20+ pytań o oddawanie krwi – poradnik o tym, jak zostać dawcą

Na ropę mówi się czarne złoto ze względu na jej wartość. Ale jest cenniejsza substancja, o innym kolorze – czerwonym. To krew.

„Miałem wypadek na motocyklu. Moja miednica była w kawałkach, co spowodowało masywny krwotok. Dostałem krew już na stole operacyjnym. Gdyby nie to, nie byłoby mnie tutaj” opowiada Konrad.

Mamy XXI wiek: niedawno odbył się pierwszy pasażerski lot w kosmos, a nadal nie umiemy wyprodukować sztucznej krwi. Jedynym sposobem na pozyskanie tego drogocennego leku jest pobranie go od dawcy. Chcesz zostać jednym z nich? Poniżej dowiesz się wszystkiego, o tym jak oddać trochę swojego czerwonego złota.

Zobacz też:

• Dzień Dawcy Szpiku Kostnego
• Co to jest anemia
• Co to jest saturacja
• Badania krwi
• Rak szyjki macicy
• Jak dbać o zdrowie
• Aspartam na czarnej liście WHO

Jakiej krwi brakuje najbardziej?

W całej Polsce najpilniej potrzeba krwi grupy 0 Rh-  . Jeśli masz tę grupę krwi, a chcesz zrobić coś dobrego, podciągaj rękawy i maszeruj do punktu pobrań.

Ile osób w Polsce oddaje krew?

Według danych GUS, w 2017 roku w Polsce status honorowego dawcy krwi miało ponad 612 tysięcy osób . W 2021 roku ogółem najwięcej krwi przekazali mieszkańcy Warszawy, Katowic i Krakowa.

Wiadomo – duże miasta, dużo dawców. Gdy jednak spojrzymy na ilość donacji krwi na 1000 mieszkańców, inne miejscowości wysuwają się na prowadzenie: Racibórz, Kalisz i tylko Katowice utrzymują miejsce na podium. Brawo!

Jak COVID-19 wpłynął na polskie krwiodawstwo?

Od 2011 roku liczba donacji krwi pełnej w Polsce utrzymywała się powyżej 1 160 000 rocznie . Z wyjątkiem kilku lat niewielkiego spadku, utrzymywał się trend wzrostowy. Załamanie przyszło wraz z rokiem 2020, kiedy rozszalała się pandemia COVID-19.

Na szczęście sytuacja wraca do normy, a według najnowszych statystyk 2022 rok może okazać się rekordowy pod względem liczby donacji.

Kto najczęściej oddaje krew?

Przeciętny polski krwiodawca to mężczyzna w wieku 25–44 lat. W 2021 roku ta grupa stanowiła prawie połowę wszystkich dawców. Pomijając kryterium wieku, dwie trzecie dawców to mężczyźni .

Kto może oddać krew?

Zgodnie z ustawą o publicznej służbie krwi możesz zostać dawcą krwi jeżeli :

• jesteś w wieku 18–65 lat,
• wyraziłeś pisemną zgodę na pobranie krwi,
• nie występują u Ciebie przeciwwskazania (o których przeczytasz niżej).

W wyjątkowych sytuacjach krew można pobrać również od osoby, która ukończyła 17 lat, a jej przedstawiciel ustawowy (najczęściej rodzic) wyraził na to zgodę.

Jakie są przeciwwskazania do oddawania krwi?

Niestety nie wszyscy mogą zostać dawcami. Zdyskwalifikować mogą przede wszystkim poważne przewlekłe choroby.

Kiedy musisz się wstrzymać z oddaniem krwi?

Niektóre schorzenia i stany nie wykluczają Cię z grona dawców, jednak powodują, że musisz odczekać pewien okres, zanim będziesz mógł oddać krew .

Jak przygotować się do oddania krwi?

Zanim wybierzesz się do punktu poboru krwi, sprawdź czy nie masz stałych lub czasowych przeciwwskazań do oddawania krwi. Jeśli zamierzasz oddać krew pierwszy raz, zapoznaj się też z ankietą dla kandydata na dawcę.

Jesteś zdrowy i pełnoletni? Świetnie. Znajdź punkt poboru krwi, do którego najwygodniej będzie Ci się zgłosić. Większość punktów jest czynnych w godzinach porannych i wczesnopopołudniowych.

Przemyśl i wybierz termin, w którym oddasz krew. To ważne, bo w tym dniu powinieneś być wyspany, a Twój organizm w pełni zregenerowany. Po oddaniu krwi będziesz też potrzebował odpoczynku. Nie wybieraj więc czasu, w którym będziesz przed lub po dużym wysiłku fizycznym lub umysłowym (np. w okresie ważnych egzaminów).

Pamiętaj o nawodnieniu! W przeddzień oddania krwi powinieneś wypić około 2 litrów płynów (najlepiej wody i owocowych soków).

Jeżeli wybierasz się oddać krew pierwszy raz, rozważ zabranie ze sobą towarzysza. Będzie Ci raźniej, a w razie gdybyś poczuł się słabo po oddaniu krwi, będzie miał się kto Tobą zaopiekować.

W dniu, w którym będziesz oddawał krew, zjedz niskotłuszczowy, odżywczy posiłek . Najlepiej jeśli zrobisz to na około 2 godziny przed wizytą w punkcie poboru krwi. Co możesz zjeść?

Polecane produkty to:

• chudy nabiał (twarożek, jogurt, mleko),
• chuda wędlina (najlepiej drobiowa lub wołowa),
• gotowane chude mięso (drobiowe lub wołowe)
• ryby,
• pieczywo,
• owoce i warzywa,
• dżemy i miody,
• płatki owsiane,
• kasze, makarony i ryż.

Przed oddaniem krwi unikaj:

• śmietany i majonezu,
• tłustego mięsa,
• jajek,
• masła, margaryny i oleju,
• żółtego sera,
• ciast z kremami, lodów.

Na wizytę w punkcie pobrań załóż ubranie nie krępujące ruchów. Najlepiej jeśli wybierzesz bluzkę z krótkim rękawem (w sezonie jesienno-zimowym załóż na nią bluzę lub sweter). Pamiętaj, że konieczny będzie łatwy dostęp do Twoich zgięć łokciowych.

Jeżeli palisz papierosy, w przeddzień oddania krwi postaraj się je ograniczyć, natomiast w dniu pobrania powstrzymaj się od palenia.

Jak oddać krew?

Gdy dotrzesz do punktu pobrań, najpierw idź do rejestracji. To tam wypełnisz ankietę dla kandydata na dawcę i podpiszesz zgodę na pobranie krwi. Dostaniesz również opaskę na nadgarstek ze swoim indywidualnym numerem donacji. Później zostaniesz skierowany na wstępne pobranie krwi.

Personel pobierze niewielką ilość krwi do zbadania poziomu hemoglobiny. Jeżeli oddajesz krew po raz pierwszy, krew do badania zostanie pobrana w tradycyjny sposób – z żyły przedramienia.

Jeżeli oddawałeś już krew, badanie to może zostać przeprowadzone przy użyciu urządzenia do pomiaru poziomu hemoglobiny poprzez nakłucie palca. Coraz więcej punktów poboru dysponuje też sprzętem, który w ogóle nie wymaga nakłucia.

Jeżeli poziom hemoglobiny w Twojej krwi będzie w normie, tj. >125 g/l (u kobiet) lub >135 g/l (u mężczyzn), możesz oddać krew.

Przy pierwszej donacji zostanie również oznaczona Twoja grupa krwi.

Ostatnim etapem, który musisz przejść jest wizyta w gabinecie lekarskim. Lekarz oceni Twój ogólny stan zdrowia i zada kilka dodatkowych pytań. Zmierzy też ciśnienie, tętno i temperaturę. To właśnie on podejmie ostateczną decyzję czy będziesz mógł oddać krew.

Jeśli lekarz orzekł, że można pobrać od Ciebie krew, zostaniesz skierowany do sali pobrań. Znajdziesz w niej m.in. zlew i środki myjące oraz dezynfekujące. W pobliżu zlewu zobaczysz graficzną instrukcję mycia rąk oraz zgięć łokci. Gdy się do niej zastosujesz, możesz siadać na fotel do pobierania krwi.

Pielęgniarka przygotuje sprzęt i pojemniki na krew oraz oznaczy je numerem donacji, który przyporządkowano Ci w rejestracji. Następnie zdezynfekuje miejsce, gdzie będzie założone wkłucie. Od tej chwili nie możesz go już dotykać.

Gdy zgięcie łokcia wyschnie, pielęgniarka wkłuje się igłą w żyłę, a krew zacznie samoczynnie spływać do pojemnika.

Ile trwa oddawanie krwi?

Oddanie pełnej jednostki krwi (450 ml) zajmuje mniej niż 10 minut . Jednak na wizytę w punkcie pobrania musisz zarezerwować sobie więcej czasu. Zwykle rejestracja, badania i pobranie zajmuje łącznie około godziny. Pamiętaj również, że po oddaniu krwi będziesz musiał posiedzieć w poczekalni 15–30 minut, by upewnić się, że dobrze się czujesz.

Ile krwi pobiera się podczas jednej donacji?

W przypadku oddawania pełnej krwi jednorazowo pobiera się 450 ml, czyli pełną jednostkę .

Jeżeli decydujesz się na oddanie osocza, maksymalna ilość ustalana jest na podstawie Twojej płci, wzrostu i masy ciała. Uśredniając to około 10 ml na każdy kilogram masy ciała, jednak nie więcej niż 650 ml . Pobranie większej ilości niesie ze sobą konieczność uzupełnienia objętości krwi krążącej.

Aby uzupełnić wydatek energetyczny, po oddaniu krwi dostaniesz:

• 8 czekolad,
• wafelek,
• sok .

Wafelek i sok są idealne, żeby zjeść je jeszcze przed opuszczeniem punktu pobrań. Jedz śmiało i bezkarnie.

Jakie są nagrody za oddawanie krwi?

Dawcy krwi jako największą nagrodę wymieniają zazwyczaj radość z bezinteresownej pomocy i świadomość, że ich gest uratował komuś zdrowie lub życie. 

Gdy poprzedniego dnia Agata wychodziła od swojej mamy ze szpitala, usłyszała od lekarza tylko: „Będziemy toczyć. Zobaczymy”. Teraz, otwierając drzwi sali, miała duszę na ramieniu. Sepsa to zjadliwa choroba. Na szczęście transfuzja krwi pomogła.

„Gdy zobaczyłam mamę, to jakbym widziała inną osobę. Miała nawet lekkie rumieńce, a jej stan poprawił się na tyle, że mogłam z nią normalnie porozmawiać. Pierwszy raz od wielu dni”.

Jednak osoby oddające krew honoruje się również w inny sposób. Przeczytasz o tym niżej.

Jak zostać honorowym dawcą krwi?

To bardzo proste – każdy, kto choć raz nieodpłatnie oddał krew, jest honorowym dawcą krwi. Osoby, które regularnie oddają krew, mogą zostać wyróżnione Odznakami Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi III, II lub I stopnia. To czy i którą odznakę dostaniesz, zależy od tego, ile oddałeś krwi. Zobacz:

Odznaki te wraz z legitymacją Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi wydaje Polski Czerwony Krzyż .

Pozostałe przywileje

Każdemu, kto oddał krew, przysługuje:

Wolne w pracy i w szkole na dwa dni

Od 20 kwietnia 2023 roku każdemu, kto oddał krew, przysługują dwa dni wolnego.

Zwolnienie uzyskasz w rejestracji punktu poboru, w którym oddałeś krew. Dotyczy ono dnia, w którym zgłosiłeś się na pobranie i dnia następnego. Jeżeli z przyczyn medycznych nie doszło do pobrania krwi, uzyskasz zwolnienie na kilka godzin .

Pamiętaj, aby uprzedzić pracodawcę o planowanej nieobecności związanej z oddawaniem krwi.

Zwrot kosztów przejazdu

Możesz otrzymać zwrot pieniędzy za bilety, które kupiłeś, by dojechać do najbliższego punktu pobrań . Zazwyczaj zwrot uzyskasz w rejestracji. PS. To darmowa wycieczka tylko w jedną stronę. Wrócić musisz już za swoje.

Ulga podatkowa

Oddaną krew możesz odliczyć od podatku na Twoim PIT. Wysokość ulgi obliczysz, mnożąc ilość krwi oddanej w danym roku podatkowym przez konkretną kwotę (obecnie 130 zł). Kwota ta jest ekwiwalentem pieniężnym za 1 litr krwi. Jeśli w tym roku oddasz 2 litry krwi, będziesz mógł odliczyć od podatku 260 zł.

Kwota ulgi z tytułu darowizn na cele krwiodawstwa nie może przekroczyć 6% dochodu, który wykazałeś w PIT .

Wyniki badań krwi

Po donacji Twoja krew zostanie przebadana pod kątem:

• poziomu hemoglobiny,
• kiły,
• HIV,
• zapalenia wątroby typu B i C.

Możesz bezpłatnie uzyskać wyniki swoich badań w ciągu kilku dni od donacji. Wystarczy, że podczas rejestracji w punkcie pobrań zgłosisz taką chęć.

Osobom, które oddały krew kilkukrotnie, przysługuje:

Ulga na bilety kolejowe i autobusowe

Osobom, które oddały krew (lub jej składniki) przynajmniej 3 razy (w tym choć raz osocze po przebyciu COVID-19) przysługuje 33% ulgi na bilety komunikacji krajowej w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii  .

Ulga przysługuje na bilety:

• autobusowe,
• pociągów osobowych i pośpiesznych (1 i 2 klasa),
• pozostałych pociągów (2 klasa).

KrewKarta

KrewKarta to karta identyfikacyjna Twojej grupy krwi. Możesz ją otrzymać bezpłatnie lub za niewielką opłatą, po odbyciu kilku donacji krwi.

Zasłużonym Honorowym Dawcom Krwi przysługuje:

Zniżka na leki

Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi mają ulgi na niektóre leki . To czy dany środek jest objęty ulgą możesz sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl. Aby otrzymać ulgę, recepta musi być wystawiona przez lekarza publicznej opieki zdrowotnej lub takiego, który ma podpisaną stosowną umowę z NFZ.

Niestety na recepty z większości prywatnych przychodni nie zrealizujesz ulgi.

Służba zdrowia bez kolejki

Na podstawie legitymacji „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” możesz korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej i kupować w aptekach bez czekania w kolejce. Szach mat NFZ.

Jako Zasłużony Honorowy Dawca Krwi szybciej dostaniesz też sanatorium. Szach mat razy dwa.

Zniżka w komunikacji miejskiej

Wysokość zniżek oraz to, którzy Zasłużeni Honorowi Dawcy je otrzymują, uzależnione jest od przepisów obowiązujących w konkretnych miastach. Najczęściej ulga to 50%, 75% lub 100% i mogą ją dostać Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi I stopnia. Wykaz miast i warunków przysługujących ulg możesz sprawdzić na krwiodawcy.org.

Jeszcze więcej zniżek

Inicjatywa Dawcom w darze zrzesza różne podmioty, które dają ulgi Zasłużonym Honorowym Dawcom Krwi. Na stronie internetowej (podlinkowanej powyżej) znajdziesz wykazy: schronisk, hoteli, firm turystycznych, ośrodków kulturalnych i lokali gastronomicznych, które oferują zniżki na swoje produkty i usługi.

Co ile można oddawać krew?

Pełną krew można oddawać co osiem tygodni, ale nie więcej niż sześć razy w roku (mężczyźni) i cztery razy w oku (kobiety) .

Składniki krwi, takie jak płytki krwi można oddawać co cztery tygodnie, maksymalnie 12 razy w roku .

Osocze można oddawać najczęściej, bo aż co dwa tygodnie, ale w ciągu roku nie można oddać więcej niż 25 litrów .

Czy można oddawać krew podczas okresu?

Nie można oddawać krwi w trakcie menstruacji oraz trzy dni po jej zakończeniu. Ograniczenie to dotyczy nawet tych kobiet, które mają bardzo skąpe miesiączki. Wybierz inny termin. Twój organizm i tak ma w tym czasie trudniej.

Czy oddawanie krwi jest zdrowe?

W badaniu z 2022 roku o wpływ regularnego oddawania krwi na organizm zapytano samych dawców krwi. W opinii większości z nich od oddawania krwi nie można się uzależnić, ani nie powoduje ono nadprodukcji krwi .

Ponad 81% przyznaje za to, że po oddaniu krwi ma lepsze samopoczucie psychiczne. Jak łatwo się domyślić jest to spowodowane świadomością, że zrobili coś dobrego.

Czy można powiedzieć, że oddawanie krwi jest zdrowe? Patrząc na dobrostan psychiczny – tak. Biorąc pod uwagę naszą fizyczność, oddawanie krwi jest neutralne dla naszego zdrowia.

Braki oddanej krwi nasz organizm uzupełnia w ten sam sposób, co te powstałe w wyniku skaleczenia czy krwawienia z nosa.

Jakie są skutki uboczne po oddaniu krwi?

Powiedzmy to jasno: oddawanie krwi jest bezpieczne. W przypadku zdrowych osób badania nie wykazują długoterminowych skutków ubocznych, związanych z ubytkami krwi podczas donacji .

Najczęstszym skutkiem ubocznym, występującym tuż po oddaniu krwi jest uczucie zmęczenia i osłabienia. U niektórych osób mogą wystąpić omdlenia, lecz są to sporadyczne przypadki . Jeszcze rzadziej dochodzi do uszkodzeń żył, tętnic i nerwów.

W polskim badaniu  sprawdzającym powikłania z donacji odbytych od 2005 do 2013 roku odnotowano zaledwie 0,66% powikłań, z czego prawie wszystkie były powikłaniami lekkimi.

Czy oddawanie krwi boli?

Nie, oddawanie krwi nie jest bolesne. Poczujesz jedynie ukłucie. Dokładnie takie samo, jak przy pobraniu krwi do zwykłego badania.

Przy jakich lekach nie można oddawać krwi?

Przyjmowanie większości leków wykluczy Cię czasowo z możliwości oddawania krwi. Nawet popularna aspiryna powoduje, że nie zostaniesz zakwalifikowany do donacji.

Przy części preparatów okres dyskwalifikacji minie, gdy przestaniesz je przyjmować. Przy innych będziesz musiał dodatkowo przejść okres karencji, potrzebny do tego, by lek usunął się z Twojego organizmu.

Jeżeli bierzesz lub niedawno brałeś leki i chcesz oddać krew, skonsultuj się z lekarzem.

Jakie leki nie są przeciwwskazaniem do oddania krwi?

Przyjmowanie suplementów diety i witamin nie jest przeciwwskazaniem do oddawania krwi. Wiele kobiet sądzi, że przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej wyklucza je z możliwości zostania krwiodawcą. To nieprawda. Jeśli stosujesz antykoncepcję hormonalną, możesz oddać krew.

Zobacz też:

• Najlepsze suplementy multiwitaminowe
• Najlepsze witaminy dla mężczyzn
• Najlepsze witaminy ADEK