- Strona Główna
- Wydarzenia
- Dzień Dawcy Szpiku
Ogólnopolski Dzień Dawcy Szpiku 2024, czyli jak oddać szpik kostny
Wszystko, co musisz wiedzieć o oddawaniu szpiku – od rejestracji do pobrania i rekonwalescencji.
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Dlaczego możesz nam zaufać
Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.
Dowiedz się więcej w naszym procesie redakcyjnym
Informacja o reklamach
Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.
Dowiedz się więcej w naszym regulaminie
Komórki szpiku kostnego (podobnie jak krew) to cenny lek, którego nie jesteśmy w stanie wyprodukować sztucznie. A często jest jedyną szansą na życie dla pacjentów, którzy go potrzebują.
W odróżnieniu od krwi szpiku nie oddaje się na zapas. Nie ma też banków, które by go przechowywały. Gdy chory potrzebuje przeszczepienia, uruchamia się proces poszukiwania zgodnego dawcy. Dlatego cała siła efektywnego leczenia komórkami macierzystymi szpiku leży w jak największej bazie zarejestrowanych potencjalnych dawców.
Połknij pigułkę wiedzy o tym jak dołączyć do grona bohaterów – stworzoną we współpracy z ekspertami Fundacji DKMS.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Co to jest szpik kostny i jakie pełni funkcje w organizmie.
- Ile potencjalnych dawców szpiku jest zarejestrowanych w Polskiej i światowej bazie.
- Kto może zostać dawcą i jakie są przeciwwskazania.
- Jak wygląda procedura rejestracji w bazie dawców szpiku.
- Jak przebiega pobranie szpiku kostnego i krwiotwórczych komórek macierzystych.
- Co przysługuje dawcy po oddaniu szpiku.
- Czy oddawanie szpiku boli i czy jest bezpieczne.
Zobacz też:
- Światowy Dzień Krwiodawcy
- Tydzień Walki z Rakiem Szyjki Macicy
- Dzień Czystego Powietrza
- Światowy Dzień bez Telefonu Komórkowego
- O singlach w walentynki
- Wielki Dzień Pszczół
- Dzień Ryby
- Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka
Ogólnopolski Dzień Dawcy Szpiku
Od 2002 roku, 13 października obchodzimy w Polsce Ogólnopolski Dzień Dawcy Szpiku. Ale to nie jedyna data, o której powinniśmy pamiętać. Dawcy życiodajnych komórek krwiotwórczych mają jeszcze jedno święto: Światowy Dzień Dawcy Szpiku, obchodzony w trzecią sobotę września. W 2024 roku wypada 21 września.
Posłuchaj wywiadu z Emilią Moskal dla Polskiego Radia Koszalin:
DKMS to międzynarodowa organizacja będąca rejestrem dawców szpiku kostnego oraz pomagająca chorym na nowotwory krwi i inne choroby układu krwiotwórczego. Obecnie działa w siedmiu krajach na całym świecie:
- Polsce,
- Niemczech,
- Wielkiej Brytanii,
- USA,
- Chile,
- Indiach,
- RPA.
Co to jest szpik kostny i komu może uratować życie?
Szpik kostny to gąbczasta i silnie ukrwiona tkanka znajdująca się wewnątrz kości. Najwięcej szpiku znajduje się w jamach szpikowych kości płaskich i długich. Średnio, dorosły człowiek ma w sobie aż 2,5 kilograma szpiku kostnego .
Podstawową funkcją szpiku kostnego jest produkcja elementów morfotycznych krwi, czyli komórek, z których składa się krew. Prawidłowe działanie szpiku kostnego sprawia, że erytrocyty, leukocyty, trombocyty i inne krwinki mogą skutecznie transportować tlen i substancje odżywcze do całego organizmu oraz walczyć z infekcjami i patogenami .
Niestety nie zawsze szpik kostny jest w stanie wytwarzać odpowiednie ilości zdrowych krwinek. Niektóre rodzaje nowotworów, a także chorób genetycznych upośledzają zdolność szpiku kostnego do prawidłowej pracy. Wówczas często jedyną metodą leczenia jest przeszczepienie szpiku kostnego .
Choć od razu zaznaczę, że to potoczne określenie nie jest do końca poprawne. Z medycznego punktu widzenia mówimy bowiem o przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych szpiku, czyli tych odpowiedzialnych za produkcję elementów morfotycznych (uprośćmy: krwinek).
Obecnie jest to metoda leczenia ponad 200 nowotworowych i nienowotworowych chorób. Do najczęstszych zalicza się:
- białaczki,
- chłoniaki,
- szpiczaki,
- osteomielofibroza,
- ciężkie postacie anemii aplastycznej,
- wrodzone zaburzenia odporności,
- wrodzone niedokrwistości.
Ważne
Przeszczep szpiku kostnego ratuje życie. Dla pacjentów z chorobami układu krwiotwórczego i nowotworami krwi to często jedyna metoda leczenia. Oddając krwiotwórcze komórki macierzyste, dajesz komuś drugą szansę na życie.
Zobacz też:
Statystyki oddawania szpiku kostnego
W Polsce
Obecnie w Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej zarejestrowanych jest ponad 2 160 000 potencjalnych dawców krwiotwórczych komórek macierzystych (stan na 31.07.2023). W porównaniu z początkiem roku 2018. liczba potencjalnych dawców wzrosła w Polsce o ponad 56% .
Mimo tego znaczącego wzrostu liczby dawców, według danych Fundacji DKMS, nadal co piąty pacjent nie znajduje odpowiedniego dawcy . Według danych Poltransplantu w 2022 roku wykonano w Polsce 1 061 pobrań krwiotwórczych komórek macierzystych dla pacjentów w Polsce i na całym świecie. Jednocześnie przeprowadzono 798 alogenicznych przeszczepień krwiotwórczych komórek macierzystych .
Na świecie
W dniu 21 sierpnia 2023 roku w światowym rejestrze dawców szpiku zarejestrowanych było 40,572,062 osób. Biorąc pod uwagę, że światowa populacja ludności przekroczyła w zeszłym roku 8 miliardów, to tylko około 0,5% ludności.
Porównując obecną liczbę dawców na świecie z rokiem 2018, notuje się wzrost o 13% . Przy ponad 56% wzroście zanotowanym w tym okresie w Polsce, możemy mieć powody do dumy (jednak nie do odtrąbienia pełnego sukcesu i zaprzestania działań).
Kto może zostać dawcą szpiku?
Zgodnie z polskim prawem dawcą szpiku może zostać każda zdrowa osoba dorosła, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych . Z reguły donacji można dokonać do ukończenia 60. roku życia . Graniczny wiek ustala organizacja, odpowiedzialna za koordynację pobrania szpiku (czyli najczęściej ta, w której się zarejestrowałeś).
Przeciwwskazania do oddania szpiku kostnego
Ze względów prawnych osoby ubezwłasnowolnione częściowo lub całkowicie nie są w stanie wyrazić odpowiedniej zgody na pobranie tkanek, dlatego wyłącza się je z grona dawców.
Inne przeciwwskazania to te wynikające ze stanu zdrowia. Zobacz te najczęściej występujące :
Przyczyna |
Wyjątek |
Cukrzyca (wszystkie typy) |
Cukrzyca ciążowa, jeżeli minęła po porodzie. |
Indywidualna decyzja uzależniona od przyczyny nadczynności i przebytego leczenia. |
|
Wirusowe zapalenie wątroby (żółtaczka) typu B i C |
– |
Choroby autoimmunologiczne |
Choroby autoimmunologiczne dotyczące jednego narządu o łagodnym przebiegu, np. choroba Hashimoto. |
Astma |
Jeżeli choroba jest dobrze kontrolowana, po konsultacji z lekarzem, chory może zostać zakwalifikowany jako dawca. |
Nadciśnienie tętnicze |
Jeżeli choroba jest dobrze kontrolowana, po konsultacji z lekarzem, chory może zostać zakwalifikowany jako dawca. |
Alergia |
Jeżeli choroba jest dobrze kontrolowana, po konsultacji z lekarzem, chory może zostać zakwalifikowany jako dawca. |
Zarażenie wirusem HIV |
– |
Wszystkie choroby nowotworowe (trwające lub przebyte) |
– |
Przebyty zawał i udar |
– |
Zakrzepica żył głębokich |
– |
Nawrotowa kamica nerkowa |
– |
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) |
– |
Niektóre choroby psychiczne |
Decyzja uzależniona od rozpoznania i stosowanego leczenia. |
Otyłość (BMI powyżej 40) |
– |
Niedowaga (BMI poniżej 18,5) |
– |
Uzależnienie od alkoholu, narkotyków i leków |
Wieloletni okres abstynencji oraz brak powikłań zdrowotnych, wynikających z uzależnienia. |
Oddawanie szpiku krok po kroku
Jesteś zdrowy, pełnoletni i czujesz w sobie moc prawdziwego superbohatera? Super! Ale masz też trochę wątpliwości, bo nie wiesz, jak wygląda takie oddawanie szpiku, czy to boli i wiąże się z pobytem w szpitalu… Każdy ma wątpliwości, dlatego zaraz zobaczysz, jak wygląda cały proces krok po kroku.
Dlaczego chorzy potrzebują również Ciebie?
Ponad dwa miliony dawców w bazie… Może myślisz sobie: dobra, to ja już chyba nie muszę się rejestrować. Błąd! To właśnie Ty możesz okazać się niezbędny dla… Twojego genetycznego bliźniaka.
Niestety nie każde krwiotwórcze komórki macierzyste pasują do wszystkich. Aby organizm nie odrzucił przeszczepu, dawca i biorca muszą wykazać zgodność markerów tkankowych HLA. To właśnie dlatego znalezienie odpowiedniego dawcy jest takie trudne .
W pierwszej kolejności odpowiedniego dawcy szuka się w rodzinie chorego (najpierw wśród rodzeństwa). Według danych Fundacji DKMS tylko 25% osób znajduje w ten sposób odpowiednią osobę do donacji. Dla pozostałych 75% pacjentów ratunku szukać trzeba wśród niespokrewnionych dawców, zarejestrowanych na całym świecie .
Posiłkując się informacjami Fundacji DKMS, prawdopodobieństwo odnalezienia zgodnego dawcy wśród niespokrewnionych osób wynosi 1 do 20 000, a w przypadku wyjątkowo rzadkich genotypów może to być nawet 1 do kilku milionów. Im więcej zarejestrowanych osób, tym większa szansa na odnalezienie genetycznego bliźniaka.
Dawca potencjalny
Jeżeli chciałbyś zasilić szeregi Dawców Drugiego Życia (potocznie zwanych dawcami szpiku), pierwsze co musisz zrobić to zarejestrować się w bazie dawców. Możesz zrobić to przez internet na przykład korzystając ze strony Fundacji DKMS <kliknij tutaj, by przenieść się do strony rejestracji>.
Odpowiedz na kilka pytań i zamów do domu pakiet rejestracyjny. Znajdziesz w nim kopertę i pałeczki do pobrania wymazu oraz formularz rejestracyjny. Pakiet oraz jego wysyłka są zupełnie darmowe.
Po otrzymaniu pakietu dokładnie przeczytaj załączone informacje (również wymienione przeciwwskazania zdrowotne) oraz wypełnij dołączony druk. Następnie pobierz wymaz ze śluzówki jamy ustnej. Dołączoną pałeczką pocieraj przez minutę o wewnętrzną stronę policzka. Czynność powtórz trzykrotnie (w pakiecie znajdują się 3 pałeczki). Wysusz pałeczki, a potem umieść je w specjalnej kopercie i szczelnie zamknij.
Nie musisz tego zapamiętywać – w pakiecie dostaniesz też szczegółową instrukcję, jak pobrać wymaz. Formularz i próbkę Twojego DNA zapakuj w kopertę (też w pakiecie) i odeślij na wskazany adres (przesyłka jest już opłacona, więc nie ponosisz żadnych kosztów).
W ciągu kilku tygodni (maksymalnie 3 miesięcy) wymaz zostanie przebadany pod kątem antygenów zgodności tkankowej HLA. Sprawdzone zostaną też dane, które podałeś w formularzu. Na tej podstawie zostaniesz dodany do grona potencjalnych dawców i wpisany do odpowiedniej bazy.
Kiedy cała procedura badania, testowania i sprawdzania zostanie zakończona, zostaniesz o tym poinformowany mailowo .
Ważne
Rejestracji w bazie dawców szpiku możesz dokonać też stacjonarnie – wybierając się do najbliższego Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa albo korzystając z lokalnych, dedykowanych akcji.
Kontakt ratuje życie
Jedna ważna kwestia: Twoje krwiotwórcze komórki macierzyste mogą być potrzebne bardzo szybko, ale może się zdarzyć i tak, że Twój genetyczny bliźniak może potrzebować Cię za kilka, a nawet kilkanaście lat. Dlatego bardzo ważne jest, aby pamiętać o aktualizowaniu swoich danych kontaktowych w bazie dawców.
Jeżeli rejestrowałeś się do bazy Fundacji DKMS, możesz uaktualnić swoje dane, wypełniając formularz online <przejdź do strony formularza> lub wysyłając wiadomość na adres e-mailowy aktualizacja@dkms.pl. Jeśli osoba koordynująca proces pobrania nie będzie się mogła z Tobą skontaktować, Twoja rejestracja pójdzie na marne.
Dawca faktyczny
Jeśli okaże się, że Twoje krwiotwórcze komórki macierzyste są komuś potrzebne, zostaniesz o tym powiadomiony telefonicznie (najczęściej) oraz wiadomością e-mail. Jeżeli podtrzymasz decyzję o chęci oddania szpiku, zostanie uruchomiony pierwszy etap procedury. Jego celem jest wstępna weryfikacja stanu Twojego zdrowia oraz potwierdzenie zgodności pomiędzy Tobą i pacjentem potrzebującym przeszczepienia .
Zostaniesz też poproszony o wykonanie badań z krwi. Najczęściej możesz ustalić z osobą koordynującą najwygodniejsze dla Ciebie miejsce pobrania, w okolicy Twojego zamieszkania. Twoja krew przejdzie jeszcze raz testy zgodności z biorcą oraz badania wirusologiczne .
Jeżeli po badaniach krwi okaże się, że jesteś najlepiej dopasowanym do biorcy dawcą, koordynator pobrania przeszczepu skontaktuje się z Tobą, by zorganizować pobranie komórek macierzystych szpiku.
Pobranie komórek krwiotwórczych
Od momentu wykonania badań z krwi do dnia pobrania macierzystych komórek krwiotwórczych może minąć kilka tygodni lub nawet miesięcy. Kluczowe znaczenie ma tu stan zdrowia pacjenta (biorcy). To lekarze zajmujący się chorym decydują, kiedy można pobrać i przeszczepić szpik. Od ich wskazań zależy również metoda pobrania komórek krwiotwórczych – jeśli wyrażasz zgodę na obie metody pobrania i nie ma w tej kwestii ograniczeń zdrowotnych.
Szpik, a dokładniej krwiotwórcze komórki macierzyste można pobrać od dawcy na dwa sposoby: z krwi obwodowej lub z talerza kości biodrowej.
Zwykle około dwóch tygodni przed pobraniem komórek macierzystych przejdziesz jeszcze szereg badań, które pozwolą upewnić się lekarzom, że Twój stan zdrowia nie budzi zastrzeżeń i bezpiecznie można zakwalifikować Cię do donacji. Wykonane zostaną między innymi:
- szczegółowe badanie krwi,
- USG brzucha,
- RTG klatki piersiowej,
- EKG w spoczynku.
Pobranie komórek z krwi obwodowej
Samo pobranie komórek macierzystych z krwi obwodowej przypomina oddawanie osocza albo płytek przez honorowych dawców krwi, jednak trwa znacznie dłużej (około 3–4 godziny). Podczas pobierania komórek z krwi, jest ona filtrowana w specjalnej maszynie, która oddziela potrzebne komórki od reszty krwi. Tak odfiltrowana krew wraca do Ciebie .
Ponieważ Twoja krew musi płynąć bez przeszkód przez dość długi czas, stosuje się substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi .
Aby stworzyć taki obieg zamknięty, dawcy zakłada się dwa wkłucia – w obydwu zgięciach łokciowych. Jednym krew jest pobierana do odfiltrowania, drugim trafia do z powrotem do dawcy. Po skończonym zabiegu możesz od razu udać się do domu.
Pobranie szpiku z talerza kości biodrowej
Kiedyś była to główna metoda pobierania komórek szpiku kostnego, jednak medycyna poszła do przodu. Według danych Fundacji DKMS obecnie tylko około 10% pobrań komórek macierzystych następuje bezpośrednio z talerza kości biodrowej. W znaczącej większości przypadków wystarczy pobranie ich z krwi obwodowej .
Pobranie szpiku z talerza kości biodrowej następuje w narkozie (znieczuleniu ogólnym). Zabieg polega na wkłuciu się w dwa miejsca w kości specjalną igłą punkcyjną. Następnie od dawcy pobiera się około 1–1,5 litra mieszaniny krwi i szpiku .
Sam zabieg pobrania szpiku z talerza kości biodrowej trwa około godziny. Jednak ze względu na znieczulenie ogólne, w szpitalu trzeba pojawić się dzień wcześniej, a po zabiegu pozostać na obserwacji do następnego dnia .
Może Ci się wydawać, że to sporo zachodu, jednak warto wiedzieć, że tak pobrany szpik kostny najczęściej trafia do dzieci. A satysfakcja z pomocy małemu pacjentowi jest bezcenna.
Po pobraniu
Twój organizm zregeneruje pobrane krwiotwórcze komórki macierzyste już w 2–3 tygodnie . Możesz mu w tym pomóc, pamiętając o zdrowej i zbilansowanej diecie (to nie czas na odchudzanie!). W tym okresie unikaj też intensywnego wysiłku fizycznego .
Ważne
Jeśli jesteś również dawcą krwi, po oddaniu szpiku, wstrzymaj się z następną donacją krwi przez około pół roku.
Jeśli zarejestrowałeś się jako dawca poprzez Fundację DKMS, jej pracownicy będą monitorować stan Twojego zdrowia przez 10 lat od pobrania szpiku. Miesiąc i sześć miesięcy po donacji, zostaniesz skierowany na badania krwi, a ich wyniki zostaną skonsultowane z jednym z lekarzy Fundacji. Wypełnisz również kwestionariusz oceny stanu zdrowia.
Jeżeli cokolwiek w Twoich wynikach wzbudzi wątpliwości lekarza, pracownicy Fundacji DKMS skontaktują się z Tobą telefonicznie. Brak takiego kontaktu oznacza, że wszystko jest w porządku.
Koszty badań są refundowane przez Fundację DKMS. Wystarczy przesłać potwierdzenie zapłaty, by otrzymać zwrot.
Przez kolejnych dziewięć lat, raz w roku będziesz otrzymywał na skrzynkę mailową formularz oceny stanu zdrowia z prośbą o jego wypełnienie .
Przywileje dawców szpiku
Mogę się założyć, że ciężko byłoby znaleźć dawcę szpiku, który wykonał donację, żeby wyprzedzić kogoś w kolejce w przychodni albo jeździć tramwajem za darmo. Nie sposób jednak nie wspomnieć o kilku pozytywnych rzeczach, które spotkają Cię jako dawcę przeszczepu.
Po pierwsze – zgodnie z kodeksem pracy – na czas wstępnych badań niezbędnych do pobrania, jak i samej donacji, przysługują Ci dni wolne i pełne wynagrodzenie. Lekarz w punkcie pobrań, szpitalu lub w miejscu, w którym wykonujesz badania wystawi Ci odpowiednie zwolnienie .
Ważne
Lekarz wystawi Ci zwolnienie na Twoją prośbę. Pamiętaj, aby w razie potrzeby o tym powiedzieć.
Po donacji krwiotwórczych komórek macierzystych dostaniesz również legitymację i odznakę Dawcy Przeszczepu. Jeżeli dokonasz takiej donacji po raz drugi, zostaniesz Zasłużonym Dawcą Przeszczepu.
Dawcy Przeszczepu i Zasłużeni Dawcy Przeszczepu są uprawnieni do korzystania z bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską w wielu polskich miastach .
Darmowa komunikacja dla Dawców Przeszczepu |
Darmowa komunikacja dla Zasłużonych dawców Przeszczepu |
Białystok |
Biała Podlaska |
Łódź |
Białystok |
Tarnobrzeg |
Bydgoszcz |
Włocławek |
Elbląg |
Wrocław |
Koszalin |
Zielona Góra |
Kraków |
Lublin |
|
Łódź |
|
Mielec |
|
Poznań |
|
Rzeszów |
|
Szczecin |
|
Tarnobrzeg |
|
Toruń |
|
Warszawa |
|
Włocławek |
|
Wrocław |
|
Zielona Góra |
Oprócz tego Dawcy Przeszczepu mogą korzystać z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej poza kolejnością, a Zasłużeni Dawcy Przeszczepu dodatkowo mają refundowane niektóre grupy leków . To czy dany lek podlega refundacji, można sprawdzić tutaj <klik>.
Rozwiej swoje wątpliwości
Wiesz już, jak wygląda proces rejestracji w bazie dawców szpiku i zabieg jego oddawania. Ale w Twojej głowie zamiast spokoju pojawia się coraz więcej pytań. To normalne, dlatego sprawdź odpowiedzi na te, które nurtują najwięcej osób (zajrzyj też do sekcji FAQ).
Wskazówka
Nie znalazłeś interesujących Cię informacji? Skontaktuj się z Fundacją DKMS – napisz e-maila lub zadzwoń. Pracownicy Fundacji postarają się rozwiać wszystkie Twoje wątpliwości <przejdź do strony kontaktowej>.
Czy oddawanie szpiku boli?
W przypadku oddawania krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej poczujesz dwa ukłucia. Będą mocniejsze niż przy pobieraniu krwi np. do badania, bo igły używane do tego zabiegu są trochę grubsze. Sam przepływ i filtrowanie krwi są bezbolesne.
Przy pobieraniu szpiku z talerza kości biodrowej, podczas zabiegu jesteś pod narkozą i nic nie czujesz. Po wybudzeniu się, przez kilka dni możesz odczuwać lekki ból w miejscach, gdzie lekarze wykonali nacięcia skóry. Jest to podobne odczucie, jakbyś miał tam siniaki. Ból powinien ustąpić w kilka dni po zabiegu.
Po donacji możesz też odczuwać bóle związane ze znieczuleniem ogólnym: ból gardła podobny do tego przy przeziębieniu (spowodowany wprowadzeniem rurki intubacyjnej) czy ból głowy wywołany samą narkozą .
Jakie powikłania mogą wystąpić po oddaniu szpiku?
Oddawanie szpiku i krwiotwórczych komórek macierzystych jest uznawane za bezpieczne, jednak, jak każda inna procedura medyczna, nie jest wolne od powikłań.
Przy donacji z krwi obwodowej przez cztery dni przed zabiegiem, dawcy podawany jest czynnik wzrostu pobudzający namnażanie się komórek krwiotwórczych we krwi. Skutkuje to również zwiększoną produkcją leukocytów, czyli białych krwinek – podstawowych żołnierzy w układzie odpornościowym .
Zwiększona ilość leukocytów może powodować bóle kości, mięśni i ogólne uczucie osłabienia, bo nasz organizm myśli, że jesteśmy chorzy. Bólu kostno-mięśniowego (podobnego do grypowego), według badań doświadczają prawie wszyscy dawcy krwiotwórczych komórek macierzystych pobieranych z krwi obwodowej .
Kolejny skutek uboczny pobierania komórek macierzystych z krwi obwodowej związany jest ze środkiem przeciwkrzepliwym, stosowanym podczas zabiegu filtrowania krwi (aferezy). Najczęściej dawcy odczuwają czasowe skutki zmniejszonego stężenia wapnia w organizmie, takie jak mrowienia, drętwienie języka, ust i palców czy skurcze mięśni. Objawy te mijają szybko po doustnym lub dożylnym podaniu wapnia .
Przy pobraniu szpiku z talerza kości biodrowej, większość powikłań będzie dotyczyła znieczulenia ogólnego. Część dawców po narkozie doświadcza nudności, wymiotów i bólu głowy .
Mogą wystąpić również poważniejsze powikłania ze strony układu krążenia i oddechowego – identyczne z tymi, jakie towarzyszą wszystkim zabiegom przeprowadzanym w znieczuleniu ogólnym. Ich ryzyko zminimalizowane jest jednak bardzo rygorystycznym procesem kwalifikacji dawców .
Czy po przeszczepie wzrasta ryzyko wystąpienia u dawcy nowotworów krwi?
Jeżeli chodzi o rzekomy wzrost ryzyka zachorowania na nowotwory krwi, badania tego nie potwierdzają . Według naukowców z Europejskiej Grupy ds. Krwi i Szpiku Biura badania działalności transplantacyjnej (EBMT) częstość występowania nowotworów krwi u dawców szpiku kostnego nie różni się od tego wskaźnika w populacji ogólnej .
Nadal prowadzone są badania dotyczące wpływu donacji na zdrowie dawców.
Czy szpik kostny się regeneruje?
Tak, Twój szpik kostny zregeneruje się po donacji w ciągu około 2–3 tygodni . Po miesiącu od pobrania krwiotwórczych komórek macierzystych parametry hematologiczne większości dawców są takie same, jak przed pobraniem .
Czy mogę czymś się zarazić, oddając szpik?
Pobieranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej oraz pobieranie szpiku z talerza kości biodrowej wykonywane jest przez wykwalifikowany personel medyczny. Sprzęt używany do donacji jest sterylny i jednorazowy. Oznacza to, że ryzyko zakażenia się podczas zabiegu praktycznie nie istnieje.
Zobacz też:
Podsumowanie
- Szpik kostny to główny narząd krwiotwórczy w organizmie człowieka.
- Niektóre nowotwory i inne choroby układu krwiotwórczego mogą upośledzać pracę szpiku kostnego i są zagrożeniem dla życia chorych.
- Przeszczepienie szpiku kostnego jest jedynym ratunkiem dla wielu pacjentów.
- Aby oddać szpik, należy zarejestrować się jako potencjalny dawca szpiku. Wówczas trafisz do międzynarodowej bazy dawców.
- Przeszczepienie szpiku jest możliwe tylko wtedy, gdy dawca i biorca pasują do siebie pod kątem antygenów zgodności tkankowej HLA.
- Donacja może być przeprowadzona na dwa sposoby: najczęściej krwiotwórcze komórki macierzyste pobiera się z krwi obwodowej. Drugą metodą jest pobranie szpiku z talerza kości biodrowej.
- Dawcy szpiku po donacji otrzymują odznakę i legitymację Dawcy Przeszczepu, a jeżeli oddadzą szpik więcej niż raz – odznakę i legitymację Zasłużonego Dawcy Przeszczepu.
- Za czas badań niezbędnych do dokonania donacji oraz samej donacji, przysługuje zwolnienie od pracy z odpłatnością 100%.
- Oddawanie szpiku jest uznawane za bezpieczne i niepowodujące długotrwałych powikłań. Mogą mu jednak towarzyszyć nieprzyjemne skutki uboczne wynikające głównie z zastosowania preparatów pobudzających produkcję komórek krwiotwórczych albo narkozy.
FAQ
Czy można oddać szpik konkretnej osobie?
W zasadzie zawsze oddaje się szpik dla konkretnej osoby. Szpiku (w odróżnieniu od krwi) nie pobiera się na zapas, ani nie przechowuje w bankach. Donacji dokonuje się dopiero gdy konkretny chory okaże z dawcą zgodność antygenów komórek tkankowych HLA. Jednak dane osobowe biorcy nie są udostępniane dawcy (poza ogólnymi informacjami takimi jak płeć i to czy pacjenty był dzieckiem, czy dorosłym).
Szukanie dawcy przeszczepu szpiku zaczyna się od rodziny chorego. Około 25% biorców odnajduje w ten sposób swojego genetycznego bliźniaka. W takiej sytuacji dawca oddaje szpik osobie, którą zna.
Czy można oddać szpik kostny odpłatnie?
W Polsce, tak jak w całej Unii Europejskiej, dawstwo szpiku jest honorowe i anonimowe. Oznacza to, że nie można pobierać za nie pieniędzy (z wyjątkiem zwrotu kosztów np. za badania czy nocleg), a dawca i biorca pozostają anonimowi.
Sprzedawanie szpiku kostnego jest nielegalne, o czym na własnej skórze przekonała się mieszkanka Włocławka w głośnej sprawie z 2014 roku. Za próby handlu swoim szpikiem grozi nawet kara pozbawienia wolności.
Czy można żyć bez szpiku kostnego?
Nie, nie można. Bez szpiku kostnego nie byłoby możliwe wyprodukowanie składników krwi, które pełnią podstawową rolę w procesach zachodzących w ludzkim ciele. Krew transportuje tlen i składniki odżywcze do naszych narządów oraz stanowi podstawę układu immunologicznego.
Ile razy można oddać szpik?
Szpik regeneruje się w ciągu około 2–3 tygodni i można oddać go wielokrotnie. Po pierwszej donacji dawca zostaje zarezerwowany w bazie na okres 2 lat dla biorcy, na rzecz którego odbyło się pobranie. Dzieje się tak na wypadek odrzucenia przeszczepu przez organizm chorego lub nawrotu choroby. Przez te 2 lata dawca nie ukazuje się w wynikach wyszukiwania dla innych biorców.
Polityka Fundacji DKMS ogranicza liczbę donacji do dwóch pobrań komórek macierzystych z krwi obwodowej i dwóch pobrań szpiku kostnego talerza kości biodrowej.
Kto z rodziny może być dawcą szpiku?
W zasadzie każda osoba z rodziny może zostać dawcą szpiku. Największe prawdopodobieństwo zgodności genetycznej występuje jednak pomiędzy rodzeństwem (25%) oraz dziećmi i rodzicami.
Czy po pobraniu szpiku trzeba leżeć?
To zależy od zastosowanej metody donacji. Pobranie szpiku z talerza kości biodrowej odbywa się pod narkozą. Po wybudzeniu pacjent przebywa około 2 godzin na sali wybudzeń. W tym czasie organizm dochodzi do siebie po znieczuleniu ogólnym i trzeba leżeć. Po opuszczeniu sali wybudzeń nie ma już przeciwwskazań, aby wstawać.
Przy pobraniu krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej, nie ma specjalnych wskazań medycznych – możesz od razu normalnie funkcjonować.
Jak wypisać się z bazy Fundacji DKMS?
Po zarejestrowaniu się w bazie dawców, w każdej chwili możesz wycofać swoją chęć donacji. Jeżeli masz wątpliwości, lepiej zrobić to wcześniej i nie czekać do momentu, aż ktoś będzie potrzebował Twojej pomocy. Aby cofnąć swoją zgodę na pobranie szpiku, skontaktuj się z Fundacją DKMS. Możesz również poprosić o czasową blokadę w bazie dawców, na przykład ze względu na ciążę lub choroby, które przechodzisz.
Źródła
Zobacz wszystkie
Anatomia człowieka Tom 1. (b.d.). Księgarnia Medyczna PZWL. Pobrano 18 sierpień 2023, z https://pzwl.pl/Anatomia-czlowieka-Tom-1,4669842,p.html
Centralny Rejestr Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej. (b.d.). Pobrano 18 sierpień 2023, z https://www.poltransplant.org.pl/crndsikp.html#gsc.tab=0
Czy oddawanie szpiku jest bezpieczne dla Dawcy? (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://www.dkms.pl/o-pobraniu/przed-pobraniem/czy-oddawanie-szpiku-jest-bezpieczne-dla-dawcy
Czy pobranie szpiku jest bezpieczne | Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://www.rckik.poznan.pl/czy-pobranie-szpiku-jest-bezpieczne
Gośliński, J. (2023, marzec 20). Jak zostać dawcą szpiku? Zwrotnikraka.pl. https://www.zwrotnikraka.pl/jak-zostac-dawca-szpiku/
Halter, J., Kodera, Y., Ispizua, A. U., Greinix, H. T., Schmitz, N., Favre, G., Baldomero, H., Niederwieser, D., Apperley, J. F., & Gratwohl, A. (2009). Severe events in donors after allogeneic hematopoietic stem cell donation. Haematologica, 94(1), Article 1. https://doi.org/10.3324/haematol.13668
Informacje Dla Dawców – Fundacja Urszuli Jaworskiej. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://fundacjauj.pl/informacje-dla-dawcow/
Jak zostać dawcą szpiku | Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://www.rckik.poznan.pl/jak-zostac-dawca-szpiku
Jakie badania przechodzi Dawca szpiku? (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://www.dkms.pl/o-pobraniu/jest-zgodnosc/jakie-badania-przechodzi-dawca-szpiku
Jakie choroby leczy przeszczepienie szpiku. (b.d.). Pobrano 18 sierpień 2023, z https://www.dkms.pl/dzialaj/historie-i-aktualnosci/jakie-choroby-leczy-przeszczepienie-szpiku-i-komorek-macierzystych
Jakie przywileje przysługują Dawcy szpiku? (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://www.dkms.pl/o-pobraniu/po-pobraniu/jakie-przywileje-ma-dawca-przeszczepu-szpiku
Kolejne kroki po oddaniu szpiku. (b.d.). Pobrano 18 sierpień 2023, z https://www.dkms.pl/o-pobraniu/po-pobraniu
Pulsipher, M. A., Chitphakdithai, P., Miller, J. P., Logan, B. R., King, R. J., Rizzo, J. D., Leitman, S. F., Anderlini, P., Haagenson, M. D., Kurian, S., Klein, J. P., Horowitz, M. M., & Confer, D. L. (2009). Adverse events among 2408 unrelated donors of peripheral blood stem cells: Results of a prospective trial from the National Marrow Donor Program. Blood, 113(15), 3604–3611. https://doi.org/10.1182/blood-2008-08-175323
RCKiK w Warszawie | RCKiK w Warszawie | Zostań dawcą szpiku. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://www.rckik-warszawa.com.pl/zostan-dawca-szpiku
Statystyka 2022. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z http://www.poltransplant.org.pl/statystyka_2022.html#gsc.tab=0
Strona Katedry Pediatrii, Hematologii i Onkologii | Katedra Pediatrii, Hematologii i Onkologii. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z http://www.kpho.cm.umk.pl/pl/faq/5
Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. O pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (b.d.). Pobrano 18 sierpień 2023, z https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20051691411
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. (b.d.). Pobrano 6 lipiec 2023, z https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19740240141
Zostań Dawcą Szpiku: Procedura pobrania komórek krwiotwórczych do transplantacji. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://szpik.gumed.edu.pl/14027.html
Transplantologia. Dar życia. Narodowy Fundusz Zdrowia, Ministerstwo Zdrowia https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/aktualnosci/aktualnosci_oddzialow/25.01._transplantologia.pdf
Podstawowe informacje dla dawców szpiku. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Kielcach https://rckik.krakow.pl/api/wp-content/uploads/2023/03/Podstawowe-informacje-dla-dawcw-szpiku-1.pdf
WMDA Total Number of Donors and Cord blood units. (b.d.). Pobrano 21 sierpień 2023, z https://statistics.wmda.info/
Dawstwo szpiku. (b.d.). Honorowe krwiodawstwo i krwiolecznictwo. Pobrano 21 sierpień 2023, z https://krwiodawcy.org/dawstwo-szpiku
Redakcja
Poznaj zespółFundacja DKMS to międzynarodowa, niezależna organizacja non-profit zajmująca się walką z nowotworami krwi i innymi chorobami układu krwiotwórczego. Posiada status Organizacji Pożytku Publicznego oraz Ośrodka Dawców Szpiku. To właśnie do jej rejestrów zgłasza się najwięcej potencjalnych dawców w Polsce.
kwi 10
Sprawdź naszą mapę dla alergików i dowiedz się, co i gdzie pyli w Polsce.
mar 18
Światowy Dzień Wody ma na celu zwiększenie świadomości na temat braku wody pitnej w wielu regionach świata.
lut 06
Ile Polaków jest singlami i dlaczego zdecydowali się na życie w pojedynkę?