Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.
Aleksandra Cudna-Bartnicka jest dietetyczką kliniczną. Głównym obszarem jej zainteresowań jest żywienie w chorobach i zaburzeniach czynnościowych układu pokarmowego. Specjalizuje się również w terapii chorób autoimmunologicznych, tarczycy i narządu rodnego. Edukuje na swoim profilu na Instagramie @cudnadietetyk
Absolwent Dziennikarstwa i Artes Liberales na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2017 roku jako redaktor współpracuje z największymi portalami w Polsce i za granicą. Wcześniej przez 3 lata pracował w jednej z wiodących firm farmaceutycznych – branżę zdrowia i urody zna od podszewki. W wolnym czasie najbardziej lubi grać w tenisa lub jeździć na nartach.
Ludwik Jelonek jest autorem blisko 2000 tekstów opublikowanych na wiodących portalach. Jego treści trafiły do takich serwisów jak Ostrovit czy Kobieta Onet. W Natu.Care Ludwik edukuje ludzi w najważniejszej dziedzinie życia – zdrowiu.
Znasz określenie „witamina brudu”? Tak określa się witaminę B12, kobalaminę. Za jej produkcję odpowiadają głównie bakterie żyjące w układzie pokarmowym zwierząt. U człowieka powstaje w symbiozie z florą bakteryjną jelita grubego.
Dlaczego możesz nam zaufać
Dlaczego możesz nam zaufać
Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.
Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.
Czy wiesz, że prawidłowe stężenie witaminy B12 może uchronić Cię przed demencją? Czy znasz pozostałe niesamowite cechy kobalaminy? Razem z dietetyczką Aleksandrą Cudną wskażemy Ci najważniejsze właściwości tej witaminy i jak bezpiecznie ją suplementować.
Spis treści:
Witamina B12 – czym jest?
Właściwości witaminy B12
Gdzie występuje witamina B12?
Niedobór B12 – objawy
Nadmiar B12 – objawy
Suplementacja witaminy B12
Dawkowanie
Interakcje z lekami
Jak polepszyć wchłanianie B12?
Witamina B12 pożywką dla raka? Kontrowersje
Podsumowanie
Glow Stories – dla zdrowia skóry, włosów i paznokci
Produkt z wysokiej jakości kwasem foliowym Quatrefolic®, ekstraktem z pędów bambusa i składnikami, które pozytywnie wpływają na skórę, włosy i paznokcie.
Witamina B12 to jedna z witamin grupy B, czyli rozpuszczalnych w wodzie prekursorów koenzymów.Znana jest również pod nazwą kobalamina, ponieważ posiada kobalt jako atom centralny. W naszym ciele reguluje produkcję erytrocytów. Głównym źródłem tej witaminy są produkty zwierzęce. Niedobór witaminy B12 powoduje niedokrwistość.
Witamina B12 jest niezbędna dla prawidłowej pracy układu nerwowego. Odgrywa ważną rolę w utrzymaniu osłonek chroniących nerwy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, zapewniając szybką i skuteczną transmisję impulsów nerwowych.
Działa w synergii z witaminami B1 i B6, w celu zmniejszenia m.in. bólu neuropatycznego, który powstaje w wyniku uszkodzenia układu nerwowego.
Jest ważna dla syntezy DNA i zapewnia stabilność strukturalną ważnych regionów chromosomów.
Odgrywa istotną rolę w wytwarzaniu substancji chemicznych w mózgu, które wpływają m.in. na nastrój. Badania sugerują, że niski poziom witaminy B12 w surowicy odgrywa rolę w chorobach neurologicznych, takich jak choroba Alzheimera czy demencja.
Psychika:
Wpływ witaminy B12 na nastrój nie jest jeszcze w pełni poznany. Jednak B12 jest potrzebna do produkcji serotoniny, odpowiedzialnej za regulację nastroju. Odpowiednie stężenie B12 może mieć pozytywny wpływ na samopoczucie u osób z istniejącym niedoborem.
Na podstawie badań stwierdzono, że nie ma konkretnych dowodów na pozytywny wpływ witaminy B12 na depresję lub objawy depresji. Warto jednak zaznaczyć, że niższy poziom witaminy B12 w organizmie wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju depresji.
Układ sercowo–naczyniowy:
Bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek. Niski poziom B12 zmniejsza produkcję czerwonych krwinek, powodując anemię megaloblastyczną.
Może poprawić zdrowie serca poprzez zmniejszenie homocysteiny. Wysoki poziom homocysteiny we krwi jest powiązany ze zwiększonym ryzykiem chorób serca.
Układ kostny:
Może wspierać zdrowie kości i zapobiegać osteoporozie. Jedno z interesujących badań wykazało, że osoby z niedoborem witaminy B12 miały niższą niż normalna gęstość mineralną kości (co prowadzi do ich kruchości).
Ciąża:
Odpowiedni poziom witaminy B12 jest kluczem do zdrowej ciąży. Zapobiega wadom wrodzonym mózgu i rdzenia kręgowego u rozwijającego się dziecka.
Wzrok:
Może zmniejszyć ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej, czyli najważniejszej, centralnej części siatkówki, która odpowiedzialna jest za wyraźne, ostre widzenie.
Włosy, skóra, paznokcie:
B12 wpływa na dobrą kondycję naszych włosów, skóry i paznokci. Niski poziom może powodować różne objawy dermatologiczne, m.in.: przebarwienia skórne, trądzik, zapalenie i pękanie kącików ust.
Gdzie występuje witamina B12?
Witaminę B12 można pozyskać z pokarmów pochodzenia zwierzęcego, które mają ją naturalnie lub z produktów, które zostały nią wzbogacone.
W jakich owocach i warzywach występuje witamina B12?
Witamina B12 nie występuje w owocach i warzywach, stąd na jej niedobór są szczególnie narażeni weganie i wegetarianie.
Niedobór B12 – objawy
Witamina B12 wpływa na wiele naszych układów w organizmie, a jej niedobór daje szerokie spektrum objawów. Więcej o niedoborze, jego przyczynach, przejawach i leczeniu piszę w artykule o niedoborze witaminy B12.
Objawy niedoboru B12:
Układ nerwowy:
bóle i zawroty głowy,
mglistość umysłu, problemy z koncentracją,
słabość, bóle i zmęczenie mięśni,
zaburzenia narządów zmysłów, szczególnie dotyku,
parestezje (drętwienia, mrowienia, pieczenie),
ataksja (obniżona koordynacja ruchów oraz kłopoty z utrzymaniem równowagi).
Układ sercowo–naczyniowy:
Niedobór prowadzi do anemii (niedokrwistości) megaloblastycznej objawiającej się:
zawrotami głowy,
bladością,
dusznościami,
osłabieniem,
szybką akcją serca.
Układ pokarmowy:
zaparcia lub biegunki,
utrata apetytu,
mdłości,
spadek wagi,
zaburzenia smaku,
zapalenie jamy ustnej z owrzodzeniami i stanem zapalnym,
łamliwość, rozdwajanie i zmiany pigmentacyjne na paznokciach.
Libido:
zaburzenia erekcji w wyniku zwiększonego poziomu homocysteiny w organizmie.
Glow Stories – dla zdrowia skóry, włosów i paznokci
Produkt z wysokiej jakości kwasem foliowym Quatrefolic®, ekstraktem z pędów bambusa i składnikami, które pozytywnie wpływają na skórę, włosy i paznokcie.
Czy można przedawkować witaminę B12? Na szczęście to rzadka sytuacja. Spożywanie żywności bogatej w witaminę B12 nie wywołuje szkodliwych efektów. Nadmiar kobalaminy jest wydalany z moczem.
Medycyna odnotowuje przypadki, gdy dochodzi do hiperwitaminozy witaminy B12 (stężenie powyżej 1000 pg/ml) w osoczu, a może to świadczyć o poważnych procesach chorobotwórczych, takich jak ostra niewydolność nerek czy choroby wątroby.
Kilka interesujących badań wykazało, że wysokie dawki witaminy B12 mogą prowadzić do trądziku i trądziku różowatego (zaczerwienienie i wypełnione ropą guzki na twarzy). Większość z tych badań koncentrowała się na zastrzykach kobalaminy w wysokich dawkach, a nie na suplementach doustnych.
Istnieją również dowody sugerujące, że wysokie dawki witaminy B12 mogą prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych u osób z cukrzycą lub chorobami nerek.
B12 Active! to tabletki podjęzykowe – witamina wchłaniana jest już w ustach bezpośrednio do krwiobiegu i jest natychmiast metabolizowana przez organizm. Jest bioaktywna i ma długi okres stabilnego trwania. Polecana szczególnie osobom na diecie bezmięsnej, ze względu na zagrożenie niedoborem witaminy B12.
Plusy i minusy
Plusy:
Dobrze przyswajalna forma witaminy B12 – metylokobalamina.
Witamina wchłaniała się już w ustach i jej przyswajanie B12 jest niezależne np. Od stanu żołądka.
Minusy:
Brak.
Dodatkowe informacje
Produkt odpowiedni dla wegan.
Opinia użytkownika
Mój faworyt – polecam wszystkim na diecie wegańskiej. Nie mam problemów z niedoborem witaminy B12, a ten produkt stosuję od dawna.
Wegańska forma witaminy B12 w najczystszej, w pełni bioaktywnej postaci metylokobalaminy oraz hydroksykobalaminy. Produkt w formie kropli podjęzykowych, które wchłaniają się już w ustach.
B12 FORTE zawiera wegańską formę B12 w najczystszej, w pełni bioaktywnej postaci metylokobalaminy oraz hydroksykobalaminy. Produkt w formie kropli podjęzykowych, które wchłaniają się już w ustach. Jedna kropla B12 FORTE zawiera aż 100 mcg witaminy B12. witamina B12 użyta w naszym suplemencie diety jest wytwarzana w Europie (większość B12 dostępnej na rynku pochodzi z Chin).
Plusy i minusy
Plusy:
Dobrze przyswajalna forma witaminy B12.
Witamina wchłaniała się już w ustach i jej przyswajanie B12 jest niezależne np. Od stanu żołądka.
Wygodna w użytkowaniu pipetka.
Minusy:
Brak.
Dodatkowe informacje
Produkt odpowiedni dla wegan i wegatarian.
Opinia użytkownika
Tylko 1 kropelka dziennie, wygodna i skuteczna suplementacja, polecam!.
Wegańskie krople z kompleksem witamin z grupy B. Dzienna porcja pokrywa 100% zapotrzebowania na te witaminy. Witaminy z grupy B są ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, zwłaszcza dla układu nerwowego, metabolizmu i produkcji energii.
Plusy i minusy
Plusy:
Wygodna forma podania, idealna, jeśli nie lubisz połykania tabletek.
Precyzyjne dozowanie dzięki kroplomierzowi.
Pokrywa 100% dziennego zapotrzebowania na witaminy z grupy B.
Minusy:
Sorbinian potasu u niektórych może powodować reakcję alergiczną.
Dodatkowe informacje
Produkt przebadany w niezależnej jednostce J.S. Hamilton. Badanie potwierdziło brak zanieczyszczeń mikrobiologicznych.
Suplement diety stanowi źródło cennej witaminy B12 w łatwo przyswajalnej dla człowieka postaci - cyjanokobalaminy. Ta aktywna biologicznie postać witaminy B12 pełni wiele bardzo istotnych funkcji ochronnych dla organizmu.
Witamina B12 wspomaga funkcjonowanie układu odpornościowego. Przyczynia się również do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Jej istotną funkcją jest też udział w przemianach homocysteiny, czyli aminokwasu, który naturalnie powstaje w ludzkim organizmie.
Plusy i minusy
Plusy:
Prosty skład.
Użytkownicy chwalą skuteczność w uzupełnianiu witaminy B12 w diecie.
Minusy:
Brak.
Dodatkowe informacje
Produkt odpowiedni dla wegan.
Opinia użytkownika
Jakiś czas po stosowaniu tego suplementu zrobiłam badania krwi i poziom B12 był bardzo dobry, wygląda na to, że działa :)
Słodkie przyjemności wieczorową porą są raczej zakazane. No, chyba że to wiśniowe pastylki z melatoniną i witaminą B12, które poprawią jakość Twojego snu.
Jedna tabletka wieczorem skróci czas zasypiania i sprawi, że przestaniesz wybudzać się w nocy. Dodatek witaminy B12 poprawi funkcjonowanie układu nerwowego, dzięki czemu jeszcze lepiej wypoczniesz.
Plusy i minusy
Plusy:
Dobra porcja dzienna melatoniny.
Pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12.
Odpowiedni dla wegan.
Łatwa suplementacja.
Owocowy smak.
Minusy:
Produkt nieodpowiedni dla osób uczulonych na orzechy.
Dodatkowe informacje
Producent poleca przyjmować pastylkę około 30-60 minut przed snem.
Opinia użytkownika
Polecam w okresach zaburzeń snu, bardzo dobra jakość produktu.
Suplementacja witaminy B12
Zawsze zachęcam moich pacjentów, aby pozyskiwali witaminy i minerały przede wszystkim ze zróżnicowanej diety. Suplementację B12 zalecam pacjentom, jeśli w badaniach krwi wynik wskaże niedobór, jest problem z pozyskaniem witamin w pożywieniu (np. weganie).
Warto udać się na badanie krwi i skontrolować poziom kobalaminy i innych witamin z grupy B w organizmie. Poznajemy wtedy punkt wyjścia i wiemy, czy i z jaką siłą działać. Zauważyłam, że pacjenci lubią suplementować, nie będąc pewni niedoborów. Łykają suplementy „na zapas”, co jest często zbędne, a niekiedy niebezpieczne dla zdrowia - dodaje dietetyczka.
Badanie B12 we krwi
Najczęściej oznaczenie stężenia witaminy B12 zleca się:
osobom z podejrzeniem niedokrwistości,
osobom z objawami neurologicznymi,
w stanach po resekcji żołądka,
u osób z podejrzeniem problemów związanych z wchłanianiem B12,
osobom na diecie wegańskiej i wegetariańskiej,
kobietom planującym ciążę.
Badanie możesz zrobić prywatnie. Polega na pobraniu krwi, rano, na czczo. Na wynik czeka się 1–2 dni. W zależności od laboratorium badanie kosztuje od 39 zł wzwyż. Warto od razu kupić cały pakiet witamin z grupy B – cenowo wyjdzie korzystniej, a przebadasz się kompleksowo. Wynik odnosimy do zakresu danego laboratorium.
Witamina B12 jest potrzebna każdemu. A kto szczególnie powinien zwrócić uwagę na prawidłowe jej stężenie (i dlaczego)?
Weganie i wegetarianie
Osoby na dietach wegańskiej i wegetariańskiej powinny suplementować B12, ponieważ nie mają możliwości dostarczenia jej wraz z pokarmem. Pomimo dostępności na rynku produktów wzbogacanych o kobalaminę, nadal są to zbyt małe ilości, by pokryć zdrowe dzienne zapotrzebowanie.
Czytając etykietę żywności wzbogaconej o B12, sprawdź, czy na liście składników znajduje się kobalamina lub cyjanokobalamina. To znaczy, że jest w nich prawdziwa witamina B12.
Karmiące piersią weganki i wegetarianki
W przypadku karmiących weganek i wegetarianek wiele zależy od odmiany stosowanej diety i ilości eliminowanych produktów odzwierzęcych. Np. laktoowowegetarianizm eliminuje mięso czerwone i drób, ale pozwala na spożywanie produktów mlecznych, jaj, ryb i owoców morza.
W takiej diecie ryzyko niedoboru witaminy B12 jest względnie niskie i suplementacja nie jest konieczna. W ścisłej diecie wegańskiej bazującej wyłącznie na produktach roślinnych suplementacja jest konieczna, by pokryć zapotrzebowanie zarówno matki jak i karmionego niemowlęcia - dodaje dietetyczka.
Witamina B12 jest magazynowana w organizmie, a jej zapasy wykraczają poza zapotrzebowanie dorosłego człowieka i wystarczają na ok. 2–5 lat. U niemowląt zapasy są niewielkie, wyczerpują się już po roku. Dlatego ważne jest, by karmiące piersią weganki i niektóre wegetarianki suplementowały witaminę B12.
Osoby z problemami układu pokarmowego
Stosowanie niektórych leków może prowadzić do osłabienia przyswajania witaminy B12 – dzieje się tak np. z lekami na niestrawność czy zgagę. Również niektóre choroby mogą być źródłem problemów z przyswajaniem tej witaminy – np. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół rozrostu bakteryjnego SIBO, albo zapalenie błony śluzowej żołądka.
Uwaga, osoby 60+ na baczność!
Osoby po 60. roku życia powinny suplementować B12, ponieważ z wiekiem tracimy zdolność do przyswajania tej witaminy. Seniorzy powinni pilnować poziomu B12, ponieważ, jak wiemy, jej deficyt może prowadzić do rozwoju demencji czy choroby Alzheimera.
Dawkowanie i dzienne zapotrzebowanie
Ustalenie suplementacji i dawkowania witaminy B12 powinno być poprzedzone badaniem krwi i przeglądem swojej diety. To bardzo ważne, ponieważ dawkowanie B12 to indywidualna kwestia zależna od wieku, diety, aktywnych stanów chorobowych. Zazwyczaj zalecam i zachęcam do urozmaicenia diety na stałe, a suplementację sugeruję jako coś dodatkowego.
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12 w mikrogramach (mcg):
Kto?
Rekomendowana dawka dzienna
Niemowlęta do 6. miesiąca
0,4 mcg
Dzieci od 7. do 12. miesiąca
0,5 mcg
Dzieci od 1. roku do 3. roku życia
0,9 mcg
Dzieci od 4. do 6. roku życia
Dzieci od 7. do 9. roku życia
1,2 mcg
1,8 mcg
Dziewczęta i chłopcy w wieku 10–12 lat
Dziewczęta i chłopcy w wieku 13–18 lat
1,8 mcg
2,4 mcg
Kobiety, mężczyźni
2,4 mcg
Kobiety w ciąży
2,6 mcg
Kobiety karmiące piersią
2,8 mcg
Interakcje z lekami
Niektóre substancje zaburzają wchłanianie witaminy B12. Te substancje to:
leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego (np. omeprazol),
metformina (lek przeciwcukrzycowy),
kwas aminosalicylowy (lek przeciwgruźliczy),
kolchicyna (lek przeciwzapalny stosowany w zapobieganiu i leczeniu ataków dny moczanowej).
Stosujesz powyższe substancje? Nie martw się! Lekarz może podjąć decyzję o zmianie leku lub o porze przyjmowania, w zależności od problemów, z jakimi się zmagasz.
Witamina B12 a alkohol
Alkohol zaburza wchłanianie i magazynowanie witamin i minerałów. Utrudnia przyswajanie suplementacji i może pogłębiać niedobory. Nie zaleca się picia alkoholu, szczególnie jeśli w badaniach wykazano niedobór witaminy B12, który powinien być leczony.
Jak polepszyć wchłanianie B12?
Wiesz już, że wiele substancji czy stanów chorobowych wpływa na wchłanianie kobalaminy. Poniżej porady od dietetyczki, jak zwiększyć ilość i wchłanianie witaminy B12:
Unikaj używek – palenia papierosów, spożywania alkoholu, nadmiernych ilości kawy.
Nie stosuj niskokalorycznych i monotonnych diet, które często są mało odżywcze.
Zacznij urozmaicać swoją dietę – zadbaj o odpowiednią podaż białka zwierzęcego w posiłkach.
Wchłanianie witaminy B12 wspomoże przyjmowanie jej razem z B9 (kwasem foliowym) lub wapniem. Inne związki wpływające pozytywnie na działanie B12 to m.in. witamina B6 (pirodyksyna) czy B7 (biotyna).
Od kilku lat w środowisku medycznym trwa dyskusja o szkodliwości długotrwałej suplementacji witaminą B12 w dużych dawkach. Niektóre prace naukowe sugerują wpływ kobalaminy na rozwój raka. Zanim się zmartwisz – uspokajam. Jak to w medycynie, trzeba dokładnie czytać źródła i powoływać się na fakty.
W dwóch interesujących badaniach stwierdzono korelację między długotrwałym przyjmowaniem wysokich dawek witaminy B12, a zwiększonym ryzykiem nowotworów, takich jak rak jelita grubego/okrężnicy i rak płuc. W badaniach jednak jest mowa o stosowaniu dużych dawek, przez bardzo długi czas.
Absolutnie nie oznacza to, że mamy bać się kapsułek czy pożywienia z witaminą B12. Chcąc bezpiecznie i zdrowo suplementować B12, stosujmy się do dwóch racjonalnych zasad:
Suplementujmy, jeśli mamy niedobory (zróbmy badania) lub zwiększone zapotrzebowanie.
Nie łykajmy suplementów na zapas, „na zdrówko” – przyjmujmy takie dawki, jakie zleci lekarz.
problemy z pamięcią, zrozumieniem i oceną sytuacji,
zły stan włosków, skóry i paznokci.
Na co działa witamina B12?
Witamina B12 wspiera produkcję czerwonych krwinek, funkcjonowanie mózgu i całego układu nerwowego oraz przemianę materii. Jest niezbędna do utrzymania zdrowia skóry, włosów i paznokci oraz układu krążenia i odporności.
Gdzie znajduje się najwięcej witaminy B12?
Najlepsze źródła pokarmowe witaminy B12 są pochodzenia zwierzęcego i są to: wątróbka wołowa, cielęca, kurczęca, małże (bez skorupy), tuńczyk, łosoś atlantycki, śledź, makrela, wołowina, mleko od 2% tłuszczu, sery (np. cheddar, mozzarella), indyk, żółtko. Witamina B12 nie występuje w owocach i warzywach.
Kto powinien brać witaminę B12?
Witamina B12 jest szczególnie ważna dla osób na diecie wegańskiej lub wegetariańskiej, a także dla osób z zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych (np. SIBO, celiakia). Suplementacja B12 jest również zalecana dla osób, które przyjmują leki zobojętniające sok żołądkowy, osób powyżej 60. roku życia oraz osób z zaburzeniami odżywiania.
Jak długo można zażywać witaminę B12?
Witaminę B12 można zażywać nawet codziennie, jeśli takie są zalecenia lekarza, który na podstawie oceny stanu zdrowia i wyników badań krwi oraz zapotrzebowania podejmuje decyzję o suplementacji. Witamina B12 jest wydalana wraz z moczem i potem, więc trudno ją przedawkować, ale należy zachować ostrożność i nie przekraczać zalecanych dawek.
O jakiej porze dnia brać witaminę B12?
Witaminę B12 najlepiej przyjmować w pierwszej połowie dnia, ponieważ bierze ona udział w procesach wytwarzania energii przez organizm i może pozytywnie wpływać na energię w ciągu dnia. Warto przyjmować ją rano na czczo dla lepszego wchłaniania.
Która witamina lepsza B6 czy B12?
Obie te witaminy z grupy B są ważne i każda z nich pełni swoje ważne funkcje dla organizmu. Witamina B6 i witamina B12 wspomagają układ nerwowy, sercowo-naczyniowy i nastrój. Powinniśmy dostarczać organizmowi obie witaminy, by funkcjonował prawidłowo.
Źródła
Zobacz wszystkie
Almoallim, H., Mehdawi, F. S., Cheikh, M. M., Al-dhaheri, F., & Aqeel, A. M. (2016). Reversible Vitamin B12 Deficiency Presenting with Acute Dementia, Paraparesis, and Normal Hemoglobin. Case Reports in Neurological Medicine, 2016, 4301769. https://doi.org/10.1155/2016/4301769
Al-Musharaf, S., McTernan, P. G., Hussain, S. D., Aleisa, K. A., Alnaami, A. M., Wani, K., Saravanan, P., & Al-Daghri, N. (2021). Prevalence and Indicators of Vitamin B12 Insufficiency among Young Women of Childbearing Age. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(1), Article 1. https://doi.org/10.3390/ijerph18010001
Ata, F., Bint I Bilal, A., Javed, S., Shabir Chaudhry, H., Sharma, R., Fatima Malik, R., Choudry, H., & Bhaskaran Kartha, A. (2020). Optic neuropathy as a presenting feature of vitamin B-12 deficiency: A systematic review of literature and a case report. Annals of Medicine and Surgery, 60, 316–322. https://doi.org/10.1016/j.amsu.2020.11.010
Brescoll, J., & Daveluy, S. (2015). A review of vitamin B12 in dermatology. American Journal of Clinical Dermatology, 16(1), 27–33. https://doi.org/10.1007/s40257-014-0107-3
Calderón‐Ospina, C. A., & Nava‐Mesa, M. O. (2019). B Vitamins in the nervous system: Current knowledge of the biochemical modes of action and synergies of thiamine, pyridoxine, and cobalamin. CNS Neuroscience & Therapeutics, 26(1), 5–13. https://doi.org/10.1111/cns.13207
Christen, W. G., Glynn, R. J., Chew, E. Y., Albert, C. M., & Manson, J. E. (2009a). Folic Acid, Pyridoxine, and Cyanocobalamin Combination Treatment and Age-Related Macular Degeneration in Women: The Women’s Antioxidant and Folic Acid Cardiovascular Study. Archives of Internal Medicine, 169(4), 335–341. https://doi.org/10.1001/archinternmed.2008.574
Christen, W. G., Glynn, R. J., Chew, E. Y., Albert, C. M., & Manson, J. E. (2009b). Folic acid, pyridoxine, and cyanocobalamin combination treatment and age-related macular degeneration in women: The Women’s Antioxidant and Folic Acid Cardiovascular Study. Archives of Internal Medicine, 169(4), 335–341. https://doi.org/10.1001/archinternmed.2008.574
Derin, S., Koseoglu, S., Sahin, C., & Sahan, M. (2016). Effect of vitamin B12 deficiency on olfactory function. International Forum of Allergy & Rhinology, 6(10), 1051–1055. https://doi.org/10.1002/alr.21790
Fanidi, A., Carreras-Torres, R., Larose, T. L., Yuan, J.-M., Stevens, V. L., Weinstein, S. J., Albanes, D., Prentice, R., Pettinger, M., Cai, Q., Blot, W. J., Arslan, A. A., Zeleniuch-Jacquotte, A., McCullough, M. L., Le Marchand, L., Wilkens, L. R., Haiman, C. A., Zhang, X., Stampfer, M. J., … on behalf of the LC3 consortium and the TRICL consortium. (2019). Is high vitamin B12 status a cause of lung cancer? International Journal of Cancer, 145(6), 1499–1503. https://doi.org/10.1002/ijc.32033
Graells, J., Ojeda, R. M., Muniesa, C., Gonzalez, J., & Saavedra, J. (2009). Glossitis with linear lesions: An early sign of vitamin B12 deficiency. Journal of the American Academy of Dermatology, 60(3), 498–500. https://doi.org/10.1016/j.jaad.2008.09.011
Jatoi, S., Hafeez, A., Riaz, S. U., Ali, A., Ghauri, M. I., Zehra, M., Jatoi, S., Hafeez, A., Riaz, S. U., Ali, A., Ghauri, M. I., & Zehra, M. (2020). Low Vitamin B12 Levels: An Underestimated Cause Of Minimal Cognitive Impairment And Dementia. Cureus, 12(2). https://doi.org/10.7759/cureus.6976
Kobayashi, A., & Iwasaki, H. (2020). Pernicious anemia presenting as glossitis. CMAJ : Canadian Medical Association Journal, 192(16), E434. https://doi.org/10.1503/cmaj.191331
Langan, R. C., & Goodbred, A. J. (2017). Vitamin B12 Deficiency: Recognition and Management. American Family Physician, 96(6), 384–389. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28925645/
Leishear, K., Boudreau, R. M., Studenski, S. A., Ferrucci, L., Rosano, C., de Rekeneire, N., Houston, D. K., Kritchevsky, S. B., Schwartz, A. V., Vinik, A. I., Hogervorst, E., Yaffe, K., Harris, T. B., Newman, A. B., Strotmeyer, E. S., & for the Health, Aging and Body Composition Study. (2012). Relationship Between Vitamin B12 and Sensory and Motor Peripheral Nerve Function in Older Adults. Journal of the American Geriatrics Society, 60(6), 1057–1063. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2012.03998.x
Oliai Araghi, S., Kiefte-de Jong, J. C., van Dijk, S. C., Swart, K. M. A., van Laarhoven, H. W., van Schoor, N. M., de Groot, L. C. P. G. M., Lemmens, V., Stricker, B. H., Uitterlinden, A. G., & van der Velde, N. (2019). Folic Acid and Vitamin B12 Supplementation and the Risk of Cancer: Long-term Follow-up of the B Vitamins for the Prevention of Osteoporotic Fractures (B-PROOF) Trial. Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention: A Publication of the American Association for Cancer Research, Cosponsored by the American Society of Preventive Oncology, 28(2), 275–282. https://doi.org/10.1158/1055-9965.EPI-17-1198
Sangle, P., Sandhu, O., Aftab, Z., Anthony, A. T., & Khan, S. (b.d.). Vitamin B12 Supplementation: Preventing Onset and Improving Prognosis of Depression. Cureus, 12(10), e11169. https://doi.org/10.7759/cureus.11169
Selhub, J., Bagley, L. C., Miller, J., & Rosenberg, I. H. (2000). B vitamins, homocysteine, and neurocognitive function in the elderly1,2,3,4. The American Journal of Clinical Nutrition, 71(2), 614S-620S. https://doi.org/10.1093/ajcn/71.2.614s
Siddiqua, T. J., Ahmad, S. M., Ahsan, K. B., Rashid, M., Roy, A., Rahman, S. M., Shahab-Ferdows, S., Hampel, D., Ahmed, T., Allen, L. H., & Raqib, R. (2016). Vitamin B12 supplementation during pregnancy and postpartum improves B12 status of both mothers and infants but vaccine response in mothers only: A randomized clinical trial in Bangladesh. European Journal of Nutrition, 55(1), 281–293. https://doi.org/10.1007/s00394-015-0845-x
Tucker, K. L., Hannan, M. T., Qiao, N., Jacques, P. F., Selhub, J., Cupples, L. A., & Kiel, D. P. (2005). Low plasma vitamin B12 is associated with lower BMD: The Framingham Osteoporosis Study. Journal of Bone and Mineral Research: The Official Journal of the American Society for Bone and Mineral Research, 20(1), 152–158. https://doi.org/10.1359/JBMR.041018
Young, L. M., Pipingas, A., White, D. J., Gauci, S., & Scholey, A. (2019). A Systematic Review and Meta-Analysis of B Vitamin Supplementation on Depressive Symptoms, Anxiety, and Stress: Effects on Healthy and ‘At-Risk’ Individuals. Nutrients, 11(9), Article 9. https://doi.org/10.3390/nu11092232
Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.
Dietetyczka kliniczna
Aleksandra Cudna-Bartnicka
Aleksandra Cudna-Bartnicka jest dietetyczką kliniczną. Głównym obszarem jej zainteresowań jest żywienie w chorobach i zaburzeniach czynnościowych układu pokarmowego. Specjalizuje się również w terapii chorób autoimmunologicznych, tarczycy i narządu rodnego. Edukuje na swoim profilu na Instagramie @cudnadietetyk
Redaktor
Michał Tomaszewski
Absolwent Dziennikarstwa i Artes Liberales na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2017 roku jako redaktor współpracuje z największymi portalami w Polsce i za granicą. Wcześniej przez 3 lata pracował w jednej z wiodących firm farmaceutycznych – branżę zdrowia i urody zna od podszewki. W wolnym czasie najbardziej lubi grać w tenisa lub jeździć na nartach.
Ludwik Jelonek jest autorem blisko 2000 tekstów opublikowanych na wiodących portalach. Jego treści trafiły do takich serwisów jak Ostrovit czy Kobieta Onet. W Natu.Care Ludwik edukuje ludzi w najważniejszej dziedzinie życia – zdrowiu.