Najlepsze witaminy dla kobiet w ciąży – Ranking i opinie ekspertów

Zebraliśmy dla Ciebie najlepsze witaminy dla ciężarnych. Sprawdź ranking i wybierz mądrze.

Mateusz Podlecki - TekstTekstMateusz Podlecki
Mateusz Podlecki - Tekst
TekstMateusz Podlecki
Redaktor Natu.Care

W Natu.Care edukuje na temat zdrowego stylu życia i obala niebezpieczne mity, przeciwstawiając im wyniki najnowszych badań naukowych. Dodatkowo interesuje się nowymi technologiami oraz ich wpływem na zdrowie i codzienne życie.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Ilona Krzak - RecenzjaRecenzjaIlona Krzak
Zweryfikowane przez eksperta
Ilona Krzak - Recenzja
RecenzjaIlona Krzak
Magister farmacji

Ilona Krzak uzyskała stopień magistra farmacji na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu. Odbywała praktykę w aptece szpitalnej i przemyśle farmaceutycznym. Aktualnie pracuje w zawodzie, a także prowadzi edukacyjną stronę internetową (http://apterskimokiem.pl/) oraz profil na Instagramie: @pani_z_apteki

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Bartłomiej Turczyński - RedakcjaRedakcjaBartłomiej Turczyński
Bartłomiej Turczyński - Redakcja
RedakcjaBartłomiej Turczyński
Redaktor naczelny

Bartłomiej Turczyński jest redaktorem naczelnym Natu.Care. Odpowiada za jakość treści tworzonych m.in. w serwisie Natu.Care i dba o to, żeby wszystkie artykuły były oparte na rzetelnych badaniach naukowych i konsultowane ze specjalistami z branży.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Nina Wawryszuk - Fact-checkingFact-checkingNina Wawryszuk
Nina Wawryszuk - Fact-checking
Fact-checkingNina Wawryszuk
Redaktorka Natu.Care

Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, jako trenerka personalna pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Najlepsze witaminy dla kobiet w ciąży – Ranking i opinie ekspertów
14 kwietnia, 2024
Recenzja
Redakcja
Fact-checking

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

18 min
Dlaczego możesz nam zaufać

Dlaczego możesz nam zaufać

Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.


Dowiedz się więcej w naszym procesie redakcyjnym

Informacja o reklamach

Informacja o reklamach

Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.


Dowiedz się więcej w naszym regulaminie

Media o nas:

Wybór, które suplementy w ciąży zażywać to poważna decyzja – w końcu chcesz dla dziecka siebie jak najlepiej. Są rzeczy, które musisz suplementować jak np. kwas foliowy. Ale co z resztą?

Wciąż pojawiają się nowe produkty. Reklamy kuszą. Ale czy to rzeczywiście dobre witaminy dla ciężarnych? Co z ich bezpieczeństwem i skutecznością? I czy w ogóle są potrzebne?

Razem z edukatorką i magistrem farmacji Iloną Krzak pomożemy wybrać Ci najlepsze witaminy dla kobiet w ciąży. Przeczytaj ten wpis dokładnie, a sama będziesz w stanie ocenić, czy zachwalany przez kogoś produkt jest zgodny z aktualnymi normami dla naszego kraju.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • Jakie witaminy i mikroelementy trzeba suplementować w czasie ciąży.
  • Jakie suplementy dla ciężarnych polecają eksperci.
  • Na co zwracać uwagę, wybierając witaminy dla kobiet w ciąży.
  • Kiedy rozpocząć suplementację i jak długo powinna trwać.
  • Czy istnieją niebezpieczne witaminy dla przyszłych mam i kobiet karmiących.

Zobacz też:

Zacznijmy od wskazań Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) odnośnie do tego, jakie witaminy w ciąży suplementować…

Najlepsze witaminy dla kobiet w ciąży

Ryzyko niedoborów może dotyczyć nawet 64% Polek. Jedynie 36% Polek w ciąży stosuje zbilansowaną dietę, a niewiele ponad połowa odżywia się regularnie .

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) zaleca, by w ciąży suplementować kwas foliowy (foliany), jod, witaminę D i kwas DHA. W wypadku niedoboru jeszcze żelazo.

Oto 11 najlepszych witamin dla kobiet w ciąży – z kwasem foliowym, DHA, jodem i witaminą D:

  • Prenasol
  • Pregna Plus bez żelaza
  • Pregna Plus
  • Femibion 1 – wczesna ciąża
  • Ferisan Pregna
  • MAMADHA Premium Plus
  • FALVIT Mama
  • Feminovit + DHA
  • Symvital Mama
  • OLIMP Gold-Vit Mama
  • Composita Mama DHA

Kryteria wyboru:

  • Zawartość składników aktywnych. Muszą mieć główne składniki zalecane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP), najlepiej w odpowiednich dawkach i najlepiej przyswajalnych formach.
  • Skład. Zbędnym barwnikom i słodzikom mówimy stanowcze nie. Nie boimy się długich składów, o ile są konieczne i wartościowe.
  • Cena. Taniej i lepiej? Tak, da się.

Poznaj najlepsze witaminowe tabletki dla kobiet w ciąży:

Wybór Redakcji

Prenasol

Prenasol
5.0
  • Forma: kapsułki
  • Dzienna porcja: 2 kapsułki
  • Opakowanie: 60 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Produkt rekomendowany dla kobiet w ciąży i karmiących piersią jako uzupełnienie codziennej diety w kwas DHA, jod, witaminę D i foliany.

Plusy i minusy

Plusy:

  • dwie formy kwasu foliowego, w tym jedna metylowana
  • wysoka dawka DHA
  • olej z alg – nie wzmaga nudności jak olej rybi
  • dobrze wchłanialna forma jodu
  • barwniki w otoczce kapsułki

Minusy:

  • Brak.
Dodatkowe informacje

Preparat najlepiej spożywać w trakcie posiłku. Produkt posiada pozytywną opinię Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników.

Opinia eksperta
Fajny produkt z prostym składem, dobrze przyswajalnymi formami i wszystko w odpowiednich dawkach.
Ilona Krzak

Ilona Krzak magister farmacji

Z Olejem MCT

Pregna Plus bez żelaza

Pregna Plus bez żelaza
4.6
  • Forma: kapsułki
  • Dzienna porcja: 1 kapsułka
  • Opakowanie: 30 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Pregna Plus bez żelaza to kompozycja składników ważnych dla kobiet w ciąży i rozwijającego się dziecka. Zawiera m.in. kwas foliowy, witaminę D, jod i kwas DHA.

Plusy i minusy
  • olej MCT jako nośnik witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – zapewnia lepsze wchłanianie
  • metylowana forma kwasu foliowego
  • witamina E jako stabilizator
  • dobra dawka witaminy D
  • nieodpowiedni dla wegan
  • mała dawka oleju rybiego i DHA
  • niepotrzebne barwniki
Dodatkowe informacje

Rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników.

Pregna Plus

Pregna Plus
4.6
  • Forma: kapsułki
  • Dzienna porcja: 1 kapsułka
  • Opakowanie: 30 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Pregna Plus to specjalnie dobrany zestaw składników potrzebnych kobietom w ciąży i mamom karmiącym piersią. W składzie ma takie składniki, jak kwas foliowy, cynk, jod, żelazo, witaminę B6, kwasy omega-3 (DHA, EPA) i witaminę B12.

Plusy i minusy
  • niezła dawka witaminy D
  • dobra dawka witaminy B12
  • małe dawki kwasów omega-3
  • cynk w postaci tlenku
  • żelazo w słabo przyswajalnej formie tlenku
Dodatkowe informacje

Spożywać najlepiej rano w czasie posiłku.

Do 12. tygodnia

Femibion 1 – wczesna ciąża

Femibion 1 – wczesna ciąża
4.8
  • Forma: tabletki
  • Dzienna porcja: 1 tabletka
  • Opakowanie: 28 tabletek
  • Wystarczy na: 28 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Suplement diety dla kobiet w pierwszym trymestrze ciąży. Zawiera m.in. foliany, jod, selen, żelazo, cholinę, a także witaminy z grupy B, witaminę E i witaminę D oraz C.

Plusy i minusy

Plusy:

  • dobre dawki witamin z grupy B, w tym biotyny
  • metylowana postać kwasu foliowego
  • jod w towarzystwie selenu
  • dobrze przyswajalna, organiczna forma żelaza
  • dobra dawka witaminy D
  • witamina C zwiększa wchłanianie żelaza

Minusy:

  • obecność barwników i sacharozy
  • zbyt mała ilość choliny
Dodatkowe informacje

Bez glutenu, żelatyny i laktozy. Preparat do stosowania w początkowej fazie ciąży – do 12. tygodnia.

Ferisan Pregna

Ferisan Pregna
4.6
  • Forma: tabletki
  • Dzienna porcja: 1 tabletka
  • Opakowanie: 30 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Suplement przeznaczony dla kobiet w ciąży w celu uzupełnienia diety w żelazo, witaminę C, kwas foliowy i witaminy z grupy B – B6 i B2.

Plusy i minusy
  • żelazo w formie cukrzanu
  • standaryzowany na witaminę C ekstrakt z owoców dzikiej róży – wspiera wchłanianie żelaza
  • metylowana forma kwasu foliowego
  • barwniki otoczki
  • brak witaminy B12
  • dawki witaminy B mogłyby być większe
Dodatkowe informacje

Suplement najlepiej przyjmować po posiłku

MAMADHA Premium Plus

MAMADHA Premium Plus
4.1
  • Forma: kapsułki
  • Dzienna porcja: 2 kapsułki
  • Opakowanie: 60 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Suplement diety przeznaczony dla kobiet planujących ciążę, w ciąży i karmiących piersią. W składzie znajdziesz m.in. olej rybi jako źródło DHA i EPA, magnez, jod, kwas foliowy i witaminę D.

Plusy i minusy
  • metylowana forma kwasu foliowego
  • dobre dawki DHA i witaminy D
  • nieodpowiedni dla wegan
  • magnez w kiepsko przyswajalnej postaci tlenku
  • mała dawka EPA
  • brakuje witaminy z grupy B
  • obecność barwników
  • jodan potasu jest gorzej wchłanialny niż jodek potasu
Dodatkowe informacje

Spożywać w trakcie posiłku.

Bezpieczna wit. A

FALVIT Mama

FALVIT Mama
4.7
  • Forma: tabletki
  • Dzienna porcja: 1 tabletka
  • Opakowanie: 60 tabletek
  • Wystarczy na: 60 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Produkt przeznaczony dla kobiet w ciąży i karmiących piersią. Pomaga uzupełnić codzienną dietę m.in. w foliany, jod, wapń, żelazo, witaminę D, cynk, witaminę E, miedź czy selen.

Plusy i minusy
  • dobre dawki witamin z grupy B i witaminy E
  • prowitamina A w postaci beta-karotenu (bezpieczniejsza niż retinoidy)
  • standaryzowany ekstrakt z żurawiny
  • dobrze przyswajalne formy miedzi i żelaza
  • witamina C wspierająca wchłanianie żelaza
  • barwniki
  • słabo przyswajalne formy wapnia, cynku, selenu i molibdenu
Dodatkowe informacje

Stosować w trakcie posiłku lub bezpośrednio po jego zakończeniu.

Feminovit + DHA

Feminovit + DHA
4.1
  • Forma: kapsułki
  • Dzienna porcja: 1 kapsułka
  • Opakowanie: 30 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Suplement diety dla kobiet w ciąży i karmiących piersią. Zawiera kompozycję potrzebnych w tym czasie składników, w tym kwasy omega-3, kwas foliowy, żelazo, jod, witaminę D oraz witaminy z grupy B.

Plusy i minusy
  • dobrze przyswajalne formy selenu i miedzi
  • obecność witaminy C
  • dobre dawki witaminy E, witamin z grup B i DHA
  • nieodpowiednia dla wegan
  • niepotrzebne barwniki
  • słabo przyswajalne formy cynku, molibdenu i jodu
  • małe dawki witaminy D i EPA
  • niemetylowany kwas foliowy

Symvital Mama

Symvital Mama
4.6
  • Forma: kapsułki
  • Dzienna porcja: 2 kapsułki
  • Opakowanie: 60 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Kompozycja składników dla kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących piersią. W składzie znajdziesz kwas DHA, magnez, żelazo, kwas foliowy, jod i witaminę D.

Plusy i minusy
  • dobre dawki witaminy D i DHA
  • dobrze przyswajalne formy żelaza i jodu
  • metylowana forma kwasu foliowego
  • nieodpowiedni dla wegan
  • magnez w słabo przyswajalnej formie tlenku
  • barwniki
Dodatkowe informacje

Zażywać raz dziennie, najlepiej w trakcie śniadania.

Pozytywna opinia IMiD

OLIMP Gold-Vit Mama

OLIMP Gold-Vit Mama
4.8
  • Forma: tabletki
  • Dzienna porcja: 1 tabletka
  • Opakowanie: 30 tabletek
  • Wystarczy na: 30 dni
Zobacz cenę
w sklepie i-Apteka.pl
Opis produktu

Suplement diety dla kobiet planujących dziecko, będących w ciąży i karmiących piersią. Zawiera m.in. foliany, witaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C, D i E, magnez, wapń, cynk, żelazo i mangan.

Plusy i minusy
  • żelazo, miedź, magnez, mangan i wapń w dobrze przyswajalnych formach chelatów
  • witamina A w bezpiecznej formie beta-karotenu
  • dobre dawki witamin z grupy B
  • obecność witaminy C wspiera wchłanianie żelaza
  • barwniki
  • słabo przyswajalna forma selenu
Dodatkowe informacje

Przyjmować po posiłku i popijać wodą. Preparat z pozytywną opinią Instytutu Matki i Dziecka.

Composita Mama DHA

Composita Mama DHA
4.5
  • Forma: kapsułki
  • Dzienna porcja: 1 różowa i 2 przezroczyste kapsułki
  • Opakowanie: 30 + 60 kapsułek
  • Wystarczy na: 30 dni
Opis produktu

Suplement diety dla kobiet w ciąży, który składa się z dwóch kapsułek – witaminowo-mineralnej i zawierającej DHA oraz EPA. W składzie preparatu znajdziesz m.in. magnez, cholinę, witaminę D, foliany, potas i witaminę B12.

Plusy i minusy
  • metylowana forma kwasu foliowego
  • dobre dawki witaminy D i witamin z grupy B
  • dobrze przyswajalne formy jodu i żelaza
  • dawka EPA mogłaby być lepsza
  • barwniki
  • słabo przyswajalna forma tlenku magnezu
  • mała dawka choliny
  • nieodpowiedni dla wegan
Dodatkowe informacje

Stosować w czasie posiłku i popijać wodą.

Zobacz też:

Dlaczego suplementacja w ciąży jest tak istotna?

Powszechnie przyjmuje się, że kobieta w ciąży je za dwoje. To nie do końca prawda. Dobrze ułożona i zbilansowana dieta podczas ciąży powinna być dla dwojga (lub trojga czy czworga, gdy w grę wchodzi ciąża mnoga). Owszem, zapotrzebowanie na makroskładniki (węglowodany, białko, tłuszcze) rośnie, ale średnio o około 285 kalorii . Zdecydowanie ważniejszy jest wzrost zapotrzebowania na mikroskładniki, czyli witaminy i minerały (także te śladowe).

Suplementacja w ciąży jest konieczna z kilku względów:

  • uniknięcie niedoborów pokarmowych – mogą prowadzić do groźnych wad wrodzonych;
  • ciąża mnoga – jeśli nosisz pod sercem więcej niż jedno dziecko, potrzebujesz jeszcze więcej składników odżywczych;
  • niedożywienie – często zdarza się, że przyszłe mamy zapominają o własnym dobrostanie, nie jedzą regularnie lub sięgają po produkty ubogie w cenne składniki odżywcze. Suplementacja może pomóc wyeliminować ryzyko niedożywienia i konsekwencji z nim związanych;
  • zapewnienie dziecku odpowiednich warunków do rozwoju;
  • mutacje genetyczne – kobiety z mutacją genu MTHFR potrzebują metylowanej formy kwasu foliowego. Przyjmowanie zwykłego kwasu foliowego, który często znajduje się w witaminach dla ciężarnych, może prowadzić do ciężkich komplikacji.
Suplementacja 5-metylotetrahydrofolianem (lub inną metylowaną formą kwasu foliowego) w czasie ciąży jest bardziej polecana niż tradycyjnym kwasem foliowym ze względu na mutację genu MTHFR. Gdy ona występuje, zwykły kwas foliowy nie jest całkowicie metabolizowany, co prowadzi do jego kumulacji w organizmie, a jego nadmiar jest szkodliwy.
Ilona Krzak

Ilona Krzak magister farmacji

Jakie witaminy i minerały suplementować w ciąży? Wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników

Podstawowym źródłem witamin i mikroelementów powinna być dobrze zbilansowana dieta dla kobiet w ciąży. Jednak są składniki, które są ważne dla Ciebie i dziecka, o które trzeba szczególnie zadbać i sama dieta może nie wystarczyć, gdy zwiększa się zapotrzebowanie na nie.

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) w oparciu o najnowsze badania i zmiany cywilizacyjne co kilka lat publikuje swoje rekomendacje dotyczące suplementacji u kobiet w ciąży . Ostatnie zalecenia pochodzą z 2020 roku  i obejmują 5 składników:

  • kwas foliowy,
  • DHA,
  • jod,
  • witamina D,
  • żelazo.

Kwas foliowy w ciąży

Kwas foliowy (foliany) odgrywa istotną rolę w zapobieganiu wadom cewy nerwowej, które mogą prowadzić do poronienia, śmiertelności niemowląt i poważnej niepełnosprawności . Ponadto jest ważny dla prawidłowego wzrostu dziecka, tworzenia DNA i rozwoju mózgu, przyczynia się do wzrostu tkanek matczynych, pomaga w syntezie aminokwasów i wspiera produkcję krwi, a także przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia czy znużenia.

PTGiP rekomenduje suplementację kwasu foliowego w następujących dawkach:

  • 0,4 mg u kobiet w wieku prokreacyjnym;
  • 0,4–0,8 mg w I trymestrze ciąży;
  • 0,6–0,8 mg po 12. tygodniu ciąży i w okresie laktacji;
  • u kobiet z dodatnim wywiadem w kierunku wystąpienia wad cewy nerwowej (NTD) 4 mg co najmniej 4 tygodnie przed planowaną ciążą i do 12. tygodnia ciąży, a następnie 0,6–0,8 mg do końca ciąży;
  • 0,8 mg co najmniej 3 miesiące przed planowanym poczęciem oraz przez całą ciążę i w czasie karmienia piersią u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka niedoboru folianów oraz wad cewy nerwowej.

Do tej grupy należą kobiety:

  • chorujące na cukrzycę typu I lub II;
  • zażywające leki przeciwpadaczkowe, a także metforminę, cholestyraminę, metotreksat, sulfadiazynę;
  • stosujące używki;
  • cierpiące na niewydolność wątroby lub nerek;
  • z BMI powyżej 30;
  • po operacjach bariatrycznych;
  • z chorobami objawiającymi się zaburzeniami procesu wchłaniania (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia).

Zobacz też:

DHA w ciąży

Kwas dokozaheksaenowy, czyli DHA to jeden z kwasów omega-3. Odpowiednia ilość DHA jest konieczna m.in. do prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka, a także zapewnia lepszą ostrość wzroku. Oprócz tego badania wykazują, że zapobiega depresji poporodowej .

PTGiP zaleca:

  • suplementację DHA w dawce co najmniej 200 mg u wszystkich kobiet ciężarnych;
  • zwiększenie dawki DHA u kobiet spożywających małe ilości ryb;
  • w grupie kobiet zagrożonych przedwczesnym porodem stosowanie DHA w dawce 1000 mg na dobę.

Doskonałym źródłem kwasów omega-3, w tym DHA, są ryby. Czasami przyszłe mamy boją się jeść ryby w obawie przed potencjalnym spożyciem metali ciężkich, rtęci lub szkodliwych mikroorganizmów. Takie ryzyko teoretycznie istnieje, ale w praktyce jest minimalne.

Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej nie zaleca przyszłym mamom spożywania surowych mięs i ryb , ale jak najbardziej możesz jeść ryby poddane obróbce termicznej – wybieraj świeże i jakościowe. W skrócie – sushi nie, duszona rybka tak.

WAŻNE

Suplementacja żelazem nie jest konieczna, gdy wyniki badań kontrolnych mieszczą się w normach referencyjnych.

Zobacz też:

Jod w ciąży

Jod jest mikroelementem niezbędnym do syntezy hormonów tarczycy, które regulują pracę wielu narządów. Niedobór może być przyczyną niedoczynności tarczycy (u matki i dziecka), uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, upośledzenia umysłowego, niedosłuchu i głuchoty u noworodka. Zbyt mała ilość jodu to większe ryzyko poronienia lub przedwczesnego porodu.

PTGiP rekomenduje:

  • suplementację jodem u wszystkich ciężarnych bez chorób tarczycy w dawne 150–200 µg;
  • w przypadku kobiet ze stwierdzonymi chorobami dawka powinna być dostosowana do wyników badań tarczycowych.

Zobacz też:

Witamina D w ciąży

Witamina D m.in. reguluje stężenia wapnia i fosforu, utrzymuje gęstość mineralną kości i wspomaga funkcjonowanie układu odpornościowego, a także wspiera zdrowie mięśni, kości i zębów. Odpowiednie stężenie witaminy D zmniejsza ryzyko stanu przedrzucawkowego, ciężkiego krwotoku poporodowego, cukrzycy ciążowego czy niskiej masy urodzeniowej malucha .

PTGiP zaleca:

  • w czasie ciąży i okresie laktacji u kobiet z prawidłowym BMI i bez obciążeń sugerujących niedobór witaminy D suplementację w dawce 1500–2000 IU na dobę;
  • kobietom z BMI >30 rozważenie dawki do 4000 IU na dobę.

Zobacz też:

Żelazo w ciąży

Żelazo odgrywa ważną rolę w wytwarzaniu ferrytyny i hemoglobiny, bierze czynny udział w procesie oddychania tkankowego, odpowiada za funkcjonowanie mózgu i układu odpornościowego, a także reguluje pracę układu nerwowego .

PTGiP zaleca:

  • regularną kontrolę morfologii i stężenia ferrytyny;
  • suplementację żelaza przed 16. tygodniem ciąży kobietom ze stwierdzoną niedokrwistością (anemią) wynikającą z niedoborów żelaza;
  • po 16. tygodniu można suplementować żelazo w dawce 30 mg na dobę (o ile stężenie ferrytyny spadło poniżej 60 µg/l.

A magnez w ciąży?

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników obecnie nie umieszcza magnezu w swoich zaleceniach.

Zobacz też:

Na koniec jeszcze krótki cytat z Rekomendacji, który – mamy nadzieję – sprawi, że nawet nie pomyślisz o tym, żeby na własną rękę brać witaminy „na wszelki wypadek”: „Obecność innych mikroelementów, witamin i substancji czynnych, w suplementacji, czyli uzupełnianiu normalnej diety, nie jest rekomendowane, jeżeli nie ma do tego określonych wskazań medycznych”. Czyli werdykt jest jasny – suplementuj to, co rzeczywiście jest potrzebne.

Kiedy zacząć brać witaminy w ciąży?

Ciąża i przyjście na świat dziecka to szczególny czas, do którego trzeba się odpowiednio przygotować. Wyprawka, łóżeczko, wózek i nowy pokój to jedno. Przyszła mama powinna przygotować również swój organizm.

Choć nie ma jednoznacznych zaleceń, wielu lekarzy wskazuje, by przed rozpoczęciem starań o dziecko wykonać szczegółowe badania diagnostyczne – zwłaszcza badania hormonów tarczycy oraz oznaczenie stężeń witamin i minerałów – i pod okiem lekarza rozpocząć suplementację. Wyniki badań pozwolą stwierdzić, jakie składniki są w normie, a co trzeba uzupełnić. Najlepiej zrobić to około 3 miesiące przed planowaną ciążą, a suplementację kwasem foliowym warto zacząć jeszcze wcześniej, bo nawet pół roku przed.

Badania wykazują, że...

Suplementacja inozytolem poprawia płodność u kobiet z zespołem policystycznych jajników i zwiększa ich szanse na poczęcie dziecka .

Witamina A, D i B12 są kluczowymi mikroelementami dla kobiet w ciąży i płodu, dlatego warto zadbać o ich odpowiednią podaż jeszcze przed rozpoczęciem starań o dziecko .

Jakich witamin i minerałów nie należy brać w ciąży?

Witaminy i mikroelementy są konieczne do prawidłowego przebiegu ciąży, zdrowia matki i rozwoju dziecka. Szkodliwy może być jednak ich nadmiar, dlatego suplementacja powinna zawsze odbywać się pod kontrolą lekarza.

Dla przyszłych mam i ich pociech w nadmiernych ilościach szkodliwe mogą być :

  • witamina A – może być przyczyną wad wrodzonych u dziecka, wodogłowia, przedwczesnego porodu, a nawet śmierci dziecka;
  • witamina E – może powodować bóle głowy i zaburzenia widzenia;
  • cynk – choć suplementacja w czasie ciąży poprawia stężenie witaminy A u mam i niemowląt, to nadmierne spożycie może prowadzić do toksyczności;
  • witamina C – długotrwałe spożywanie dużych dawek witaminy C zwiększa poziom askorbinazy (enzym rozkładający witaminę C), co po urodzeniu może prowadzić do niedoboru tej witaminy u dziecka.

Na co zwrócić uwagę, wybierając witaminy dla ciężarnych?

Suplementy diety dla kobiet w ciąży to rynkowa studnia bez dna. Co roku powstają nowe produkty, dlatego, wybierając ten jeden jedyny, pamiętaj o tym, by był bezpieczny, a dawki poszczególnych składników spełniały Twoje potrzeby.

Suplementy różnią się od siebie składem, jakością użytych surowców, biodostępnością, skutecznością, czy standardami wytwarzania. Szukaj preparatów ze standardami GMP (Good Manufacturing Practice) – po polsku zwanymi DPP (Dobra Praktyka Produkcyjna). Taki certyfikat to gwarancja zachowania najbardziej restrykcyjnych procedur produkcji i samych składników.

Najważniejszym kryterium będą jednak Twoje potrzeby, które określisz wspólnie z lekarzem na podstawie badań. Pamiętaj, żeby wybierać produkty, które spełniają rekomendacje PTGiP – zwłaszcza w kontekście wysokości dawek poszczególnych składników. Unikaj barwników i zbędnych wypełniaczy. Skład powinien być czysty (choć niekoniecznie krótki).

Jakich witamin potrzebują kobiety karmiące piersią?

Oprócz składników potrzebnych w ciąży, czyli jodu (200–500 μg), kwasu foliowego (600–800 μg), witaminy D (1500–2000 j.m) i kwasów omega-3 (zwłaszcza DHA 200–600 mg), w czasie laktacji warto suplementować jeszcze żelazo (20 mg; szczególnie jeśli jest na diecie wegańskiej i wegetariańskiej) oraz wapń (w dawce 1000–1300 mg na dobę). Takie jest stanowisko Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci.

Zanim zaczniesz, wykonaj badania kontrolne:

  • sprawdź stężenie żelaza i ferrytyny (badania krwi w kierunku anemii),
  • sprawdź, stężenie witaminy D i wapnia,
  • wykonaj badania tarczycy,
  • wykonaj badania ginekologiczne, USG piersi, mammografię.

Na ich podstawie wspólnie z lekarzem dobierzesz odpowiednie dawkowanie zestawu witamin dla kobiet w ciąży. Nie zapomnij, by po jakimś czasie powtórzyć badania i na nowo dobrać dawki suplementów.

Zobacz też:

Podsumowanie

W skrócie

  • Podstawowym źródłem witamin i minerałów dla kobiet w ciąży powinna być odpowiednia dieta.
  • Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) rekomenduje, by w czasie ciąży zadbać na 5 składników: kwas foliowy, DHA, jod, witaminę D i żelazo.
  • Suplementacja żelaza nie jest konieczna, jeśli Twoje wyniki badań są w normie.
  • Suplementowanie innych składników powinno mieć swoje uzasadnienie medyczne w postaci stwierdzonych niedoborów.
  • Wybierając suplementy dla ciężarnych, koniecznie sprawdzaj dawki poszczególnych składników, które powinny być zgodne z rekomendacjami PTGiP.
  • Stosuj się do zaleceń lekarza i nie bierz suplementów na własną rękę.
  • Nieprawidłowa suplementacja i branie witamin na zapas może być niebezpieczne zarówno dla mamy, jak i dziecka.

FAQ

Od kiedy brać witaminy w ciąży?

Suplementację witaminami dla kobiet w ciąży najlepiej zacząć 3 miesiące przed staraniem się o dziecko, a kwas foliowy nawet 6 miesięcy przed. Kwas foliowy powinny przyjmować wszystkie kobiety w wieku prokreacyjnym.

Czym są witaminy prenatalne?

Witaminy prenatalne to suplementy diety, które są przeznaczone dla kobiet w ciąży lub planujących ciążę. Zawierają zestaw składników odżywczych, w tym witaminy i minerały, które są szczególnie ważne dla rozwoju płodu i dla zdrowia matki w czasie ciąży.

Witaminy prenatalne często zawierają większe dawki kwasu foliowego, który jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka oraz inne składniki, takie jak żelazo, wapń, jod, witamina D czy kwasy omega-3, zwłaszcza kwasu DHA.

Regularne stosowanie witamin prenatalnych zalecane jest przez lekarzy ginekologów już przed zajściem w ciążę oraz w jej trakcie.

Czy można brać witaminy dla ciężarnych nie będąc w ciąży?

Tak, możesz brać witaminy dla ciężarnych jeśli nie jesteś w ciąży, jednak jeśli nie masz niedoborów tych składników, nie ma to żadnego sensu, ponieważ dawki dostosowane są do potrzeb kobiet w ciąży. Możesz je zacząć brać jeśli planujesz lub zaczynasz starać się o dziecko. Suplementacja powinna być dostosowana do konkretnych potrzeb, dlatego wcześniej wykonaj badania krwi.

Jak długo brać kwas foliowy w ciąży?

Kwas foliowy warto suplementować jeszcze przed zajściem w ciążę, a także przez cały jej okres i czas karmienia piersią.

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników  rekomenduje wszystkim kobietom w wieku prokreacyjnym suplementację kwasu foliowego w dawce 0,4 mg dziennie. Do 12. tygodnia ciąży (w I trymestrze) ta dawka powinna wynosić 0,4–0,8 mg dziennie, a po 12. tygodniu i przez cały czasie karmienia piersią w dawce 0,6–0,8 mg dziennie.

Najlepiej przyswajalną formą kwasu foliowego są foliany. Dawkowanie i plan suplementacji ustalisz z ginekologiem na podstawie wywiadu i wyników badań.

Jakie witaminy dla kobiet planujących ciążę powinnam brać?

Kobiety planujące ciążę powinny suplementować kwas foliowy, jod, witaminę D i kwasy omega-3, czyli składniki rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP). Suplementację żelaza zaleca się w przypadku stwierdzonych niedoborów.

Jakie znaczenie ma cynk w czasie karmienia piersią?

Cynk jest niezbędny dla zdrowego rozwoju płodu i noworodka, a także produkcji mleka w czasie laktacji . Cynk jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, wzrostu i rozwoju, a także funkcjonowania układu nerwowego i pracy mózgu. Przyswajanie cynku z mleka kobiecego przez niemowlę wynosi około 50%, co zaspokaja zapotrzebowanie niemowlęcia na cynk przez kilka pierwszych miesięcy. Niedobór cynku u niemowląt karmionych piersią może wystąpić z powodu niskiego stężenia cynku w mleku matki, dlatego ważne jest, aby mamy spożywały wystarczającą ilość cynku w swojej diecie i przyjmowały suplementy z cynkiem.

Zobacz też: Cynk w tabletkach – Ranking

Jakie witaminy warto zbadać w ciąży?

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników w swoich rekomendacjach wymienia 5 składników, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę w czasie ciąży:

Oprócz nich warto też sprawdzić stężenie i zadbać o właściwą podaż witaminy B6, B12, witaminy A, witaminy K, a także wapnia i cynku.

Co z witaminą B6 w ciąży?

Witamina B6 jest kluczowa dla rozwoju mózgu oraz układu nerwowego Twojego dziecka, a także zmniejsza ciążowe mdłości. Zapotrzebowanie na witaminę B6 w czasie ciąży wzrasta z 1,3 mg do 1,9 mg na dobę. Dobrymi źródłami witaminy B6 są ziarna słonecznika, wątróbka, ziemniaki, banany, jarmuż, ciecierzyca i orzechy.

Czy znajdę witaminy dla kobiet w ciąży bez kwasu foliowego?

Kwas foliowy to jeden z głównych składników znajdujących się w rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczących suplementacji w ciąży. Możesz go przyjmować oddzielnie lub w preparatach witaminowych dla ciężarnych. Wszystkie suplementy diety dla kobiet w ciąży go zawierają. Wybieraj te z metylowaną formą kwasu foliowego – dobrze się wchłania, nawet w przypadku problemów z metabolizmem kwasu foliowego.

Czy witaminy dla kobiet w ciąży są w postaci leku?

Witaminy dla kobiet w ciąży to najczęściej suplementy diety. Na rynku dostępne są preparaty jednoskładnikowe w postaci leków bez recepty (lek OTC). Jednym z nich jest Folik.

Ile kosztują witaminy dla kobiet w ciąży?

Cena miesięcznej kuracji witaminami dla ciężarnych jest w Polsce mocno zróżnicowana. Najtańsze preparaty kupisz nawet za około 15 zł. Znajdziesz też o wiele droższe suplementy. Średnia cena to około 40–45 zł.

Zobacz też: Multiwitamina – dla dzieci, kobiet, mężczyzn i osób starszych

Źródła

Zobacz wszystkie

Analiza wybranych aspektów sposobu odżywiania kobiet ciężarnych. - Bibliografia Publikacji UML. (b.d.). Pobrano 8 maj 2023, z https://bpp.umlub.pl/bpp/rekord/Analiza-wybranych-aspektow-sposobu-odzywiania-kobiet-ciezarnych-Family-Medicine-Primary-Care-Review-Sokolowska-B-Wisniewska-M-Borzecki-A-27-76686/

Aumeistere, L., Ciproviča, I., Zavadska, D., Bavrins, K., & Borisova, A. (2018). Zinc Content in Breast Milk and Its Association with Maternal Diet. Nutrients, 10(10), 1438. https://doi.org/10.3390/nu10101438

Bastos Maia, S., Rolland Souza, A. S., Costa Caminha, M. de F., Lins da Silva, S., Callou Cruz, R. de S. B. L., Carvalho dos Santos, C., & Batista Filho, M. (2019). Vitamin A and Pregnancy: A Narrative Review. Nutrients, 11(3), Article 3. https://doi.org/10.3390/nu11030681

Bestwick, J. P., Huttly, W. J., Morris, J. K., & Wald, N. J. (2014). Prevention of Neural Tube Defects: A Cross-Sectional Study of the Uptake of Folic Acid Supplementation in Nearly Half a Million Women. PLOS ONE, 9(2), e89354. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0089354

Black, R. E. (2001). Micronutrients in pregnancy. British Journal of Nutrition, 85(S2), S193–S197. https://doi.org/10.1079/BJN2000314

Brown, K. H., Engle-Stone, R., Krebs, N. F., & Peerson, J. M. (2009). Dietary Intervention Strategies to Enhance Zinc Nutrition: Promotion and Support of Breastfeeding for Infants and Young Children. Food and Nutrition Bulletin, 30(1_suppl1), S144–S171. https://doi.org/10.1177/15648265090301S108

Ciąża—Kwas foliowy—Instytut Matki i Dziecka. (b.d.). Pobrano 2 maj 2023, z https://imid.med.pl/pl/dla-pacjenta/porod-w-instytucie/ciaza-kwas-foliowy

Committee Opinion No. 495: Vitamin D: Screening and Supplementation During Pregnancy. (2011). Obstetrics & Gynecology, 118(1), 197. https://doi.org/10.1097/AOG.0b013e318227f06b

De‐Regil, L. M., Palacios, C., Ansary, A., Kulier, R., & Peña‐Rosas, J. P. (2012). Vitamin D supplementation for women during pregnancy. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2. https://doi.org/10.1002/14651858.CD008873.pub2

Dijkhuizen, M. A., Wieringa, F. T., West, C. E., & Muhilal. (2004). Zinc plus β-carotene supplementation of pregnant women is superior to β-carotene supplementation alone in improving vitamin A status in both mothers and infants. The American Journal of Clinical Nutrition, 80(5), 1299–1307. https://doi.org/10.1093/ajcn/80.5.1299

Dror, D. K., & Allen, L. H. (2010). Vitamin D inadequacy in pregnancy: Biology, outcomes, and interventions. Nutrition Reviews, 68(8), 465–477. https://doi.org/10.1111/j.1753-4887.2010.00306.x

Emczyńska-Seliga, mgr E. E. vel. (2018, grudzień 10). Dieta kobiety ciężarnej w świetle zaleceń międzynarodowych. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/dieta-kobiety-ciezarnej-w-swietle-zalecen-miedzynarodowych/

Finkelstein, J. L., Guillet, R., Pressman, E. K., Fothergill, A., Guetterman, H. M., Kent, T. R., & O’Brien, K. O. (2019). Vitamin B12 Status in Pregnant Adolescents and Their Infants. Nutrients, 11(2), Article 2. https://doi.org/10.3390/nu11020397

Fung, E., Ritchie, L., Woodhouse, L., Roehl, R., & King, J. (1997). Zinc absorption in women during pregnancy and lactation: A longitudinal study. The American Journal of Clinical Nutrition, 66(1), 80–88. https://doi.org/10.1093/ajcn/66.1.80

Gerli, S., Mignosa, M., & Di Renzo, G. C. (2003). Effects of inositol on ovarian function and metabolic factors in women with PCOS: A randomized double blind placebo-controlled trial. European Review for Medical and Pharmacological Sciences, 7(6), 151–159.

Glover, M. T., & Atherton, D. J. (1988). Transient Zinc Deficiency in Two Full-term Breast-fed Siblings Associated with Low Maternal Breast Milk Zinc Concentration. Pediatric Dermatology, 5(1), 10–13. https://doi.org/10.1111/j.1525-1470.1988.tb00877.x

Greenberg, J. A., Bell, S. J., & Ausdal, W. V. (2008). Omega-3 Fatty Acid Supplementation During Pregnancy. Reviews in Obstetrics and Gynecology, 1(4), 162–169.

Harton, A., Choroszewska, A., Gajewska, D., & Myszkowska-Ryciak, J. (2013). Spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych przez kobiety ciężarne.

Kaiser, A., Sokołowski, M., & Kaiser, A. (2014). Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży w kontekście zdrowia i rozwoju noworodka. Rocznik Lubuski, 40(2), 275–287.

Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci—Standardy Medyczne. (b.d.). Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci - Standardy medyczne. Pobrano 4 maj 2023, z https://www.standardy.pl/artykuly/id/1061

Lewis, S., Lucas, R. M., Halliday, J., & Ponsonby, A.-L. (2010). Vitamin D deficiency and pregnancy: From preconception to birth. Molecular Nutrition & Food Research, 54(8), 1092–1102. https://doi.org/10.1002/mnfr.201000044

Makowska-Donajska, M., & Hirnle, L. (2017). Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2(4), Article 4.

Marshall, I., Mehta, R., & Petrova, A. (2013). Vitamin D in the maternal–fetal–neonatal interface: Clinical implications and requirements for supplementation. The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 26(7), 633–638. https://doi.org/10.3109/14767058.2012.746306

Milman, N. T. (2020). Dietary Iron Intake in Pregnant Women in Europe: A Review of 24 Studies from 14 Countries in the Period 1991–2014. Journal of Nutrition and Metabolism, 2020, 7102190. https://doi.org/10.1155/2020/7102190

Moussa, H. N., Hosseini Nasab, S., Haidar, Z. A., Blackwell, S. C., & Sibai, B. M. (2016). Folic acid supplementation: What is new? Fetal, obstetric, long-term benefits and risks. Future Science OA, 2(2). https://doi.org/10.4155/fsoa-2015-0015

Papaleo, E., Unfer, V., Baillargeon, J.-P., De Santis, L., Fusi, F., Brigante, C., Marelli, G., Cino, I., Redaelli, A., & Ferrari, A. (2007). Myo-inositol in patients with polycystic ovary syndrome: A novel method for ovulation induction. Gynecological Endocrinology, 23(12), 700–703. https://doi.org/10.1080/09513590701672405

Pilz, S., Zittermann, A., Obeid, R., Hahn, A., Pludowski, P., Trummer, C., Lerchbaum, E., Pérez-López, F. R., Karras, S. N., & März, W. (2018). The Role of Vitamin D in Fertility and during Pregnancy and Lactation: A Review of Clinical Data. International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(10), Article 10. https://doi.org/10.3390/ijerph15102241

POLSKA, E. (b.d.). [2020/Nr 2] Znaczenie kwasu foliowego dla zdrowia organizmu człowieka—Farmacja Polska—Czasopisma naukowe. PTFarm. Pobrano 4 maj 2023, z https://ptfarm.pl/wydawnictwa/czasopisma/farmacja-polska/103/-/28550

Specker, B. (2004). Vitamin D requirements during pregnancy. The American Journal of Clinical Nutrition, 80(6), 1740S-1747S. https://doi.org/10.1093/ajcn/80.6.1740S

Sulistyoningrum, D., Green, T., Palmer, D., Sullivan, T., Wood, S., Makrides, M., Skubisz, M., & Best, K. P. (2020). Study protocol for a randomised controlled trial evaluating the effect of folic acid supplementation beyond the first trimester on maternal plasma unmetabolised folic acid in late gestation. BMJ Open, 10(11), e040416. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2020-040416

Tamura, T., & Picciano, M. F. (2006). Folate and human reproduction21–3. The American Journal of Clinical Nutrition, 83(5), 993–1016. https://doi.org/10.1093/ajcn/83.5.993

Unfer, V., Facchinetti, F., Orrù, B., Giordani, B., & Nestler, J. (2017). Myo-inositol effects in women with PCOS: A meta-analysis of randomized controlled trials. Endocrine Connections, 6(8), 647–658. https://doi.org/10.1530/EC-17-0243

Weinert, L. S., & Silveiro, S. P. (2015). Maternal–Fetal Impact of Vitamin D Deficiency: A Critical Review. Maternal and Child Health Journal, 19(1), 94–101. https://doi.org/10.1007/s10995-014-1499-7

Wojtowicz, A., Babczyk, D., Galas, A., Skalska-Swistek, M., Gorecka, M., Witkowski, R., & Huras, H. (2022). Evaluation of the prevalence of folic acid supplementation before conception and through the first 12 weeks of pregnancy in Polish women at high risk of fetal anomalies. Ginekologia Polska, 93(6), Article 6. https://doi.org/10.5603/GP.a2021.0192

Zimmer, M., Sieroszewski, P., Oszukowski, P., Huras, H., Fuchs, T., & Pawlosek, A. (2020). Polish Society of Gynecologists and Obstetricians recommendations on supplementation during pregnancy. Ginekologia Polska, 91(10), Article 10. https://doi.org/10.5603/GP.2020.0159

Oceń artykuł
5.0
Głos oddany
2 opinie, ocena: 5.0
Mateusz Podlecki - Tekst

Redaktor Natu.Care

W Natu.Care edukuje na temat zdrowego stylu życia i obala niebezpieczne mity, przeciwstawiając im wyniki najnowszych badań naukowych. Dodatkowo interesuje się nowymi technologiami oraz ich wpływem na zdrowie i codzienne życie.

Ilona Krzak - Recenzja

Magister farmacji

Zweryfikowane przez eksperta

Ilona Krzak uzyskała stopień magistra farmacji na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu. Odbywała praktykę w aptece szpitalnej i przemyśle farmaceutycznym. Aktualnie pracuje w zawodzie, a także prowadzi edukacyjną stronę internetową (http://apterskimokiem.pl/) oraz profil na Instagramie: @pani_z_apteki

Bartłomiej Turczyński - Redakcja

Redaktor naczelny

Bartłomiej Turczyński jest redaktorem naczelnym Natu.Care. Odpowiada za jakość treści tworzonych m.in. w serwisie Natu.Care i dba o to, żeby wszystkie artykuły były oparte na rzetelnych badaniach naukowych i konsultowane ze specjalistami z branży.

Nina Wawryszuk - Fact-checking

Redaktorka Natu.Care

Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, jako trenerka personalna pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.

Młode, piękne kobiety z dobrą kondycją skóry.
Zadbaj o zdrowy organizm

Spróbuj wysokiej jakości suplementów Natu.Care

Zobacz produkty