Hashimoto a niskie TSH

Ważne

Suplementacja biotyny może zaburzyć wyniki badań na tarczycę, zwłaszcza TSH. Aby tego uniknąć, należy przerwać jej przyjmowanie przynajmniej na 48 godzin przed badaniem.

Badania na Hashimoto – cena

Badania hormonalne w kierunku chorób tarczycy dostępne są zazwyczaj w dwóch pakietach: podstawowym (TSH, FT3 i FT4) i rozszerzonym, który oprócz badań podstawowych obejmuje też badania anty-TPO, anty-TG i TRAb. Koszty uzależnione są od konkretnego laboratorium i wyboru pakietu.

Najbardziej opłacalny jest pakiet rozszerzony, którego ceny rozpoczynają się od około 180 zł. Możesz również wybrać pakiet z konsultacją lekarza, który będzie odpowiednio droższy.

Do pełnej diagnostyki należy doliczyć ceny ewentualnych badań uzupełniających (np. USG tarczycy, morfologia, lipidogram, a także oznaczenie stężenia żelaza, homocysteiny, witaminy D, glukozy czy badań na celiakię).

Potrzebujesz pomocy?
Umów wizytę

Hashimoto u kobiet

Problemy z tarczycą powszechnie uznawane są za typowo kobiece dolegliwości. Dotyczą one praktycznie wszystkich sfer życia – w tym tak intymnych, jak życie seksualne, płodność czy macierzyństwo  .

Hashimoto a cykl menstruacyjny

Hashimoto i niedoczynność tarczycy powodują rozchwianie cyklu menstruacyjnego. Miesiączka jest wtedy obfita, bardziej bolesna i nieregularna – w niektórych przypadkach może nawet zaniknąć na kilka miesięcy  .

Hashimoto a libido i płodność

Jedną z kluczowych funkcji tarczycy jest regulacja gospodarki hormonalnej. Ma to przełożenie na życie seksualne i płodność u kobiet oraz mężczyzn  .

  • Dysfunkcje związane z niedoczynnością tarczycy występują rzadziej u kobiet (22–46%) niż u mężczyzn (59–63%);
  • Kobiety częściej zgłaszają problemy z pożądaniem, osłabienie podniecenia oraz poczucia rozkoszy, a także ból podczas stosunku.

Odpowiednio dobrane leczenie najczęściej prowadzi do zdecydowanej poprawy funkcji i satysfakcji seksualnej.

Zobacz też:

Hashimoto a ciąża

Ustabilizowanie Hashimoto i niedoczynności tarczycy jest kluczową kwestią dla par planujących dzieci oraz kobiet, które są już w ciąży  .

Utrudnione może być samo poczęcie, a nieleczona niedoczynność w czasie ciąży zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, poronienia czy wystąpienia stanu przedrzucawkowego  .

Co więcej, przez pierwsze trzy miesiące, dziecko przejmuje hormony tarczycy od matki. Jeśli otrzyma ich zbyt mało, może to skutkować m.in. problemami z prawidłowym wzrostem czy rozwojem układu nerwowego i mózgu  .

Warto wiedzieć

W Polsce wykonuje się badania przesiewowe niemowląt w kierunku niedoczynności tarczycy. Jeśli zostaną wykryte jakiekolwiek nieprawidłowości, dziecku udzielana jest wysoce specjalistyczna pomoc.

Hashimoto a menopauza

Hashimoto i niedoczynność tarczycy pod wieloma względami pokrywa się z objawami menopauzy. Zmęczenie, zaburzenia snu czy wahania nastroju – postępująca niedoczynność może zwiększyć zarówno liczbę, jak i stopień nasilenia nakładających się symptomów  .

Ważne

W USA tylko 1 na 4 kobiety okresie okołomenopauzalnym, które zwracają się do lekarza z objawami, jest badana pod kątem chorób tarczycy.

Badania pokazują, że kobiety z potwierdzonymi chorobami tarczycy doświadczyły poprawy objawów związanych z menopauzą po zastosowaniu leczenia tarczycowego  .

Czy Hashimoto występuje u mężczyzn?

Choć Hashimoto dotyka kobiety 10 razy częściej, nie oznacza to, że choroba całkowicie omija mężczyzn.

Najbardziej charakterystycznymi objawami Hashimoto u mężczyzn są  :

  • przybranie na wadze niezwiązane ze zmianą diety czy stylu życia;
  • blada i sucha skóra;
  • problemy metaboliczne (np. częste zaparcia);
  • opuchnięta twarz;
  • osłabienie i ból mięśni oraz stawów;
  • zwiększona wrażliwość na zimno;
  • problemy z libido, zaburzenia erekcji i funkcji seksualnych;
  • problemy z płodnością (słabsza jakość nasienia – mniej plemników, nieprawidłowa budowa i obniżona ruchliwość);
  • problemy z koncentracją i pamięcią,
  • stany depresyjne.

Hashimoto u dzieci

Choroba Hashimoto to najczęściej diagnozowana choroba tarczycy u dzieci. Dotyka nawet 1–2% dzieci niezależnie od wieku  .

Zachorowalność dzieci na Hashimoto zależy od:

  • płci,
  • predyspozycji genetycznej,
  • pochodzenia etnicznego,
  • ekspozycji na jod (dieta, suplementacja, radioterapia),
  • obecności innych chorób autoimmunologicznych i zespołów genetycznych.

Choroba Hashimoto najczęściej rozpoznawana jest u dzieci w wieku 6–16 lat, u osób rasy kaukaskiej i w krajach z niedoborem jodu. Oprócz tego stwierdza się ją u dzieci chorych na  :

  • cukrzycę typu I,
  • celiakię,
  • chorobę Addisona,
  • nadczynność przytarczyc,
  • zespół Downa,
  • zespół Turnera,
  • zespół Klinefeltera,
  • syndrom Noonan.

Objawy Hashimoto u dzieci są praktycznie jednakowe z tymi u dorosłych. W przypadku dzieci hormony tarczycowe odpowiedzialne są za rozwój fizyczny i umysłowy. Ich niedobór może być odpowiedzialny m.in. za późne ząbkowanie, wyhamowanie lub opóźnienie dojrzewania, powolny wzrost czy zaburzenia psychiczne  .

Dziecko z Hashimoto i rozwijającą się niedoczynnością tarczycy może mieć słabsze wyniki w nauce, być ospałe, apatyczne i wycofane społecznie.

Część rodziców taki stan zrzuca na dziecięce humory czy charakterek. Niestety, przyczyny mogą być o wiele głębsze niż tylko słabszy dzień. Jeśli u swojego dziecka taka sytuacja trwa już dłuższy czas i nie widać żadnych zmian, skonsultuj się z lekarzem i wykonaj badania w kierunku Hashimoto i chorób tarczycy.

Hashimoto: leczenie, dieta, aktywność i zmiany stylu życia

Część pacjentów z Hashimoto nie wymaga leczenia farmakologicznego. O ile wartości TSH i fT4 mieszczą się w zakresach referencyjnych, a tarczyca jest prawidłowych rozmiarów, konieczne będzie stałe monitorowanie sytuacji, ponieważ choroba przez wiele lat może być uśpiona i nie dawać znaczących objawów.

Jak wygląda leczenie Hashimoto?

Nie da się zahamować lub cofnąć rozwoju choroby Hashimoto. Leczenie sprowadza się do terapii niedoczynności tarczycy i wyrównania gospodarki hormonalnej  . Obejmuje ona głównie przyjmowanie l-tyroksyny, czyli syntetycznej wersji hormonu produkowanego przez tarczycę. Przy odpowiednio ustalonej dawce TSH wróci do normy, a organizm zacznie lepiej funkcjonować.

Konieczna jest stała opieka lekarska i regularne badania tarczycy, które pomogą kontrolować objawy i dobierać prawidłową dawkę leków.

Choć leczenie Hashimoto (tak jak niedoczynności tarczycy) zazwyczaj trwa przez całe życie, odpowiednia terapia sprawia, że choroba nie wpływa na długość czy jakość życia.

Nieleczone Hashimoto – skutki i komplikacje

Nieleczona choroba Hashimoto może spowodować przede wszystkim rozwinięcie się jawnej niedoczynności tarczycy.

Oprócz tego mogą wystąpić  :

  • podwyższone stężenie cholesterolu,
  • nadciśnienie i choroby sercowo-naczyniowe,
  • anemia,
  • śpiączka hipometaboliczna – stan zagrażający życiu, w którym dochodzi do obniżenia funkcji życiowych, hipotermii, obrzęków czy hipoglikemii;
  • encefalopatia Hashimoto – zaburzenie, które może manifestować się epizodami przypominającymi udar, pogorszeniem zdolności poznawczych czy objawami neuropsychiatrycznymi. Pomimo że pierwszy przypadek opisano w 1966 roku, wciąż dokładnie jej nie przebadano i nie określono dokładnych przyczyn występowania. Wiadomo jednak, że skuteczne jest leczenie kortykosteroidami  ;
  • problemy z płodnością i zajściem w ciążę;
  • depresja – chorobie Hashimoto często towarzyszą zaburzenia psychiczne, w tym stany lękowe i depresja. Dokładna korelacja nie jest jeszcze znana, jednak do tej pory potwierdzono bardzo silny związek między stanem psychicznym a pracą tarczycy.

Ważne

Amerykańskie Stowarzyszenie Endokrynologów Klinicznych zaleca, żeby każdy pacjent ze zdiagnozowaną depresją miał zlecane regularne badania tarczycy.

Dieta przy Hashimoto – co jeść, a czego nie jeść?

Zrównoważona dieta i aktywny styl życia odgrywają ważną rolę w leczeniu choroby Hashimoto – zwłaszcza że u wielu osób objawy utrzymują się nawet po stosowaniu leków. Ponadto zmniejszają one ryzyko innych schorzeń, na które narażone są osoby z Hashimoto (np. rozwój chorób autoimmunologicznych, wysoki cholesterol, otyłość czy cukrzyca).

Nie ma konkretnej diety szczególnie polecanej osobom z Hashimoto. Zaleca się, aby jadłospis był odpowiednio zbilansowany i bogaty w składniki odżywcze  .

W diecie kieruj się zasadami zdrowego żywienia, a nie nakazami czy zakazami. Równowaga to podstawa. Nie daj się zwariować internetowym mitom!
Julia Skrajda

Julia SkrajdaDietetyczka

Przy zapaleniu tarczycy typu Hashimoto warto włączyć do diety następujące grupy pokarmów:

  • Owoce (np. jagody, brzoskwinie, cytrusy, banany, ananas);
  • Warzywa bogate w skrobię (np. bataty, ziemniaki, groszek, kabaczek);
  • Zdrowe tłuszcze (np. awokado, olej z awokado, oliwa z oliwek, olej kokosowy, jogurt naturalny);
  • Białko odzwierzęce (np. łosoś, jajka, dorsz, indyk, krewetki, kurczak);
  • Ziarna bezglutenowe (np. płatki owsiane, quinoa, brązowy ryż);
  • Nasiona i orzechy (np. nerkowce, migdały, orzechy makadamia, nasiona słonecznika, pestki dyni, masło orzechowe);
  • Nabiał i jego zamienniki wzbogacone o wapń i witaminę D (np. mleko kokosowe, mleko z nerkowców, kozi ser, mleko migdałowe, kefir);
  • Napoje (np. woda, niesłodzona herbata, yerba mate);
  • Przyprawy (np. kurkuma, bazylia, czarny pieprz i piperyna, szafran, ocet jabłkowy).

Nasiona roślin strączkowych (np. fasolę, soczewicę i ciecierzycę) najlepiej jeść po obróbce termicznej.

W przypadku Hashimoto i niedoczynności tarczycy niezwykle ważna jest higiena przyjmowania leków z l-tyroksyną, ponieważ zwiększa to ich wchłanialność i skuteczność. L-tyroksynę przyjmuj rano, na czczo i w towarzystwie produktów z witaminą C. Leki popijaj wodą z niską zawartością wapnia.
Marta Kaczorek

Marta Kaczorekdietetyczka kliniczna i trenerka personalna

Dodatkowo po przyjęciu leków unikaj przede wszystkim:

  • soi i produktów sojowych,
  • kawy,
  • soku grejpfrutowego,
  • sporych ilości błonnika,
  • nabiału i produktów bogatych w wapń,
  • produktów i suplementów bogatych w żelazo.

Wchłanianie lewotyroksyny może być zaburzone również przez celiakię, dolegliwości żołądkowo-jelitowe i nietolerancję laktozy  .

Eliminacja lub ograniczenie niektórych grup produktów może pomóc zmniejszyć objawy Hashimoto i poprawić ogólny stan zdrowia:

  • cukier i produkty słodzone (np. napoje gazowane i energetyczne, słodycze, płatki śniadaniowe, lody, ciastka);
  • żywność wysoko przetworzona i typu fast food,
  • produkty z rafinowanymi ziarnami,
  • ziarna i produkty zawierające gluten (przede wszystkim w przypadku osób z celiakią).

Warto pamiętać

Te zalecenia mogą pomóc wielu osobom, jednak historia każdego pacjenta jest inna, dlatego warto eksperymentować z dietą, by znaleźć najlepszą opcję dla siebie. Najlepszym rozwiązaniem będzie konsultacja z doświadczonym dietetykiem klinicznym, aby wspólnie z nim ułożyć odpowiedni jadłospis.

Osoby z Hashimoto muszą zwracać uwagę na tzw. goitrogeny, czyli substancje wolotwórcze, które zakłócają wchłanianie jodu. Znajdziesz je m.in. w warzywach kapustnych (np. kapusta i brukselka), krzyżowych (np. kalafior, jarmuż czy brokuł), roślinach strączkowych (fasola, soczewica czy soja), rzepie, brukwi czy gorczycy.

Ze względu na zawartość goitrogenów zaleca się ograniczenie spożywania tych produktów na surowo. Wystarczy jednak, że ugotujesz je bez przykrycia (goitrogeny to związki lotne, a obróbka cieplna zmniejsza ich ilość o 30%), a możesz je jeść bez większych obaw  .

Suplementacja w chorobie Hashimoto – co może pomóc?

Osoby z Hashimoto bardziej niż inni narażone są na niedobory niektórych składników odżywczych, które mogą pomóc w walce ze stanem zapalnym organizmu. Część z nich uzupełnisz wraz z dietą, inne trzeba dodatkowo suplementować.

Najważniejsze składniki, które warto suplementować w przypadku Hashimoto to  :

  • selen – według badań już dawka 200 μg selenu dziennie może pomóc w redukcji przeciwciał TPO. Znajdziesz go m.in. w łososiu, produktach zbożowych, nabiale czy orzechach brazylijskich;
  • cynk – potrzebny jest do syntezy hormonów tarczycy, a niedobór cynku może powodować niedoczynność tarczycy. Cynk pomocny jest również w walce z wypadaniem włosów;
  • witamina Dniedobór witaminy D, jak wynika z badań, często występuje w chorobie Hashimoto. Cynk obecny jest np. w otrębach pszennych, nasionach lnu i dyni:
  • kwasy omega-3 – jeden z silnych antyoksydantów o ogromnym potencjale przeciwzapalnym. Kwasy omega-3 znajdziesz np. w awokado, oliwie z oliwek, pestkach dyni, orzechach czy tłustych rybach;
  • witaminy z grupy B – osoby z Hashimoto są w grupie ryzyka niedoboru witaminy B12. Przyjmowanie kompleksu witamin B podnosi poziom witaminy B12 i innych z tej grupy;
  • magnez – naukowcy powiązali niskie stężenie magnezu ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na Hashimoto. Produkty bogate w magnez to przede wszystkim otręby pszenne, pestki dyni, kakao, nasiona chia i migdały;
  • żelazo – bierze udział w metabolizmie i syntezie hormonów tarczycy. Niedobór żelaza w konsekwencji prowadzi do anemii, która jest jednym z następstw niedoczynności tarczycy. Najlepsze źródła żelaza to tymianek, majeranek, suszone wodorosty czy wątróbka z kurczaka.

Inne substancje, które mogą pomóc osobom z Hashimoto, to tran, kwas alfa-liponowy oraz N-acetylocysteina.

Przed rozpoczęciem suplementacji witaminy D oznacz jej stężenie i regularnie je kontroluj, ponieważ zdarzają się przypadki przedawkowania.
dr n. hab. Witold Tomaszewski

Witold Tomaszewskidoktor nauk medycznych

Przyprawy, rośliny i zioła na Hashimoto – czy warto?

Coraz większe zainteresowanie medycyną naturalną sprawia, że coraz więcej osób stosuje rośliny i zioła polecane w przypadku Hashimoto.

Oto najpopularniejsze z nich:

  • ashwagandha – jako adaptogen działa normalizująco na wiele funkcji naszego organizmu, w tym na oś podwzgórze–przysadka–nadnercza, która jest istotna dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Istnieje badanie, które sugeruje, że dzienna dawka 600 mg ashwagandhy może pomóc pacjentom z subkliniczną niedoczynnością tarczycy;
  • korzeń maca – ma szeroko udokumentowane działanie wspierające w przypadku symptomów, których doświadczają osoby z zaburzeniami pracy tarczycy. Wspiera płodność i zdrowie kości. Dzięki niemu mamy więcej energii, mózg zaczyna lepiej funkcjonować, a libido i popęd seksualny rosną. Ze względu na obecność goitrogenów należy zachować ostrożność w suplementacji;
  • kurkuma – regularne stosowanie kurkumy może zmniejszyć ryzyko wystąpienia i rozwoju woli;
  • pięciornik biały – wyciąg z pięciornika pozytywnie wpływa na leczenie chorób tarczycy, zarówno niedoczynności, jak i nadczynności;
  • czosnek – pomaga zwalczyć stan zapalny i wspiera metabolizm cukru we krwi;
  • imbir – regularne spożycie co najmniej 1000 mg imbiru dziennie może zmniejszyć tak ważne objawy niedoczynności, jak suchość i bladość skóry, przyrost masy ciała czy zmniejszona tolerancja na zimno;
  • różeniec górski – wyciąg z Rhiodola rosea pobudza układ nerwowy, pomaga zwiększyć wydajność i efektywność w pracy, wspiera leczenie depresji i pomaga pozbyć się zmęczenia, które są ważnymi symptomami klinicznej postaci niedoczynności tarczycy.

Zapamiętaj

Suplementy i zioła na Hashimoto stosuj zawsze jako wsparcie. Nigdy nie powinny zastąpić zalecanego leczenia. Zanim włączysz je do diety, skonsultuj się z lekarzem prowadzącym, żeby wykluczyć ewentualne skutki uboczne oraz negatywne interakcje z lekami.

Hashimoto a alkohol

„Relacja” alkoholu z tarczycą, w tym z chorobą Hashimoto jest dość skomplikowana  .

Z jednej strony długotrwałe picie alkoholu może niszczyć komórki tarczycy i upośledzać jej funkcje, w tym produkcję hormonów tarczycowych. Osoby z zaburzeniami spożywania alkoholu często mają też niższe stężenie TSH, co może prowadzić do niedoczynności tarczycy.

Z drugiej jednak istnieją badania (z Holandii, Danii czy Chin), które sugerują, że umiarkowane spożycie alkoholu może zmniejszyć częstość występowania niedoczynności tarczycy  .

Naukowcy nie wiedzą do końca, w jaki sposób alkohol wchodzi w zależności z chorobami autoimmunologicznymi tarczycy. Wspólną cechą tych badań jest mniejsza ilość przeciwciał TPO, które wpływają na rozwój tych schorzeń.

Nie oznacza to jednak, że pijąc alkohol, nie zachorujesz na Hashimoto!

Do tej pory nie wykazano również negatywnych interakcji alkoholu z lewotyroksyną, wykorzystywaną w terapii Hashimoto  .

Pod żadnym pozorem nie stosuj alkoholu jako środka profilaktycznego czy leku na Hashimoto. To trzeci co do wielkości czynnik ryzyka chorób oraz zaburzeń, który wpływa na oś podwzgórze–przysadka mózgowa–tarczyca. Nadużywanie alkoholu może prowadzić niebezpiecznych konsekwencji, w tym do uzależnienia, chorób wątroby, nadciśnienia tętniczego czy stanów lękowych  .

Warto pamiętać

Ograniczenie spożycia alkoholu to jeden z elementów zdrowego stylu życia, które zaleca się także osobom z zaburzeniami tarczycowymi.

Jak schudnąć przy Hashimoto? Aktywność i trening przy Hashimoto

Stanowi zapalnemu tarczycy często towarzyszą zaburzenia gospodarki węglowodanowej czy problemy z wchłanianiem poszczególnych składników odżywczych. Oprócz tego może wystąpić tzw. spowolniony metabolizm, który oznacza, że część energii, którą dostarczamy wraz z jedzeniem, jest magazynowana, a nie przetwarzana.

To wszystko wiąże się ze sporym ryzykiem przybierania na wadze. Jeśli Twoje BMI jest większe niż 24,9, warto zastosować lekko redukcyjną dietę, aby pozbyć się zbędnych kilogramów. Zacznij od zmniejszenia podaży kalorycznej o 200–300 kcal. Zbyt restrykcyjne ucięcie kalorii może odbić się na Twoim samopoczuciu i zdrowiu. Zwiększa również ryzyko efektu jo-jo.

Codzienna dieta powinna iść w parze z aktywnością fizyczną. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca przynajmniej 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej lub 75 minut intensywnego treningu w tygodniu  .

Wszyscy znamy to legendarne zdanie, że każdy ruch się liczy. Potwierdza to również, dietetyczka kliniczna i trenerka personalna, Marta Kaczorek:

Osoby z Hashimoto powinny zatroszczyć się o tzw. NEAT, czyli wydatek energetyczny wynikający z aktywności pozasportowej.

 

 

Zalicza się do niej każda forma ruchu – sprzątanie, robienie zakupów, chodzenie do pracy pieszo, marsz w czasie calli czy zabawa z dziećmi.

Możesz trenować wszystko, co Ci się podoba – basen, jazda na rowerze, jogging.

Znajdź aktywność, która Ci najbardziej odpowiada i regularnie z niej korzystaj – tak zmniejszysz masę ciała, a także poprawisz swoją kondycję i wyniki.
Marta Kaczorek

Marta Kaczorekdietetyczka kliniczna i trenerka personalna

Zarówno treningi siłowe, jak i cardio powinny być dopasowane do stanu zdrowia i samopoczucia. Obserwuj swoje ciało i sprawdzaj, jak reaguje Twój organizm. Jeśli czujesz, że dzisiaj nie dasz rady – zrób trening jutro. Zrozumienie i akceptacja siebie są naprawdę ważne.

Oprócz tego koniecznie zadbaj o zdrowy sen i odpowiednią regenerację.

Ważne

Zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia może znacząco obniżyć poziom przeciwciał, poprawić czynność tarczycy i zmniejszyć nasilenie objawów spowodowane zapaleniem tarczycy Hashimoto.

Chcesz wiedzieć więcej na temat zdrowia tarczycy?

Zobacz też:

Jak żyć z Hashimoto? Poznaj historię Natalii

Choć przez lata nie daje o sobie za bardzo znać, to jednak przysparza wielu problemów. Trudno ją szybko i skutecznie zdiagnozować. Brak wsparcia, lęk, niepewność – to uczucia, które potęgują się u wielu osób chorujących na Hashimoto, a które o tym nie wiedzą. Bardzo podobnie było również z Natalią Grajcar, jedną z założycielek Natu.Care.

Przez lata nie mogłam sobie poradzić z wieloma dziwnymi objawami. Włosy wypadały mi garściami, skóra była mocno przesuszona. Mogłam spać nawet kilkanaście godzin, a i tak wstawałam… senna. Wciąż było mi zimno, nie mogłam się skupić na pracy i relacjach. Chodziłam zmęczona, miałam stany lękowe.
Natalia Grajcar

Natalia Grajcarwspółzałożycielka Natu.Care

Ustabilizowanie choroby i nauczenie się z nią normalnie żyć nie przyszło od razu. „Wciąż się tego uczę, to ciągły proces, który wymaga pracy, wysiłku. Ja musiałam całkowicie przewartościować swoje życie i zmierzyć się ze swoimi słabościami” – wspomina Natalia.

Kluczowy okazał się wybór odpowiedniego lekarza. „Kiedy zaczynałam swoje zmagania z Hashimoto i niedoczynnością wiedza i świadomość na ich temat była o wiele mniejsza niż obecnie. Chodziłam od lekarza do lekarza, aż w końcu trafiłam na empatycznego specjalistę, przy którym czułam się naprawdę bezpieczna. Jego wsparcie zarówno w czasie diagnozowanie, jak i w trakcie leczenia były dla mnie naprawdę ważne. Bez niego, ani bez pomocy najbliższych byłoby mi o wiele trudniej”.

Co było w tym wszystkim najistotniejsze?

Teraz wiem, że pracowałam na ten stan przez lata: życie w ciągłym biegu i stresie, brak snu i zbilansowanego odżywiania. Przełomowym momentem była możliwość spojrzenia na moją chorobę z boku i radosna świadomość, że jestem w procesie zdrowienia. Może w międzyczasie pojawiło się kilka zakrętów. Może i szłam małymi kroczkami, jednak robiłam to konsekwentnie. Miałam swój cel – poprawić swoje zdrowie i komfort codziennego życia. Udało się!
Natalia Grajcar

Natalia Grajcarwspółzałożycielka Natu.Care

Chcesz wieść zdrowe i szczęśliwe życie? Rób regularne badania profilaktyczne! Dlaczego są takie ważne? Dowiesz się tego z naszych artykułów:

Podsumowanie

W skrócie

Choroba Hashimoto wciąż dla wielu brzmi jak wyrok. Na szczęście, można z nią długo i normalnie żyć. Z tego tekstu zapamiętaj, że:

  • Hashimoto to choroba autoimmunologiczna wykazująca pewne predyspozycje genetyczne, w której układ odpornościowy atakuje i powoli niszczy tarczycę.
  • Rozwój choroby Hashimoto zależy od wielu czynników, takich jak płeć, hormony, radioterapia czy niektóre choroby i zespoły genetyczne.
  • Choroba Hashimoto jest jedną z głównych przyczyn niedoczynności tarczycy.
  • Hashimoto daje objawy fizyczne, psychiczne i neurologiczne – można je łatwo przegapić i przypisać innym schorzeniom.
  • Diagnostyka Hashimoto obejmuje podstawowe i rozszerzone badania tarczycy (TSH, FT3, FT4, anty-TPO, anty-TG, TRAb), a także badania uzupełniające, m.in. USG, morfologię czy lipidogram.
  • W Hashimoto nie leczy się przyczyn, tylko objawy. Leczenie obejmuje przede wszystkim przyjmowanie preparatów z l-tyroksyną, badania kontrolne i stałą opiekę lekarską.
  • Nie istnieje specjalna dieta dla osób z Hashimoto – konieczne jest stosowanie się do zasad zrównoważonego i zdrowego żywienia.
  • Suplementacja w Hashimoto powinna obejmować m.in. kwasy omega-3, selen, cynk, żelazo, witaminy z grupy B i magnez.

FAQ

Na czym polega choroba Hashimoto?

Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje tarczycę. Choroba Hashimoto jest przewlekłym stanem zapalnym, który stopniowo uszkadza tarczycę i w konsekwencji może doprowadzić do jej niedoczynności.

Czy Hashimoto jest groźne?

Kontrolowana choroba Hashimoto nie stanowi zagrożenia dla życia. Dyskomfort może powodować samo leczenie, które najczęściej trwa przez całe życie. Brak diagnozy i leczenia Hashimoto może doprowadzić do niebezpiecznych konsekwencji, np. chorób serca, problemów z płodnością czy raka tarczycy.

Czy Hashimoto to choroba immunologiczna?

Tak, Hashimoto to choroba autoimmunologiczna oparta o predyspozycje genetyczne.

Jak schudnąć przy Hashimoto?

Przy Hashimoto i niedoczynności często mamy do czynienia ze spowolnionym metabolizmem, dlatego warto zastosować dietę lekko redukcyjną (o odpowiednio zmniejszonej kaloryczności) oraz zadbać o umiarkowany wysiłek fizyczny i dawkę aktywności pozasportowej (np. spacer, sprzątanie, pójście na zakupy pieszo). Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca co najmniej 150 minut aktywności fizycznej tygodniowo. Redukcja masy ciała pomoże unormować wyniki FT3 i FT4. Po szczegóły najlepiej zgłosić się do lekarza i dyplomowanego dietetyka klinicznego.

Czy da się wyleczyć chorobę Hashimoto?

Jak do tej pory nie wynaleziono skutecznego leczenia przyczynowego, dlatego lekarze skupiają się na leczeniu objawów. Polega ono przede wszystkim na uzupełnianiu niedoboru hormonu tarczycy lekami z l-tyroksyną, a także na regularnych badaniach tarczycy i kontrolach lekarskich, które pozwalają ocenić stan pacjenta i dobrać odpowiednie dawki leków.

Czy Hashimoto jest dziedziczne?

Jedną z przyczyn choroby Hashimoto są geny, dlatego jeśli w Twojej rodzinie potwierdzono choroby tarczycy, ryzyko, że zachorujesz jest większe.

Ile żyje się z Hashimoto?

Hashimoto – o ile jest kontrolowane – nie wpływa na długość życia. Aby uniknąć groźnych komplikacji, konieczne jest tylko odpowiednie leczenie i stosowanie się do wskazań lekarskich.

Jaki jest wpływ Hashimoto na morfologię?

Hashimoto wpływa na TSH, FT3, FT4 czy cholesterolu, jednak choroba nie przekłada się bezpośrednio na wyniki morfologii krwi.

Czy przy Hashimoto mogę być na diecie bezglutenowej?

W chorobie Hashimoto nie są wskazane restrykcyjne diety wykluczające. Dieta bezglutenowa jest konieczna tylko w przypadku jednoczesnego chorowania na Hashimoto i celiakię, ponieważ to jedyna forma walki z tą chorobą. Badania sugerują, że w jej wyniku nastąpiły spadki przeciwciał charakterystycznych dla celiakii, jak również tych, które atakują komórki tarczycy. Stosowanie diety bezglutenowej bez zdiagnozowanej celiakii może skutkować niedoborem witamin i składników odżywczych, a także zwiększonym ryzykiem otyłości ze względu na wysoki indeks glikemiczny tej diety.

Jak nie przytyć z Hashimoto?

Jednym z istotnych czynników w leczeniu Hashimoto i niedoczynności tarczycy jest odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w składniki przeciwzapalne (np. kwasy omega-3) oraz cynk, selen i witaminę B1. Warto zadbać również o odpowiednią dawkę ruchu i aktywności fizycznej – także tej pozasportowej. Obserwuj swoje ciało, słuchaj go i bądź dla siebie wyrozumiała.

Choroba Gravesa–Basedowa a Hashimoto

Obie choroby dotyczą tarczycy. Obie to choroby zapalne, autoimmunologiczne. Obie choroby mają głównej mierze podłoże genetyczne. Różnią się przede wszystkim objawami i wpływem na tarczycę. Choroba Gravesa–Basedowa może powodować nadczynność tarczycy, a choroba Hashimoto niedoczynność.

Hashimoto to nadczynność czy niedoczynność tarczycy?

Ani jedno, ani drugie. Choroba Hashimoto jest jedną z głównych przyczyn wystąpienia niedoczynności tarczycy, jednak nie jest z nią równoznaczna.

Źródła

Zobacz wszystkie

Abd Allah, E. S. H., Gomaa, A. M. S., & Sayed, M. M. (2014). The effect of omega-3 on cognition in hypothyroid adult male rats. Acta Physiologica Hungarica, 101(3), 362–376. https://doi.org/10.1556/APhysiol.101.2014.3.11

Aktaş, H. Ş. (2020). Vitamin B12 and Vitamin D Levels in Patients with Autoimmune Hypothyroidism and Their Correlation with Anti-Thyroid Peroxidase Antibodies. Medical Principles and Practice, 29(4), 364–370. https://doi.org/10.1159/000505094

American Association of Clinical Endocrinology Clinical Practice Guideline: Developing a Diabetes Mellitus Comprehensive Care Plan—2022 Update—Endocrine Practice. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://www.endocrinepractice.org/article/S1530-891X(22)00576-6/fulltext

Ashraf, H., Heydari, M., Shams, M., Zarshenas, M. M., Tavakoli, A., & Sayadi, M. (2022). Efficacy of Ginger Supplementation in Relieving Persistent Hypothyroid Symptoms in Patients with Controlled Primary Hypothyroidism: A Pilot Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Clinical Trial. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2022, e5456855. https://doi.org/10.1155/2022/5456855

Badawy, A., State, O., & Sherief, S. (2007). Can thyroid dysfunction explicate severe menopausal symptoms? Journal of Obstetrics and Gynaecology: The Journal of the Institute of Obstetrics and Gynaecology, 27(5), 503–505. https://doi.org/10.1080/01443610701405812

Balhara, Y. P. S., & Deb, K. S. (2013). Impact of alcohol use on thyroid function. Indian Journal of Endocrinology and Metabolism, 17(4), 580–587. https://doi.org/10.4103/2230-8210.113724

Betsy, A., Binitha, M., & Sarita, S. (2013). Zinc Deficiency Associated with Hypothyroidism: An Overlooked Cause of Severe Alopecia. International Journal of Trichology, 5(1), 40–42. https://doi.org/10.4103/0974-7753.114714

Bezpieczne picie alkoholu. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z http://www.mp.pl/social/article/69551

Boelaert, K., Newby, P. R., Simmonds, M. J., Holder, R. L., Carr-Smith, J. D., Heward, J. M., Manji, N., Allahabadia, A., Armitage, M., Chatterjee, K. V., Lazarus, J. H., Pearce, S. H., Vaidya, B., Gough, S. C., & Franklyn, J. A. (2010). Prevalence and relative risk of other autoimmune diseases in subjects with autoimmune thyroid disease. The American Journal of Medicine, 123(2), 183.e1-9. https://doi.org/10.1016/j.amjmed.2009.06.030

Broniarczyk-Czarniak, M. (2018). Zaburzenia psychiczne współistniejące z chorobą Hashimoto—Przegląd piśmiennictwa. Varia Medica, 2(1), Art. 1.

Carlé, A., Pedersen, I. B., Knudsen, N., Perrild, H., Ovesen, L., Rasmussen, L. B., Jørgensen, T., & Laurberg, P. (2012). Moderate alcohol consumption may protect against overt autoimmune hypothyroidism: A population-based case–control study. European Journal of Endocrinology, 167(4), 483–490. https://doi.org/10.1530/EJE-12-0356

Chatterjee, S., Chakrabarti, P., & Sinhamahapatra, P. (2021). Relationship between iron metabolism and thyroid hormone profile in hypothyroidism. International Journal of Research in Medical Sciences, 9(3), 790–793. https://doi.org/10.18203/2320-6012.ijrms20210879

Chernobyl: The true scale of the accident. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://www.who.int/news/item/05-09-2005-chernobyl-the-true-scale-of-the-accident

Choroba Hashimoto. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z http://www.mp.pl/social/article/77782

Contributors, W. E. (b.d.). Thyroid Disease and Menopause. WebMD. Pobrano 14 luty 2023, z https://www.webmd.com/menopause/guide/symptoms-thyroid-vs-menopause

Dording, C. M., Fisher, L., Papakostas, G., Farabaugh, A., Sonawalla, S., Fava, M., & Mischoulon, D. (2008). A Double‐Blind, Randomized, Pilot Dose‐Finding Study of Maca Root (L. Meyenii) for the Management of SSRI‐Induced Sexual Dysfunction. CNS Neuroscience & Therapeutics, 14(3), 182–191. https://doi.org/10.1111/j.1755-5949.2008.00052.x

Dunkin, M. A. (b.d.). Hashimoto’s Thyroiditis: Symptoms, Causes, and Treatments. WebMD. Pobrano 14 luty 2023, z https://www.webmd.com/women/hashimotos-thyroiditis-symptoms-causes-treatments

Effraimidis, G., Tijssen, J. G. P., & Wiersinga, W. M. (2012). Alcohol Consumption as a Risk Factor for Autoimmune Thyroid Disease: A Prospective Study. European Thyroid Journal, 1(2), 99–104. https://doi.org/10.1159/000338920

Estrogen Dominance and Hashimoto’s Disease | Paloma Health. (2022, marzec 31). https://www.palomahealth.com/learn/estrogen-dominance-hashimotos

G D, X., J H, P., H L, S., & L S, Z. (2010). Alpha-lipoic acid improves endothelial dysfunction in patients with subclinical hypothyroidism. Experimental and Clinical Endocrinology & Diabetes: Official Journal, German Society of Endocrinology [and] German Diabetes Association, 118(9), 625–629. https://doi.org/10.1055/s-0029-1237702

Gabrielson, A. T., Sartor, R. A., & Hellstrom, W. J. G. (2019). The Impact of Thyroid Disease on Sexual Dysfunction in Men and Women. Sexual Medicine Reviews, 7(1), 57–70. https://doi.org/10.1016/j.sxmr.2018.05.002

Global report on Fukushima nuclear accident details health risks. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://www.who.int/news/item/28-02-2013-global-report-on-fukushima-nuclear-accident-details-health-risks

Hashimoto’s Disease | NIDDK. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/hashimotos-disease

Hashimoto’s disease—Symptoms and causes. (b.d.). Mayo Clinic. Pobrano 14 luty 2023, z https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hashimotos-disease/symptoms-causes/syc-20351855

Hipotyreoza—Zakład Badań Przesiewowych i Diagnostyki Metabolicznej—IMiD. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://przesiew.imid.med.pl/hipotyreoza.html

Hu, X., Chen, Y., Shen, Y., Tian, R., Sheng, Y., & Que, H. (2022). Global prevalence and epidemiological trends of Hashimoto’s thyroiditis in adults: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Public Health, 10. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpubh.2022.1020709

Hu, X., Wang, X., Liang, Y., Chen, X., Zhou, S., Fei, W., Yang, Y., & Que, H. (2022). Cancer Risk in Hashimoto’s Thyroiditis: A Systematic Review and Meta-Analysis. Frontiers in Endocrinology, 13, 937871. https://doi.org/10.3389/fendo.2022.937871

Marshall, G. A., & Doyle, J. J. (2006). Long-Term Treatment of Hashimoto’s Encephalopathy. The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, 18(1), 14–20. https://doi.org/10.1176/jnp.18.1.14

Mincer, D. L., & Jialal, I. (2022). Hashimoto Thyroiditis. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459262/

Mocellin, R., Walterfang, M., & Velakoulis, D. (2007). Hashimoto’s encephalopathy: Epidemiology, pathogenesis and management. CNS Drugs, 21(10), 799–811. https://doi.org/10.2165/00023210-200721100-00002

Odhaib, S. A., Mansour, A. A., & Haddad, N. S. (b.d.). How Biotin Induces Misleading Results in Thyroid Bioassays: Case Series. Cureus, 11(5), e4727. https://doi.org/10.7759/cureus.4727

Penta, L., Cofini, M., Lanciotti, L., Leonardi, A., Principi, N., & Esposito, S. (2018). Hashimoto’s Disease and Thyroid Cancer in Children: Are They Associated? Frontiers in Endocrinology, 9, 565. https://doi.org/10.3389/fendo.2018.00565

Rugge, J. B., Bougatsos, C., & Chou, R. (2014). Introduction. W Screening for and Treatment of Thyroid Dysfunction: An Evidence Review for the U.S. Preventive Services Task Force [Internet]. Agency for Healthcare Research and Quality (US). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK285870/

Selenium and Selenoproteins in Immune Mediated Thyroid Disorders—PMC. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6316875/

Sharma, A. K., Basu, I., & Singh, S. (2018). Efficacy and Safety of Ashwagandha Root Extract in Subclinical Hypothyroid Patients: A Double-Blind, Randomized Placebo-Controlled Trial. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 24(3), 243–248. https://doi.org/10.1089/acm.2017.0183

Song, R., Wang, B., Yao, Q., Li, Q., Jia, X., & Zhang, J. (2019). The Impact of Obesity on Thyroid Autoimmunity and Dysfunction: A Systematic Review and Meta-Analysis. Frontiers in Immunology, 10, 2349. https://doi.org/10.3389/fimmu.2019.02349

Stojanovska, L., Law, C., Lai, B., Chung, T., Nelson, K., Day, S., Apostolopoulos, V., & Haines, C. (2015). Maca reduces blood pressure and depression, in a pilot study in postmenopausal women. Climacteric: The Journal of the International Menopause Society, 18(1), 69–78. https://doi.org/10.3109/13697137.2014.929649

Szostak-Węgierek D., Bednarczuk T., Respondek W. i wsp.: Zasadność stosowania diety bezglutenowej w chorobie Hashimoto: stanowisko Grupy Ekspertów Sekcji Dietetyki Medycznej Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN). Postępy Żywienia Klinicznego 2018, 2 (47), 14, 33-47. https://zdk.wum.edu.pl/sites/zdk.wum.edu.pl/files/czerwiec_2018_stanowisko_polspen.pdf

Tagami, T., Tamanaha, T., Shimazu, S., Honda, K., Nanba, K., Nomura, H., Yoriko, S. U., Usui, T., Shimatsu, A., & Naruse, M. (2010). Lipid profiles in the untreated patients with Hashimoto thyroiditis and the effects of thyroxine treatment on subclinical hypothyroidism with Hashimoto thyroiditis. Endocrine Journal, 57(3), 253–258. https://doi.org/10.1507/endocrj.k09e-315

Ucan, B., Sahin, M., Sayki Arslan, M., Colak Bozkurt, N., Kizilgul, M., Güngünes, A., Cakal, E., & Ozbek, M. (2016). Vitamin D Treatment in Patients with Hashimoto’s Thyroiditis may Decrease the Development of Hypothyroidism. International Journal for Vitamin and Nutrition Research. Internationale Zeitschrift Fur Vitamin- Und Ernahrungsforschung. Journal International De Vitaminologie Et De Nutrition, 86(1–2), 9–17. https://doi.org/10.1024/0300-9831/a000269

Wang, K., Wei, H., Zhang, W., Li, Z., Ding, L., Yu, T., Tan, L., Liu, Y., Liu, T., Wang, H., Fan, Y., Zhang, P., Shan, Z., & Zhu, M. (2018). Severely low serum magnesium is associated with increased risks of positive anti-thyroglobulin antibody and hypothyroidism: A cross-sectional study. Scientific Reports, 8, 9904. https://doi.org/10.1038/s41598-018-28362-5

WHO guidelines on physical activity and sedentary behaviour. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://www.who.int/publications-detail-redirect/9789240015128

Wiersinga, W. M. (2000). Myxedema and Coma (Severe Hypothyroidism). W K. R. Feingold, B. Anawalt, M. R. Blackman, A. Boyce, G. Chrousos, E. Corpas, W. W. de Herder, K. Dhatariya, J. Hofland, K. Dungan, J. Hofland, S. Kalra, G. Kaltsas, N. Kapoor, C. Koch, P. Kopp, M. Korbonits, C. S. Kovacs, W. Kuohung, … D. P. Wilson (Red.), Endotext. MDText.com, Inc. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279007/

Wojtas, N., Wadolowska, L., & Bandurska-Stankiewicz, E. (2019). Evaluation of Qualitative Dietary Protocol (Diet4Hashi) Application in Dietary Counseling in Hashimoto Thyroiditis: Study Protocol of a Randomized Controlled Trial. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(23), 4841. https://doi.org/10.3390/ijerph16234841

Zaburzenia psychiczne współistniejące z chorobą Hashimoto—Przegląd piśmiennictwa | Broniarczyk-Czarniak | Varia Medica. (b.d.). Pobrano 14 luty 2023, z https://journals.viamedica.pl/varia_medica/article/view/57527/43335

Zhu, H., Xu, W., Wang, N., Jiang, W., Cheng, Y., Guo, Y., Yao, W., Hu, B., Du, P., & Qian, H. (2021). Anti-fatigue effect of Lepidium meyenii Walp. (Maca) on preventing mitochondria-mediated muscle damage and oxidative stress in vivo and vitro. Food & Function, 12(7), 3132–3141. https://doi.org/10.1039/d1fo00383f

Zubeldia, J. M., Nabi, H. A., Jiménez del Río, M., & Genovese, J. (2010). Exploring new applications for Rhodiola rosea: Can we improve the quality of life of patients with short-term hypothyroidism induced by hormone withdrawal? Journal of Medicinal Food, 13(6), 1287–1292. https://doi.org/10.1089/jmf.2009.0286

Oceń artykuł
4.6
Głos oddany
30 opinii, ocena: 4.6
Mateusz Podlecki - Tekst

Redaktor Natu.Care

Mateusz Podlecki

W Natu.Care edukuje na temat zdrowego stylu życia i obala niebezpieczne mity, przeciwstawiając im wyniki najnowszych badań naukowych. Dodatkowo interesuje się nowymi technologiami oraz ich wpływem na zdrowie i codzienne życie.

Witold Tomaszewski - Recenzja

Doktor nauk medycznych

Witold Tomaszewski
Zweryfikowane przez eksperta

Doktor nauk medycznych, ekspert prawa żywnościowego i farmaceutycznego oraz doświadczony pracownik sektora medycznego.

Michał Tomaszewski - Redakcja

Redaktor

Michał Tomaszewski

Absolwent Dziennikarstwa i Artes Liberales na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2017 roku jako redaktor współpracuje z największymi portalami w Polsce i za granicą. Wcześniej przez 3 lata pracował w jednej z wiodących firm farmaceutycznych – branżę zdrowia i urody zna od podszewki. W wolnym czasie najbardziej lubi grać w tenisa lub jeździć na nartach.

Julia Wysocka - Fact-checking

Fact-checker

Julia Wysocka

Julia Wysocka zajmuje się weryfikacją cytowanych źródeł i sprawdza, czy publikowane treści są zgodne z prawdą.

Młode, piękne kobiety z dobrą kondycją skóry.
Zadbaj o zdrowy organizm

Spróbuj wysokiej jakości suplementów Natu.Care

Zobacz produkty