Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka 2023: bez telefonu i tabletu

Mały, szklany ekran, który reaguje na dotyk. Niby zwykła szybka, a działa na wszystkich hipnotyzująco. Zwłaszcza dzieci.

Dzieci są w stanie przepaść na parę godzin z nosem w telefonie. Gorzej jeśli przepadnie im też dzieciństwo, a według naukowców, również możliwość prawidłowego rozwoju.

Zobacz też:

• Światowy Dzień bez Telefonu Komórkowego
• Wielki Dzień Pszczół
• Dzień Dawcy Krwi
• Dzień Dawcy Szpiku Kostnego

Co mówi nauka

Według badań przeprowadzonych przez Fundację Dzieci Niczyje, w Polsce aż 40% dwulatków i młodszych (sic!) dzieci korzysta ze smartfona lub tabletu . Z kolei w najnowszym raporcie zrealizowanym na zlecenie Urzędu Komunikacji Elektronicznej za 2022 rok prawie 10% rodziców przyznało się do wręczenia dziecku jego własnego telefonu komórkowego przed ukończeniem przez nie 6 lat . W raporcie NASK z 2021 r. deklarowało to 5,2% rodziców .

Czy to oznacza, że z roku na rok coraz chętniej oddajemy dzieciom telefony? Ponieważ badania były realizowane przez inne podmioty, mogły różnić się doborem i wielkością próby reprezentatywnej, a także metodologią, nie można wysnuć jednoznacznych wniosków. Jednak tendencja może niepokoić.

Choć może się wydawać, że tablet lub telefon to zabawka jak każda inna, niektórzy naukowcy są odmiennego zdania. Podczas pierwszych kilku lat życia ludzki organizm rozwija się najintensywniej – dotyczy to również mózgu i zmysłów (np. zmysłu równowagi) .

Na przełomie drugiego i trzeciego roku życia, dziecko posiada najwięcej połączeń neuronalnych w swoim życiu. W następnych latach okaże się, które z nich pozostaną, a które zanikną. Utrwalą się oczywiście połączenia najważniejsze, a więc te najbardziej wspierane przez bodźce płynące z otoczenia .

Jeśli świat dziecka ograniczy się do małego szklanego ekranu, w jego mózgu utrwalą się ścieżki neuronalne dedykowane bodźcom płynącym z ekranu. Przedłużeniem tej logiki może być konkluzja, że zaniknąć mogą zaś te, odpowiedzialne za sprawność, zwinność, kreatywność, zdolności społeczne…

Nie brzmi to najlepiej, co?

Aby mózg przedszkolaka mógł rozwijać się prawidłowo, potrzebuje bodźców i informacji dotykających wszystkich jego zmysłów. Kopanie piłki, układanie klocków, macanie trawy albo pnia drzewa, ale też kontakty z członkami rodziny i rówieśnikami kształtują ośrodkowy układ nerwowy, pozwalając dziecku osiągnąć pełnię możliwości .

Niebezpieczeństwa, czyli słowo o uzależnieniu

Dzieci uczą się dużo szybciej niż dorośli i… dużo szybciej wpadają w uzależnienie. Dlatego tak ważne jest ustalenie i konsekwentne przestrzeganie zasad korzystania z tabletu i telefonu od najmłodszych lat.

Zbyt długie i częste korzystanie z tabletu i smartfona może skutkować zaburzeniami koncentracji. Na małym ekranie ciągle się coś dzieje, a w większości przypadków wcale nie trzeba się na tym skupiać. Nic więc dziwnego, że gdy trzeba wykonać zadanie wymagające skoncentrowania się, dziecko ma z tym problem .

Długa ekspozycja na światło niebieskie, które emitują ekrany urządzeń mobilnych, utrudnia zasypianie i pogarsza jakość snu. Co więcej, część dzieci sięga po telefon również w nocy – „bo rodzice nie widzą” lub ze strachu przed przegapieniem czegoś w mediach społecznościowych. Bez zdrowej dawki snu, organizm nie ma szans w pełni się zregenerować, co może pociągać za sobą dalsze konsekwencje zdrowotne .

Spędzanie czasu w telefonie nie pozostawia go zbyt wiele również na kontakty towarzyskie. Być może brzmi to zabawnie w kontekście dzieci w wieku przedszkolnym, ale to właśnie wtedy budują się kompetencje społeczne. Dzieci potrzebują socjalizacji, czyli innych dzieci i ludzi. Zdecydowanie nie tylko tych uśmiechających się na TikToku.

Taka wirtualna alienacja może w dłuższej perspektywie prowadzić do pogorszenia jakości życia dziecka, a nawet wystąpienia objawów depresji.

Przy uzależnieniu zwiększa się również poziom agresji – zwłaszcza przy próbie ograniczenia dziecku jego używki. Kilkuletnie dzieci nie kontrolują swoich emocji, dlatego rodzice mogą borykać się z ich napadami złości lub atakami histerii.

Ale psychiczne oraz behawioralne konsekwencje nadużywania przez dzieci smartfonów i tabletów to nie wszystko. Naukowcy wskazują również zwiększone ryzyko występowania otyłości, związanej z ograniczoną aktywnością fizyczną.

Kolejnym problemem są problemy z odżywianiem. Podjadanie przy oglądaniu bajki lub graniu w grę odbywa się praktycznie niezauważalnie. Pewnie dlatego aż 25% rodziców, wykorzystuje telefon i tablet przy podawaniu dzieciom jedzenia .

Coraz częściej można spotkać dzieci, które pierwsze 2 lata życia spędziły przed telewizorem. I niestety w części takich sytuacji okazuje się, że elektronika zaburzyła na tyle rozwój dziecka, że jego funkcjonowanie może być łatwo pomylone z autyzmem – dodaje psycholożka.

Czy przedszkolak może bezpiecznie korzystać ze smartfona?

W świetle powyższych informacji, czy istnieje bezpieczny sposób na zapoznanie małego człowieka z technologią? Przecież i tak nie da się od niej uciec… Tablet i telefon to nie wrogowie. Można korzystać z nich w zabawie, ale trzeba robić to ostrożnie, z rozwagą i gdy dziecko skończy przynajmniej dwa lata.

Jak sprawić, by czas spędzony ze smartfonem i tabletem był wartościowy i przede wszystkim bezpieczny? Oto kilka zasad:

• Nie używaj telefonu i tabletu jako nagrody. Nagradzanie dziecka możliwością skorzystania z tych urządzeń, zbuduje w nim przekonanie, że są wyjątkowe i cenne.
• Pilnuj, by dziecko nie wpatrywało się w mały ekran dłużej niż 15 minut jednorazowo. Łącznie przedszkolak nie powinien spędzać przy smartfonie dłużej niż godzinę dziennie – im krócej, tym lepiej.
• Najlepiej, aby najmłodsi nie korzystali z mobilnych urządzeń codziennie. Równie zajmujące mogą być kolorowanka albo książeczka.
• Pomóż dziecku zachować higienę snu i przez co najmniej dwie godziny przed snem nie dawaj mu telefonu lub tabletu.
• Dopasuj bajki, gry i aplikacje do stopnia rozwoju przedszkolaka. Najlepiej wybierz treści, które będą wartościowe, na przykład gry w dopasowywanie obiektów i proste zagadki logiczne.
• Nie zostawiaj przedszkolaka ze smartfonem sam na sam. Zwłaszcza jeżeli urządzenie ma dostęp do internetu. Łatwiej będzie Ci kontrolować, co dziecko ogląda. Możesz też porozmawiać z nim o tym, co widzi.

I jeszcze jedna, ważna rzecz: Nie popadaj w przesadę. Każdy z nas potrzebuje czasem chwili dla siebie i odpoczynku. Statystyki mówią, że dla 60% rodziców wręczenie dziecku telefonu lub tabletu to moment wytchnienia . Świat się nie zawali jeśli pozwolisz na jeszcze jeden odcinek ulubionej bajki.

Zabezpieczanie urządzeń mobilnych

Nawet jeśli podczas korzystania z urządzeń mobilnych masz dziecko na oku, dobrze włączyć na nich tryb ochrony rodzicielskiej. Znajdziesz go w każdym systemie operacyjnym – w ustawieniach.

Tryb ochrony rodzicielskiej pozwoli Ci:

• ustawić ograniczenia czasowe dla korzystania z internetu,
• filtrować niebezpieczne treści,
• blokować dokonywanie zakupów online,
• monitorować aktywność dziecka w sieci.

Aby zapobiec podkradaniu telefonu, gdy akurat nieopatrznie został na widoku dziecka, ustaw hasło zabezpieczające. Ograniczysz w ten sposób nadprogramowe granie w gry, które nie wymagają dostępu do internetu. No i unikniesz SMS-ów o treści „bscuybiunisuekkuehicsend” wysłanych przez małe paluszki do Twojego szefa (różnie bywa).

A jeśli powyższe sposoby wydają Ci się niewystarczające, możesz ściągnąć aplikację dla rodziców mOchrona, której autorem jest Państwowy Instytut Badawczy NASK – ekspert w dziedzinie cyberbezpieczeństwa wśród dzieci i młodzieży.

Rozwój przez… telefon?

To możliwe! Zamiast 324. sesji ulubionego odcinka Psiego Patrolu, zaproponuj dziecku proste, ale rozwijające gry i aplikacje. Przedszkolak może dzięki nim poznawać zwierzęta, rozwiązywać zagadki albo uczyć się języków.

Wartościowe gry znajdziesz w Katalogu Bezpiecznych Aplikacji Mobilnych na stronie Sieciaki. My znaleźliśmy jeszcze kilka:

• Kahoot! Numbers by DragonBox – pomaga zrozumieć dzieciom liczby. Może być świetnym wstępem do nauki matematyki.
• Monkey Stories: Books & Reading – zgodna ze standardami Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, służy do nauki języka angielskiego poprzez zabawę.
• Tinybop, The Human Body – umożliwia zobaczenie, jak działa ludzki organizm. Anatomia podana w ciekawej, prostej i przystępnej dla dzieci formie.

Podsumowanie