Dzień Przytulania 2024 - kiedy go obchodzimy i co daje dotyk

Przytulanie się ma wiele twarzy: od krótkiego powitalnego gestu, przez tulenie płaczących dzieci, aż do romantycznych chwil z partnerem. I każde jest ważne.

Jako redakcyjny, samozwańczy ekspert od przytulania, nie mogłam odmówić sobie przyjemności popełnienia tego tekstu. Wtul się w bok partnera, oprzyj głowę o ramię przyjaciółki lub rodzica albo zawołaj swojego zwierzaka i sprawdź, czemu dotyk jest tak ważny dla ludzi (i nie tylko). To najprostszy i (zazwyczaj) darmowy sposób na poprawę Twojego komfortu życia.

Zobacz też:

• Single w walentynki
• Światowy Dzień bez Telefonu Komórkowego
• Higiena snu – 8 zasad na dobry sen
• Jak dbać o zdrowie psychiczne
• Światowy Dzień Rzucania Palenia

Kiedy obchodzimy Dzień Przytulania?

Dat, w których obchodzimy Dzień Przytulania, jest prawie tyle, ile płynących z niego korzyści. Najbardziej znany na świecie jest Narodowy Dzień Przytulania, który przypada 21 stycznia. Jego pomysłodawcą był Kevin Zaborney, który chciał w ten sposób nakłonić Amerykanów do okazywania sobie większej sympatii. Święto to jest obchodzone od 1986 roku.

Jednak w internecie można też znaleźć inne daty: 31 stycznia, kiedy to przypadać ma Międzynarodowy Dzień Przytulania i 24 czerwca, który uznaje się za Polski Dzień Przytulania.

To kiedy w końcu obchodzić ten Dzień Przytulania? Codziennie!

Co dzieje się w organizmie podczas przytulania?

Kiedy padasz komuś w ramiona, na poziomie zmysłowym odczuwasz dotyk i ciepło drugiej osoby. Informacje te wędrują połączeniami nerwowymi z Twojej skóry prosto do mózgu. I to właśnie tam zaczyna się magia. A właściwie… chemia hormonów.

W uproszczeniu hormony to związki chemiczne wytwarzane przez organizm w celu „komunikowania się” poszczególnych układów i narządów w ciele. Ich prawidłowe stężenie gwarantuje zarówno zdrowie fizyczne, jak i dobre samopoczucie.

Podczas przytulania w gospodarce hormonalnej Twojego organizmu dzieją się cztery główne rzeczy :

• wzrasta stężenie endorfin,
• wydziela się oksytocyna,
• wzmaga się produkcja serotoniny,
• obniża się poziom kortyzolu.

Co Ci to daje?

Przeciwbólowy zastrzyk endorfin

Endorfiny to naturalne substancje przeciwbólowe, produkowane w przysadce mózgowej. Ich działanie opiera się na dwóch mechanizmach: z jednej strony blokują tachykininy, czyli główne białka odpowiedzialne za transport sygnałów bólowych; z drugiej stymulują produkcję dopaminy, która kojarzy się naszemu ośrodkowemu układowi nerwowemu (OUN) z przyjemnością .

Tak, w zasadzie można powiedzieć, że trochę oszukujemy sami siebie, udając przed naszym OUN, że jest dobrze, nawet jak nie jest. Ale w tym przypadku to się opłaca. I przy okazji dowodzi, że słynna wymówka z anegdot: boli mnie głowa… jest mało sensowna, gdyż endorfiny w dużych ilościach wydzielają się również podczas seksu .

Za co odpowiada oksytocyna?

Oksytocyna jest prawdziwą królową przytulania i jednym z najważniejszych hormonów więzi społecznych. Według badań wykazuje również działanie przeciwbólowe, ale może też poprawiać odporność organizmu na stres, a tym samym pośrednio wspierać układ immunologiczny .

Hormon ten produkowany jest w podwzgórzu i mówiąc najprościej – sprawia, że czujemy się dobrze oraz ułatwia relaks. Badania sugerują również, że osoby z wyższym poziomem oksytocyny doświadczają mniej lęków społecznych, czują większe zaufanie do innych i lepiej rozpoznają ich emocje . Oksytocyna pomaga też chronić organizm przed depresją oraz zaburzeniami lękowymi .

Bez wątpienia, jako gatunek, nie przetrwalibyśmy bez oksytocyny, gdyż to głównie ona odpowiada za budowanie relacji i więzi – zarówno z partnerem, jak i z innymi członkami rodziny oraz przyjaciółmi . To właśnie dlatego często jest nazywana hormonem miłości lub przyjaźni.

Co robi serotonina?

Hormon szczęścia odpowiada za nastrój i dobre samopoczucie. Wspiera również pamięć i koncentrację. Jest podstawowym czynnikiem, który przeciwdziała rozwojowi depresji oraz ją leczy – antydepresanty koncentrują swoje działanie głównie na stymulowaniu produkcji serotoniny oraz poprawie jej wychwytu na receptorach w mózgu .

Co ciekawe, poza oddziaływaniem na psychikę ten neuroprzekaźnik pełni również ważne role w układzie krwionośnym, pracy jelit, kontroli nad utrzymywaniem moczu w pęcherzu, a nawet wytryskiem .

Ten biedny kortyzol…

Straszny, niechciany, niedobry. Nazywany hormonem stresu. Kortyzol sam w sobie nie jest zły. Wręcz przeciwnie, zwiększa Twoje szanse przetrwania w kryzysowych sytuacjach. Dzięki niemu możesz biec szybciej i dłużej, gdy goni Cię dzik (koledze zdarzyło się uciekać…), a gdybyś musiał się bronić przy napaści, da Ci więcej siły .

Kortyzol zwiększa uwalnianie glukozy, co daje mózgowi energetycznego kopa, a mięśniom dodatkową moc . Ta reakcja powinna być krótkotrwała i ustać po przeminięciu niebezpieczeństwa. Problem powstaje, gdy Twój organizm zaczyna produkować kortyzol w nadmiarze i przez zbyt długi czas.

Powodów tej nadprodukcji jest wiele i bez wątpienia mogłyby być tematem na osobny artykuł. Ograniczę się więc do stwierdzenia, że bez wątpienia żyjemy w stresujących czasach, gdzie codziennie jesteśmy narażeni na tysiące bodźców. To z pewnością nie pomaga systemowi nerwowemu i gospodarce hormonalnej.

Prostą metodą na obniżenie stężenia kortyzolu jest porządny przytulas. Jedną z form regulacji ilości produkowanych w ciele hormonów jest ich wzajemne działanie antagonistyczne. Oznacza to, że przy produkcji hormonów związanych z relaksem (takich jak np. oksytocyna i – dzięki endorfinom – także dopamina) wydzielane są substancje, które blokują produkcję hormonów walki i ucieczki (takich jak kortyzol) .

Jak się przytulać?

Żeby jednak poczuć wszystkie korzyści płynące z przytulania, trzeba pamiętać o kilku kwestiach. Przede wszystkim amatorzy przytulania muszą zdawać sobie sprawę z tego, że… nie każdy jest przytulaśny. To, co dla Ciebie jest wyrazem platonicznej sympatii, okazaniem wsparcia czy choćby radości z tego, że widzisz daną osobę, dla niej może być dyskomfortem.

Każdy człowiek ma indywidualne podejście do przestrzeni osobistej. I bez jego zgody nie wolno jej naruszać. Jak poznać, że ktoś nie ma ochoty na zanurkowanie w Twoich ramionach? Zwróć uwagę na mowę jego ciała. Powstrzymaj się od kontaktu fizycznego, jeśli widzisz, że dana osoba przy próbie dotyku:

• zaplata ręce na piersi,
• ustawia się do Ciebie bokiem,
• odwraca wzrok, zaczyna patrzeć w ziemię,
• napina mięśnie, jest wyraźnie spięta.

Aby uniknąć niezręcznej sytuacji, najlepiej jeśli po prostu zapytasz, czy możesz przytulić, zwłaszcza w stosunku do osób, które nie należą do Twojego najbliższego grona. Czasem zamiast przytulania na misia wystarczy też poklepanie po ramieniu, a nawet uścisk dłoni, ale na te formy kontaktu również potrzebne jest przyzwolenie drugiej osoby. Nic na siłę.

Jeśli już wiemy, że możemy przytulić, warto zdecydować się na dłuższy kontakt. Eksperci zalecają, aby przytulenie trwało przynajmniej 6–20 sekund. Po sześciu sekundach w mózgu zaczyna wydzielać się oksytocyna. Natomiast 20-sekundowy przytulas pomoże nam zredukować poziom stresu i poprawić pracę układu krążenia .

Oczywiście nie musisz przytulać ludzi ze stoperem w ręku. Po prostu pamiętaj, że im dłużej, tym lepiej. Jeśli kogoś przytulasz, zawsze czekaj aż ta osoba pierwsza Cię puści. Nigdy nie wiesz, jak bardzo ten ktoś tego potrzebuje – to najlepsza rada, jaką usłyszałam w tym temacie.

Kogo można przytulać?

Przytulać można absolutnie wszystkich, którzy tylko mają na to ochotę. Dotyku potrzebują nie tylko dzieci i Twój partner. Pamiętaj też o przytulaniu innych członków rodziny, zwłaszcza seniorów. Według badań CBOS to najbardziej samotna grupa społeczna w Polsce .

Przyjaciele i znajomi też często nie pogardzą dobrym przytulasem. I w wielu sytuacjach może on sprawdzić się lepiej, niż tysiąc zdań o tym, jak mocno ich wspierasz. Przytulenie jest również wyrazem więzi, które łączą Cię z bliskimi osobami i daje im do zrozumienia, że ta relacja jest dla Ciebie ważna .

Jeżeli jesteś opiekunem zwierzaka, pamiętaj, że jemu też potrzebna jest dawka codziennych czułości. No dobra, z rybkami może być ciężko, ale jeśli Twój pupil jest ssakiem, jego hormony działają bardzo podobnie do tych w Twoim ciele. Przytulanie psa czy kota wzmacnia ich poczucie bezpieczeństwa i zwyczajnie przynosi im radość. A dla Ciebie działa podobnie jak… przytulanie drugiego człowieka .

Społeczny aspekt przytulania

Dotyk jest podstawą budowania więzi społecznych i towarzyszy ludzkości znacznie dłużej niż słowa. To dlatego gesty mają czasem większą moc niż przekaz werbalny. Nasze ciało rozumie je już na poziomie podświadomości .

Uścisk może mieć wiele znaczeń :

• Zapewniać o dobrych intencjach – np. przy witaniu się, gdy pokazujesz witanej osobie, że jesteś wobec niej życzliwy.
• Okazywać wsparcie i pocieszenie – gdy chcesz wspomóc kogoś w przeżywanych przez niego trudnych emocjach.
• Budować poczucie bezpieczeństwa – np. przytulając dziecko w stresującej sytuacji (podczas wizyty u lekarza).
• Cementować relacje – gdy przytulasz partnera lub przyjaciółkę podczas wspólnego seansu filmowego i tym samym utwierdzasz drugą stronę o stabilności Waszego związku lub przyjaźni.
• Pokazywać współradość – gdy rzucasz się na kumpla po golu Waszej ulubionej drużyny albo ściskasz przyjaciółkę po ciężkim egzaminie, który udało jej się zdać.
• Wyrażać wdzięczność – gdy przytulasz kogoś, kto wręczył Ci prezent.
• Być symbolem – np. gdy uścisk zachodzi pomiędzy politykami dwóch różnych państw czy partii.
• Odzwierciedlać ideologie – dobrym przykładem mogą być przytulający się do drzew aktywiści.

Jak widzisz, niewinne przytulaski to potężne narzędzie pomagające każdemu człowiekowi odnaleźć się w zagmatwanym świecie relacji społecznych, a znaczenie tej czynności często nadaje kontekst sytuacyjny .

Przytulanie a rozwój dziecka

Dotyk rodzicielski jest bardzo ważny również dla rozwoju dzieci. Dobrze obrazuje to ciekawy, acz okrutny eksperyment przeprowadzony w latach 60. przez Harry’ego Harlowa. Przydzielił on młode małpy (odebrane matkom) do dwóch grup. W jednej grupie substytutem matki karmiącej była makieta z drutu, w drugiej miękka kukła obłożona materiałem.

Podczas testu najpierw podawano małpkom pokarm poprzez obydwie makiety, a następnie karmiono zwierzęta czasem przez jedną, czasem przez drugą kukłę. Okazało się, że nawet gdy pokarm był podawany wyłącznie przez makietę z drutu, młode małp spędzały więcej czasu z kukłą matki, do której dało się przytulić.

Eksperyment pokazał, że potrzeba dotyku u młodych naczelnych okazała się silniejsza, a przynajmniej równie silna, co ta związana z zaspokojeniem głodu .

Dotyk u najmłodszych dzieci jest ważnym elementem stymulacji sensorycznej, która wpływa na ich rozwój. Zauważono na przykład, że u osieroconych noworodków z regionów Europy Wschodniej dochodziło do zaburzeń wzrostu, a także rozwoju poznawczego. Dzieci te również częściej zapadały na poważne infekcje, a w późniejszym okresie miały problem z budowaniem więzi .

Przegląd badań z 2022 roku wskazuje, że dotyk w okresie niemowlęcym ma związek z rozwojem mózgu dziecka. Wpływa na plastyczność połączeń neuronowych i komunikację pomiędzy półkulami mózgu. Niedostatek dotyku może więc skutkować opóźnionym rozwojem, gorszymi zdolnościami uczenia się, a także zachowaniami behawioralnymi .

Dzieci, które nie doświadczają dotyku, mogą przejawiać więcej agresywnych zachowań i mieć trudności z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami oraz innymi członkami swoich społeczności.

Dzień Przytulania na… Messengerze?

W 2020 roku, w odpowiedzi na pandemiczne zakazy kontaktów z innymi, aby umożliwić swoim użytkownikom okazywanie wsparcia, Facebook wprowadził na swojej platformie społecznościowej i komunikatorze nową emotikonkę „Care” (w polskim tłumaczeniu „Trzymaj się”). To znana żółta buźka, trzymająca w ramionach serduszko.

O ile takie wirtualne wyrazy wsparcia są oczywiście miłe i z pewnością warto z nich korzystać względem osób, z którymi nie mamy możliwości często się widzieć, trzeba pamiętać, że nie zastąpią one kontaktu fizycznego. A jeśli chcesz naprawdę wesprzeć kogoś, z kim nie możesz się zobaczyć, dużo skuteczniejsze będzie napisanie mu kilku słów lub rozmowa telefoniczna.

Terapeutyczna moc dotyku

Terapia dotykiem, wbrew pozorom, jest znana od tysiącleci. Do jednej z jej form możemy zaliczyć choćby masaż. Jednak ostatnimi czasy coraz większą popularność zyskują formy terapii, które bardziej przypominają przytulanie i inne rodzaje czułego dotyku.

Choć tradycyjnie pojmowana „terapia dotykiem” u swoich podstaw ma założenia bioenergoterapeutyczne i jest uznawana raczej za gałąź medycyny alternatywnej, badania wskazują, że działa .

Należy tu jednak podkreślić, że jej pozytywne skutki zapewne nie są skorelowane z polem bioenergetycznym pacjentów, a raczej mechanizmami związanymi z wydzielaniem hormonów, o których pisałam wyżej. Nadmieniam też od razu, że większość badań potwierdzających skutki tej alternatywnej terapii jest dosyć niskiej jakości .

Jednak według przeglądu prac naukowych na temat „terapii dotykiem”, może ona :

• zmniejszać ból,
• łagodzić objawy lękowe,
• skracać okres hospitalizacji poporodowej wcześniaków,
• poprawiać jakość snu,
• zmniejszać objawy depresji.

Na drugim biegunie leży badanie z 2022 roku, na którego potrzeby skonstruowano urządzenie MATT, do mechanicznej terapii afektywnej dotykiem (ang. Mechanical Affective Touch Therapy). Miało ono stymulować włókna dotykowe poprzez delikatne wibracje. W badaniu wzięło udział 22 uczestników z zaburzeniami lękowymi.

Badani mieli używać urządzenia co najmniej dwa razy dziennie przez cztery tygodnie. Wyniki określono na podstawie pomiaru EEG pracy serca oraz kwestionariuszy samooceny nastroju. Sugerują one, że stymulacja dotykowa skutecznie zmniejszyła objawy zaburzeń lękowych oraz zwiększyła zdolność koncentracji .

Za jedną z form terapii dotykiem można uznać również Sensate Focus, czyli technikę terapeutyczną skierowaną do partnerów romantycznych i wchodzącą w metody terapii seksuologicznej. Polega ona na uwrażliwianiu partnerów na dotyk i pogłębianiu intymności między nimi .

Przytulanie za pieniądze…?

Rynek zawodowych przytulaczy na świecie powstał na początku lat 2000. W Europie zaczął być popularny w 2015 roku, natomiast do Polski dotarł dość niedawno. Pierwszy salon profesjonalnego przytulania został otwarty w Warszawie, ale obecnie takie miejsce znajdziesz również w Katowicach.

Na czym to polega? Usługa obejmuje sesję profesjonalnego przytulania bez żadnych podtekstów erotycznych. W jej trakcie można na przykład leżeć w ramionach przytulacza, trzymać głowę na jego kolanach czy siedzieć opierając się o jego ramię lub klatkę piersiową.

Niektóre salony przytulania oferują dodatkowo możliwość oglądania filmu, wspólnego przygotowywania posiłku, a nawet spaceru.

Jeśli przypomina Ci to namiastkę bycia w związku, to… masz rację. O to właśnie chodzi w płatnym przytulaniu. W dobie przeniesienia się kontaktów społecznych do wirtualnego świata i coraz większej samotności społecznej rynek zwietrzył swoją szansę.

Czy to źle? Pozostawiam do Twojej oceny. Z pewnością jednak rozwój takich profesjonalnych form przytulania mógłby być ciekawą terapią wspomagającą dla osób mających problem z budowaniem więzi interpersonalnych czy nadwrażliwych na dotyk z powodu przeżytych traum. To jednak pieśń przyszłości, gdyż na razie ciężko mówić o jakiejkolwiek prawdziwej profesjonalizacji tego typu usług.

Nie tylko samopoczucie – dlaczego warto się przytulać?

Badania naukowe łączą zbawienną moc dotyku i przytulasów z wieloma pozytywnymi aspektami, jakie może poczuć Twoje ciało dzięki wydzielanym wtedy hormonom.

Przytulanie pozytywnie wpływa na zdrowie, bo :

• obniża ciśnienie tętnicze krwi,
• reguluje pracę serca,
• wspomaga prawidłową perystaltykę jelit,
• zmniejsza poziom odczuwanego bólu,
• wspiera odporność.

Badanie z 2021 roku na 20 tysiącach kanadyjskich seniorów wykazało, że Ci z nich, którzy częściej się przytulali, oceniali swoje zdrowie i samopoczucie jako lepsze, niż osoby, które nie miały okazji korzystać z uścisków .

Z kolei badanie z 2004 roku na grupie 59 kobiet w okresie przed menopauzą, sugeruje pozytywną korelację pomiędzy częstością przytulania się z partnerem a wartościami ciśnienia tętniczego krwi i spowolnieniem uderzeń serca .

Czy to w ogóle wypada…?

Kilka ładnych lat temu zapytałam moją babcię, czy przytula się czasem do dziadka. Spojrzała na mnie, jak na opętaną i odparła z oburzeniem: „No co ty, dziecko… Na stare lata to już nie wypada!”. Co więcej, takie podejście nie dotyczy jedynie seniorów. Wiele osób w średnim wieku zapomina o magicznej mocy dotyku lub skupia się wyłącznie na przytulaniu dzieci.

A gdy te dzieci wyfruną w końcu z gniazda, zostaje w nim dwójka ludzi, którzy zapomnieli już, że można wzajemnie się poprzytulać. O przyczyny takiego stanu rzeczy zapytałam psycholożkę i terapeutkę par Jagodę Turowską.

„Wraz z wiekiem zmienia się też osobowość – wiele osób robi się bardziej oschłych, co skutkuje mniejszą ilością przytulania. Dodatkowo kwestia przytulania to również więź emocjonalna, o którą często nie dbamy. Wraz z biegiem czasu i brakiem komunikacji o bliskości dystansujemy się do partnera, co skutkuje brakiem przytulania czy całowania” - dodaje ekspertka.

Warto dbać o więzi emocjonalne tak samo, jak dbasz o swoje zdrowie – one są nierozerwalną częścią Twojego dobrostanu. A jeśli nadal zastanawiasz się, czy to wypada, powiem wprost: w każdym wieku wypada przytulać się do bliskich. W końcu ta serdeczna i czuła forma dotyku niesie ze sobą tyle korzyści, że lekarze mogliby ją przepisywać na receptę.

Zobacz też:

• Dzień Ryby
• Dzień Czystego Powietrza
• Światowy Dzień Żywności
• Wielki Dzień Pszczół
• Dzień Dawcy Szpiku
• Dzień Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa
• Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka
• Zdrowie płuc po pandemii

Podsumowanie