Saturacja – co to jest? Normy, badanie, objawy niskiej saturacji

Saturacja określa poziom nasycenia krwi tlenem, który jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu.

Saturacja spada! – słyszeliśmy to zdanie w niejednym medycznym serialu. Od początku pandemii COVID-19 ten termin jest używany częściej, nie tylko wśród serialowych lekarzy, ale też przez naszych znajomych i bliskich. 

Saturacja – co to jest?

Saturacja krwi to jeden z najważniejszych parametrów życiowych, obok ciśnienia tętniczego, częstotliwości oddechu i temperatury ciała. Saturacja określa nasycenie krwi tlenem, czyli wskazuje, czy nasz organizm jest odpowiednio natleniony.

Za transport tlenu do poszczególnych tkanek i narządów w organizmie odpowiada hemoglobina. Badanie saturacji krwi wskazuje, jaka część hemoglobiny jest aktualnie połączona z tlenem.

Stan saturacji podawany jest w procentach oraz oznaczany jest symbolem SpO2 lub SaO2. Saturacja 98% oznacza, że organizm działa prawidłowo i 98% hemoglobiny dostarcza w danym momencie  tlen do komórek organizmu.

Po co mierzy się saturację?

Zapytałam dr. n. med. Witolda Tomaszewskiego, w jakim celu bada się stan saturacji. 

Jak tłumaczy, celem badania jest sprawdzenie, czy krew jest dobrze natleniona. Lekarze mogą używać pulsoksymetrów do monitorowania zdrowia osób z dolegliwościami, które wpływają na zawartość tlenu we krwi, np.:

• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• astma,
• zapalenie płuc,
• nowotwory płuc,
• anemia,
• zawał serca lub niewydolność serca,
• wrodzona choroba serca.

Wg dr. Tomaszewskiego badanie saturacji jest wskazane, żeby:

• monitorować zawartość tlenu w czasie lub po zabiegach chirurgicznych wymagających sedacji (np. narkoza),
• zdiagnozować bezdech senny,
• ocenić, czy istnieje konieczność mechanicznej wentylacji z użyciem respiratora,
• określić, czy potrzebna jest dodatkowa terapia tlenowa,
• ocenić zdolność osoby do tolerowania zwiększonej aktywności fizycznej.

Hipoksemia i hipoksja

Przy omawianiu tematu saturacji, często pojawiają się pojęcia hipoksemii i hipoksji, które powiązane są z niedotlenieniem organizmu. Czy są one tożsame i można ich używać zamiennie? Nie.

• Hipoksemia (potocznie niedotlenienie) oznacza obniżoną zawartości tlenu we krwi tętniczej, co poważnie zaburza procesy metaboliczne w tkankach organizmu.
• Hipoksja oznacza przewlekły niedobór tlenu w tkankach w stosunku do zapotrzebowania, prowadzący do niedotlenienia organizmu.

Jak mierzyć saturację?

Badanie stanu saturacji możemy wykonać w placówce medycznej, ale i wygodnie we własnym domu. Do badania wykorzystywane są pulsoksymetry.

Pulsoksymetr – co to jest?

Pulsoksymetr to urządzenie elektroniczne, które służy do wykonania nieinwazyjnego pomiaru saturacji krwi (czyli wysycenia jej tlenem). Mierzy ono stopień pochłaniania przez czerwone krwinki promieniowania o różnych długościach fal, co pozwala ocenić, czy krew transportuje tlen, czy jest go pozbawiona. Pulsoksymetr wskazuje, czy nasz organizm jest dobrze dotleniony. 

Rodzaje pulsoksymetrów

Wyróżniamy 3 rodzaje pulsoksymetrów:

• Stacjonarne – duże urządzenia wykorzystywane w szpitalach, placówkach medycznych i domach opieki. 
• Napalcowe (w formie klamry) – kieszonkowe, przenośne urządzenia. Pomiaru dokonuje się, zakładając go na palec dłoni.
• Nadgarstkowe – gadżet umieszczany w smartwatchach, zegarkach i opaskach sportowych. Powinien być traktowany jako ciekawy dodatek do zegarka, a nie główne źródło pomiaru saturacji.

Pulsoksymetr może dokonać pomiaru saturacji z: palców ręki lub stopy, małżowiny usznej, skrzydełka nosa, u noworodków – ze stopy.

Jak wygląda pomiar saturacji? Instrukcja

Sprawdź jak prawidłowo wykonać pomiar pulsoksymetrem napalcowym:

• Przed wykonaniem pomiaru unikaj intensywnej aktywności fizycznej.
• Pomiar wykonaj w zaciemnionym pomieszczeniu – mocne światło może wpływać na wynik pomiaru.
• Usuń opatrunki, biżuterię i lakier do paznokci z palca. Twoja dłoń powinna być ciepła i rozluźniona.
• Usiądź prosto w wygodnym dla Ciebie miejscu.
• Połóż dłoń poniżej poziomu serca – np. na oparciu krzesła.
• Umieść pulsoksymetr na wskazującym palcu dłoni i trzymaj go tak długo, jak zaleca producent.
• Odczytaj wynik i zdejmij urządzenie po zakończeniu badania.

Jeśli badasz saturację na dużym palcu nogi (paluchu) – pamiętaj, by palec był ciepły. Zimno może zaburzać wynik poziomu saturacji.

Saturacja – norma u dorosłych i dzieci

Pulsoksymetr pokazuje wartości od 1% do 100%. U zdrowych osób wynik pomiaru powinien być na poziomie 95% lub wyższym. Saturacja poniżej tej wartości może świadczyć o niewystarczającym dotlenieniu tkanek. 

Wyniki saturacji – jak odczytać?

Prawidłowe wartości saturacji nie mogą stanowić całościowej oceny stanu klinicznego pacjenta. Lekarz, stawiając diagnozę, bierze pod uwagę także inne czynniki, jak: historia choroby pacjenta, pozostałe parametry życiowe, obecny stan zdrowia.

Co ma wpływ na wynik saturacji?

Wykonując badanie saturacji za pomocą pulsoksymetru napalcowego, należy mieć na uwadze czynniki, które mogą zafałszować wynik.

Na wiarygodność wyniku saturacji mogą mieć wpływ: choroby i urazy paznokcia, paznokcie pomalowane lakierem lub hybrydowe, tatuaże na palcach, wykonanie badania bezpośrednio po wysiłku fizycznym, zimne dłonie, intensywne światło otoczenia.

Saturacja a kolor skóry

Kolor naszej skóry również może mieć wpływ na wynik saturacji. W raporcie z 2020 roku porównano dokładność testów pulsoksymetrycznych i pomiarów gazów krwi w wykrywaniu hipoksemii u osób o białym i czarnym kolorze skóry.

Na podstawie wyników badań stwierdzono, że wśród pacjentów rasy czarnej było aż trzy razy więcej przypadków, w których testy pulsoksymetryczne nie wykrywały utajonej hipoksemii, podczas gdy pomiary gazowe krwi to robiły.

Wartość krytyczna saturacji

Saturacja poniżej 70% zagraża życiu. Przedłużający się niski poziom natlenienia krwi może doprowadzić do ciężkich uszkodzeń mózgu, serca, a w konsekwencji nawet do śmierci. 

Saturacja a COVID-19

Wielu pacjentów z COVID-19 ma niskie stężenie tlenu we krwi, nawet jeśli czują się dobrze. Niska saturacja może być wczesnym sygnałem ostrzegawczym, że potrzebna jest pomoc medyczna. Poziom nasycenia tlenem dla pacjentów z COVID-19 uznawany aktualnie za docelowy wynosi 92–96%.

Poziom saturacji u palaczy

Palenie papierosów może wpływać na dokładność pulsoksymetrii. Wynik pomiaru saturacji u palaczy może być niski lub fałszywie wysoki. Wpływa na to hiperkapnia, czyli nieprawidłowe stężenia dwutlenku węgla we krwi spowodowane nałogowym paleniem tytoniu. Przy hiperkapnii pulsoksymetr ma problem w odróżnieniu tlenu we krwi od tlenku węgla.

Wskazania do badania saturacji

Badania poziomu saturacji w szpitalach dokonuje się, gdy istnieje zagrożenie niedotlenienia organizmu. Takie sytuacje to:

• znieczulenie ogólne (narkoza),
• planowe lub nieplanowane operacje,
• poród lub stan przedporodowy,
• ciężki stan pacjenta,
• śpiączka farmakologiczna,
• stany pooperacyjne,
• badanie endoskopowe układu pokarmowego (gastroskopia), 
• cewnikowanie serca,
• niewydolność oddechowa,
• zabieg bronchoskopii,
• tlenoterapia.

Dr n. med. Witold Tomaszewski dodaje, że regularne badania stanu saturacji za pomocą pulsoksymetru napalcowego powinni wykonywać:

• astmatycy,
• osoby z infekcją COVID-19 lub inną infekcją obciążającą układ oddechowy (np. zapalenie oskrzeli),
• sportowcy wydolnościowi,
• wspinacze wysokogórscy,
• piloci,
• skoczkowie spadochronowi.

Przyczyny niskiej saturacji

Niski poziom natlenienia krwi w organizmie mogą powodować:

• choroby serca,
• astma,
• anemia,
• COVID-19,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• śródmiąższowa choroba płuc,
• rozedma płuc,
• zespół ostrej niewydolności oddechowej,
• zapalenie płuc,
• zwłóknienie płuc, czyli blizny i uszkodzenia płuc,
• niedrożność tętnicy w płucach,
• nadmiar płynu w płucach,
• obecność powietrza lub gazu w klatce piersiowej, która powoduje zapadanie się płuc,
• bezdech senny,
• duża wysokość (powyżej 1500 m n.p.m.),
• niektóre grupy leków, w tym część leków przeciwbólowych (zwłaszcza opioidy).

Objawy niskiej saturacji

Nie polegajmy jedynie na wyniku badania saturacji na urządzeniu. Objawy niskiej saturacji, które powinny nas zaniepokoić to:

• ból głowy,
• zawroty głowy,
• nadmierna senność,
• duszność,
• złe samopoczucie,
• kaszel lub świszczący oddech,
• przyspieszony oddech,
• szybkie bicie serca,
• uczucie zagubienia lub dezorientacji,
• niebieskie zabarwienie skóry, ust lub paznokci (sinica),
• wolne tętno,
• potliwość.

Skutki niskiej saturacji

Przedłużający się, niski poziom tlenu we krwi może prowadzić do:

• wysokiego ciśnienia krwi,
• ciężkiego uszkodzenia i niewydolności narządów,
• śmierci.

Jak leczyć niską saturację?

Niski poziom saturacji powinien być leczony natychmiastowo, aby zapobiec uszkodzeniu kluczowych narządów. Jeśli masz niski poziom saturacji, od razu zadzwoń po pogotowie ratunkowe. Tam lekarz – mając do dyspozycji odpowiedni sprzęt medyczny – postawi diagnozę i udzieli fachowej pomocy, także farmakologicznej.

Domowe sposoby na zwiększenie saturacji

Dbaj na co dzień o odpowiednie natlenienie swojego organizmu. Podziel się tymi sposobami z bliską osobą! 

• Naucz się oddychać przeponą. Wdychaj powietrze nosem i wykorzystaj ruch przepony. Praktykuj świadomy oddech kilka razy dziennie.
• Jeśli palisz papierosy, porzuć ten nałóg. Nie wiesz, jak zacząć? Sprawdź poradnik Ministerstwa Zdrowia.
• Pij ok. 2,5 l płynów dziennie, szczególnie wody. Odpowiednie nawodnienie zapewnia dotlenienie komórkom i prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Prawidłowe stężenie magnezu, sodu, potasu i wapnia jest kluczowe w gospodarce wodno-elektrolitowej organizmu.
• Znajdź swoją ulubioną aktywność fizyczną i ćwicz regularnie. Spacery, sporty zespołowe, jazda na rowerze, pływanie, tenis – co lubisz najbardziej?
• Zwróć uwagę na swoją dietę. Jadłospis powinien być bogaty w witaminy, minerały, kwasyOmega i antyoksydanty. Ogranicz przetworzoną żywność i sól.

Nie wiesz, jak skomponować swoją dietę? Zajrzyj do naszej zakładki Dieta i poszukaj inspiracji – przygotowaliśmy je z zespołem dietetyków.

Podsumowanie

Kontrola saturacji jest ważna nie tylko w przypadku infekcji COVID-19. Warto zaopatrzyć siebie i bliskich w pulsoksymetr i monitorować ten wskaźnik – może on dużo powiedzieć o stanie zdrowia, a do tego pomoże wcześniej wykryć nieprawidłowości i groźne schorzenia.

Gdy następnym razem usłyszysz w serialu: Saturacja spada! – będziesz wiedział, o co chodzi. Czasami nawet zwrócisz uwagę na niedorzeczne zachowanie fikcyjnych lekarzy, którzy ratują pacjenta!

Jeśli masz pytania o saturację – zostaw je w komentarzu. Możesz też podzielić się swoimi spostrzeżeniami na temat zachowania lekarzy w serialach medycznych. To wydaje się ciekawe zagadnienie do kolejnego artykułu – pomożesz mi w tym?