Badania krwi: jak się przygotować, kiedy i gdzie wykonać, jak interpretować wyniki?

Badania krwi pozwalają sprawdzić ogólny stan pacjenta, monitorować leczenie, a także diagnozować choroby. Większość z nas może je wykonać w pobliskiej przychodni. Badania krwi nie są drogie, czasochłonne ani kłopotliwe.

Raz do roku. Tak często świętujemy urodziny albo Boże Narodzenie. Tak często rozpoczynamy rok szkolny. Ale raz w roku powinniśmy robić coś jeszcze – wykonywać profilaktyczne badania krwi. Kilkanaście minut poświęcone na tę diagnostykę może pomóc ujawnić groźną chorobę i zwiększyć szansę na jej wyleczenie.

Jeżeli zauważasz u siebie niektóre z niepokojących objawów opisanych  w tym artykule skontaktuj się ze specjalistą na Jutro Medical lub udaj się na profilaktyczne badania krwi – możesz się na nie zapisać w serwisie uPacjenta. 

Zobacz też:

• Badania na tarczycę [jakie wykonywać + normy + wyniki]
• Rak szyjki macicy [przyczyny + objawy + leczenie]
• Wątroba [objawy chorób + jak o nią dbać i czego unikać]
• Stłuszczona (otłuszczona) wątroba [co to + przyczyny + objawy]
• Próby wątrobowe [czym są + kiedy wykonać]
• Saturacja [normy + badanie + objawy niskiej saturacji]
• Pulsoksymetr [normy + wyniki + jaki wybrać]
• Jak dbać o zdrowie psychiczne w okresie obniżonego nastroju?

Czym są i na czym polegają badania krwi?

Badania krwi to jedne z najczęściej wykonywanych testów laboratoryjnych. Pozwalają zbadać m.in. stężenie substancji chemicznych, poziom białek i komórek obecnych w krwi. Dzięki badaniom krwi możliwe jest wstępne określenie stanu pacjenta, a także wykrycie licznych chorób.

Dlaczego wykonuje się badania krwi?

Badania krwi obejmują dziesiątki testów, które mogą być wykonywane z różnych przyczyn. Najczęściej jednak realizuje się je z kilku powodów.

• Sprawdzenie ogólnego stanu zdrowia. Podstawowe badania krwi, takie jak morfologia pozwalają skontrolować ogólny stan pacjenta.
• Zdiagnozowanie choroby. Jeśli objawy pacjenta lub wyniki wcześniej wykonanych badań pozwalają podejrzewać daną chorobę, wybrane badania krwi mogą ją potwierdzić lub wykluczyć.
• Monitorowanie leczenia. W przypadku, gdy pacjent przyjmuje leki lub podejmuje inne leczenie, badania krwi mogą być pomocne w monitorowaniu jego stanu zdrowia.

Kiedy należy wykonywać badania krwi?

Podstawowe, profilaktyczne badania krwi, takie jak morfologia, lipidogram czy próby wątrobowe, należy wykonywać raz w roku. Jeśli jednak z Twoim organizmem dzieje się coś niedobrego – nie czekaj i udaj się na badania natychmiast.

Wskazania do wykonania podstawowych badań krwi:

• osłabienie,
• zmęczenie,
• nieuzasadniony spadek masy ciała,
• osłabiony układ odpornościowy (powracające infekcje),
• łatwo pojawiające się siniaki,
• spowolnione gojenie ran,
• obniżenie nastroju,
• problemy ze snem,
• zaburzenia koncentracji,
• bóle mięśni, stawów, kości.

O badaniach krwi muszą też pamiętać seniorzy. Osoby starsze są znacznie bardziej narażone na choroby np. układu krwionośnego czy kostnego, a ich odporność jest znacznie mniejsza niż u młodych. Dlatego seniorzy powinni systematycznie robić badania krwi. Dzięki nim możliwe jest wczesne wyleczenie schorzeń, które nieleczone mogą szybko przekształcić się w groźne stany. 

Gdzie wykonać badania krwi?

Podstawowe badania krwi, takie jak morfologia, można wykonać w większości przychodni. Z kolei na bardziej zaawansowane testy należy udać się do laboratorium ze skierowaniem lekarza. 

Możesz też wykonać badania krwi prywatnie z pomocą takich serwisów, jak uPacjenta. Po wybraniu konkretnego pakietu badań wybierz swoje miejsce zamieszkania, a mobilny specjalista medyczny przyjedzie, aby pobrać krew.

Ile się czeka na badania krwi?

Czas oczekiwania na badania krwi zależny jest od wybranej placówki i zestawu badań. W przypadku, gdy zdecydujesz się na pakiet badań profilaktycznych od uPacjenta, badanie – jeśli będą wolne terminy – może odbyć się nawet tego samego dnia. Wyniki otrzymasz drogą elektroniczną dwa dni później.

Bardzo podobnie jest w przypadku badań krwi wykonywanych na NFZ. W większości wypadków można je wykonać w dniu, w którym otrzymamy skierowanie. Jeśli jednak ilość oczekujących jest zbyt duża, konieczne będzie wybranie innego terminu.

Ile kosztują badania krwi?

Badania krwi można wykonać za darmo ze skierowaniem od lekarza. Jeśli jednak chcemy wykonać je na własną rękę, będziemy musieli zapłacić. Koszt zależny jest od parametrów, które chcesz zbadać. W większości wypadków najkorzystniej jest zdecydować się na pakiet kilku badań, oferowany przez laboratorium.

W serwisie uPacjenta znajdziesz różne zestawy testów np. badania profilaktyczne (koszt: 200 zł). W pakiecie tym zawarte jest kilka badań, takich jak oznaczenie stężenia magnezu, żelaza czy morfologia.

Jak się przygotować do badania krwi?

Do każdego badania krwi należy się odpowiednio przygotować. Najlepiej poprosić pracownika medycznego o dokładne instrukcje. Co obejmują najczęstsze zalecenia?

• Powstrzymaj się od jedzenia. Na zdecydowaną większość badań krwi należy przyjść na czczo. Niekiedy nie będzie można jeść i pić na tylko kilka godzin przed badaniem. W innych wypadkach należy powstrzymać się od pokarmów już dzień przed samym testem.
• Zrezygnuj z wybranych potraw. Niektóre badania krwi nie wymagają całkowitego powstrzymania się od przyjmowania pokarmu, jednak przed pobraniem krwi konieczne może być unikanie konkretnych produktów (np. mięsa czy ziołowej herbaty).
• Nie pij alkoholu. Badania, takie jak próby wątrobowe, wymagają od nas abstynencji na kilka dni przed pobraniem krwi.
• Unikaj wybranych czynności. Niektóre badania krwi wymagają unikania określonych zachowań, takich jak aktywność seksualna czy forsowne ćwiczenia.
• Nie przyjmuj leków lub suplementów. Jeśli stosujesz jakiekolwiek leki lub suplementy, skonsultuj to z lekarzem. Być może będziesz musiał zaprzestać ich przyjmowania na kilka dni przed badaniem.
• Unikaj palenia wyrobów tytoniowych. Część badań krwi nie może być przeprowadzona, jeśli pacjent palił papierosy w ciągu ostatnich kilku lub kilkunastu godzin.

Przed niektórymi badaniami krwi zostaniesz poproszony o wypicie butelki wody. Dzięki temu w Twoich żyłach utrzyma się większa ilość krwi – może to być kluczowe dla otrzymania dokładnych wyników. Z kolei w przypadku innych testów należy wypić mniej płynów. Zawsze zapytaj pracownika medycznego, ile wody należy spożyć przed badaniem.

Ile odczekać do badania krwi po przyjmowaniu antybiotyku?

W czasie przyjmowania antybiotyku nie można poddawać się badaniom krwi. Z kolei po zaprzestaniu antybiotykoterapii należy odczekać od kilku dni do nawet kilku tygodni. Jeśli zakończyłeś przyjmować antybiotyk i zastanawiasz się, czy możesz udać się na badania krwi – skontaktuj się z lekarzem. 

Tylko specjalista może dać Ci zielone światło. Działanie na własną rękę może skutkować nierzetelnymi wynikami badań.

Czy można wykonywać badania krwi podczas okresu?

Tak, można wykonywać badania krwi podczas menstruacji (okresu). Mimo że może to wpłynąć na wyniki badań, to jeśli poinformujesz lekarza, że przechodzisz okres, specjalista uwzględni to podczas ich interpretacji.

Co i jak może wpłynąć na wyniki badań krwi?

W internecie można znaleźć informacje na temat tego, że poszczególne czynniki zaburzają wyniki badań. Nie ma jednak wielu rzetelnych danych mówiących o tym, na co i w jaki sposób wpływają konkretne zachowania, dlatego zapytałem o to magister farmacji, Ilonę Krzak. 

Jakie czynniki zaburzają wyniki badań i czym może skutkować niezastosowanie się do zaleceń lekarza?

Stres

• Wzrost glukozy na czczo.
• Wzrost cholesterolu całkowitego, LDL, trójglicerydów oraz spadek HDL.
• Wzrost insuliny.
• Podwyższony poziom jonów sodowych.
• Wzrost kortyzolu i prolaktyny.
• Spadek testosteronu.
• Spadek odporności – mniejsza ilość przeciwciał. W wynikach badań manifestuje się to obniżeniem limfocytów, eozynofili i monocytów.
• Spadek progesteronu.

Seks

• Wzrost prolaktyny.
• Wzrost testosteronu.
• Wzrost PSA – markera nowotworowego w przeroście gruczołu krokowego (prostaty).

Alkohol

• Wzrost prób wątrobowych ALAT i ASPAT.
• Wzrost bilirubiny, trójglicerydów, estradiolu, adrenaliny, aldosteronu, kwasu moczowego i kortyzolu.

Intensywne ćwiczenia

Wzrosty:

• białka całkowitego, 
• D-dimery,
• adrenaliny,
• kortyzolu,
• glukagonu,
• ACTH,
• prolaktyny.

Spadki:

• glukozy,
• cholesterolu,
• trójglicerydów,
• czasu krzepnięcia krwi, 
• testosteronu,
• insuliny.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania badań krwi?

Najczęstszym przeciwwskazaniem do wykonania badań krwi jest infekcja. W czasie choroby nie należy wykonywać większości z nich. Inne przeciwwskazania odnoszą się do konkretnych badań krwi, dlatego ważna jest rozmowa z lekarzem. To specjalista podejmuje decyzję, czy można wykonać wybrane badania krwi.

Podstawowe badania krwi i normy wyników

Badania krwi obejmują dziesiątki różnych parametrów. Wyróżnia się jednak kilka podstawowych, które warto badać przynajmniej raz w roku.

Morfologia krwi

Morfologia to jedno z najbardziej podstawowych badań krwi, które pozwala ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta. Dzięki niej możliwe jest wykrycie infekcji czy np. białaczki. Co bada pełna morfologia krwi i jakie są wartości referencyjne (normy)?

• czerwone krwinki – mężczyźni: 4,35-5,65 mln/mcl, kobiety: 3,92-5,13 mln/mcl.
• białe krwinki – dorośli: 3400–9600/mcl.
• hemoglobina – mężczyźni: 13,2–16,6 g/dl, kobiety: 11,6–15 g/dl.
• hematokryt – mężczyźni: 38,3–48,6%, kobiety: 35,5–44,9%.
• płytki krwi – mężczyźni: 135 000–317 000/mcl, kobiety 157 000–371 000.

Morfologia krwi badana prywatnie kosztuje około 10–15 złotych.

Lipidogram

Lipidogram obejmuje cholesterol całkowity, LDL („zły” cholesterol), HDL („dobry” cholesterol) oraz trójglicerydy. To badanie krwi pozwala wykryć takie problemy zdrowotne jak zwężenie naczyń wieńcowych, ocenić ryzyko zawału mięśnia sercowego czy udaru mózgu. Jakie są wartości referencyjne dla poszczególnych parametrów?

• Cholesterol całkowity: mniej niż 200.
• Cholesterol HDL: 60 lub więcej.
• Cholesterol LDL: mniej niż 100.
• Trójglicerydy: mniej niż 150 mg/dl.

Cena badania lipidogramu to około 20–40 złotych

Glikemia

Glikemia określa stężenie glukozy (cukru we krwi). Najczęściej badanie to wykorzystywane jest do diagnozowania schorzeń takich jak cukrzyca typu 2. Należy stawić się na nie na czczo (musimy pozostawać bez posiłku przez przynajmniej 12 godzin). Na co mogą wskazywać wyniki?

• 99 lub mniej mg/dl: stężenie cukru poprawne.
• 100–125 mg/dl: możliwy stan przedcukrzycowy.
• 126 lub więcej mg/dl: możliwa cukrzyca.

Wykonanie glikemii kosztuje około 20–30 złotych

Jak przygotować się do badania glikemii?

• Bądź na czczo. Każdy posiłek spożyty bezpośrednio przed badaniem może wpłynąć na wynik.
• Bądź wypoczęty, po przespanej nocy. Stres, nerwy, czy zarwana nocka mogą zaburzyć wynik glikemii.
• Unikaj wysiłku. Na badanie należy udać się spokojnym spacerem, bez większego wysiłku.
• Nie pij alkoholu. Na kilka dni przed badaniem nie można spożywać napojów alkoholowych.

Poza tymi zaleceniami należy też wziąć pod uwagę leki, które bierzemy. One również mogą zaburzyć wynik.

Badanie stężenia TSH

Badanie stężenia TSH pozwala wykryć nieprawidłowości w pracy tarczycy. Zbyt duże stężenie TSH będzie wskazywało na niedoczynność tego narządu. Z kolei zbyt niskie stężenie może świadczyć o nadczynności tarczycy. Wartość referencyjna dla badania stężenia TSH wynosi zwykle:

• od 0,4 do 4,0 mIU/l. Z kolei cena to około 25–45 złotych.

Badanie CRP

Badanie CRP mierzy stężenie białka C-reaktywnego. Pozwala ono wykryć m.in.:

• infekcje wirusowe i bakteryjne,
• zaburzenia pracy jelit,
• choroby autoimmunologiczne,
• schorzenia płuc.

Najczęściej niskie stężenie CRP nie zwiastuje poważnych problemów zdrowotnych. To podwyższenie tego parametru może świadczyć o groźnych stanach zapalnych. Wartość referencyjna dla tego badania to:

• mniej niż 10 mg/l.

Pamiętaj, że prawidłowe wyniki mogą się różnić, dlatego to lekarz powinien interpretować Twój wynik.

Cena badania CRP to około 15–45 złotych.

Badanie OB

OB (odczyn Biernackiego) to badanie krwi pozwalające wykryć stany zapalne w organizmie. Może być pomocne w diagnozowaniu takich schorzeń jak olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic czy reumatyzm. Wartość referencyjna wynosi:

• 0–15 mm/h dla mężczyzn,
• 0–20 mm/h dla kobiet.

Badania OB kosztuje około 10–15 złotych.

Próby wątrobowe

Próby wątrobowe (testy czynnościowe wątroby) to badanie krwi pozwalające na wykazanie nieprawidłowości w pracy tego narządu. Jakie parametry obejmują i jak wyglądają wartości referencyjne?

• ALT: 4–36 IU/l
• AST: 5–30 IU/l
• ALP: 30–120 IU/l
• GGTP: 6–50 IU/l
• Bilirubina: 2–17 µmol/l

Nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych powinny zostać skonsultowane ze specjalistą. Najczęściej leczenie tego narządu obejmuje odpowiednią dietę, rezygnację z alkoholu, a także przyjmowanie wybranych tabletek na wątrobę. To jednak lekarz powinien zdecydować, jakie kroki należy podjąć. Jeśli obawiasz się o swoje zdrowie – umów się na wizytę.

Wykonanie prób wątrobowych kosztuje 20–50 złotych.

Koagulogram

Koagulogram to badanie pozwalające ocenić zdolność krwi do jej krzepnięcia. Zbyt łatwe krzepnięcie może prowadzić do zawału serca czy udaru mózgu. Z kolei utrudnione krzepnięcie może skutkować tzw. skazą krwotoczną. Wartość referencyjna dla wyników koagulogramu wynosi:

• 0,8–1,1 INR.

Cena badania to około 30–300 złotych (zależnie od wybranych oznaczeń).

Jak długo ważne są badania krwi?

Okres ważności badania krwi zależny jest od konkretnych parametrów. Najczęściej wynosi on kilka miesięcy. Morfologia całkowita jest ważna przez 2 miesiące. Po tym czasie – jeśli jest taka konieczność – należy poddać się kolejnemu badaniu.

Jak interpretować wyniki badań krwi?

Wraz z wynikami badań otrzymujemy wartości referencyjne dla każdego z parametrów. Jeśli nasz wynik zawarty jest w podanym przedziale, badanie wyszło poprawnie. W przeciwnym razie możemy mieć powody do niepokoju. Pamiętaj, że na wyniki badań wpływają liczne czynniki, dlatego to lekarz powinien je interpretować.

Zobacz też:

• Tabletki na uspokojenie [ranking + porady ekspertów]
• Tabletki na uspokojenie bez recepty [ranking + porady ekspertów]

Podsumowanie