- Witaminy
- Witamina K
Witamina K – gdzie występuje, na co pomaga, objawy niedoboru
Nina Wawryszuk
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Witold Tomaszewski
Zweryfikowane przez ekspertaDowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Agata Jach
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
- Ciekawe okoliczności odkrycia witaminy K
- Witamina K – właściwości
- Na co pomaga witamina K?
- Gdzie występuje witamina K? Najlepsze źródła
- Niedobór witaminy K – objawy
- Skutki niedoboru witaminy K
- Nadmiar witaminy K – czy jest możliwy?
- Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K
- Przeciwwskazania i środki ostrożności
- Podsumowanie
- FAQ
- Źródła
Czy wiesz, jaką rolę w odkryciu witaminy K odegrały… kurczaki? Wiele z nich poświęciło zdrowie, abyśmy dziś rozumieli, czym jest witamina K i jak ważna jest dla naszego organizmu.
Dlaczego możesz nam zaufać
Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.
Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym
Informacja o reklamach
Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.
Dowiedz się więcej w naszym regulaminie
W tym artykule przybliżę Ci nieco zaskakującą historię odkrycia witaminy K i wraz z dr. n. med. Witoldem Tomaszewskim przedstawię Ci funkcje, najlepsze źródła i objawy niedoboru tej witaminy. Po przeczytaniu artykułu lepiej poznasz „witaminę koagulacji” i nabierzesz ochoty na… sałatkę.
Spis treści:
- Ciekawe okoliczności odkrycia witaminy K
- Witamina K – właściwości
- Na co pomaga witamina K
- Gdzie występuje witamina K? Najlepsze źródła
- Niedobór witaminy K – objawy
- Skutki niedoboru witaminy K
- Nadmiar witaminy K – czy jest możliwy?
- Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K
- Przeciwwskazania i środki ostrożności
- Podsumowanie
Zobacz też:
- Witamina K2 [działanie + objawy niedoboru]
- Witamina D3 K2 [czy trzeba łączyć + opinia eksperta]
- Witamina D3 w kroplach [ranking + zastosowanie + opinia eksperta]
- Witamina K2 [właściwości + występowanie]
- Najlepsza witamina D3 [ranking + opinia eksperta]
- Niedobór witaminy D [objawy + leczenie]
- Witamina D [dawkowanie + normy i zalecenia]
- Przedawkowanie witaminy D [objawy + skutki + co robić]
- W czym jest witamina D? [źródła, tabela, przykłady]
- Maksymalna dawka witaminy D [jaka + opinia eksperta]
Ciekawe okoliczności odkrycia witaminy K
W 1929 roku Duński naukowiec Henrik Dam badał proces metabolizmu cholesterolu w organizmie, karmiąc kurczaki dietą bez tłuszczu. Po kilku tygodniach zwierzęta zaczęły cierpieć na krwawienia w tkance podskórnej, mięśniach lub w narządach.
Dodanie do diety cholesterolu nie pomagało, więc Dam postulował, że – obok tłuszczu – w diecie musi być inny związek, który zapobiega krwawieniom. Krwotoki u kurczaków cofały się po włączeniu do diety lucerny, szpinaku lub kapusty (mają wysoką zawartość witaminy K).
Na drodze dalszych badań znalazł w nasionach konopi czynnik zapobiegający krwawieniom i postanowił nazwać go witaminą krzepliwości. Po niemiecku oznaczono ją jako „witaminę koagulacji” (koagulation) i tak nowa witamina otrzymała literę K.
Witamina K – właściwości
Jest jedną z 4 witamin rozpuszczalnych w tłuszczach , wraz z witaminami A, D i E. Witamina K to w rzeczywistości grupa 3 organicznych związków chemicznych .
W tej grupie znajdują się:
- Witamina K1 (filochinon)
Jest syntetyzowana przez rośliny – występuje w zielonych liściastych warzywach . Jest głównym źródłem witaminy K w diecie Europejczyków .
- Witamina K2 (menachinon)
Znajduje się głównie w mięsie, serze i jajkach. Jest także produkowana przez bakterie tworzące naszą florę jelitową układu pokarmowego. Synteza tej witaminy przez drobnoustroje występujące w jelicie czczym i krętym, pokrywa znaczną część dobowego zapotrzebowania na witaminę K.
- Witamina K3 (menadion)
Syntetyczna postać witaminy K, pełniąca rolę prowitaminy (związek chemiczny, który pod wpływem enzymów lub światła słonecznego przekształca się w organizmie w witaminę). Jest stosowana jako lek hemostatyczny.
Na co pomaga witamina K?
Witamina K wpływa na kilka ważnych procesów w naszym organizmie.
- Wspomaga układ sercowo–naczyniowy poprzez wzmacnianie ścian naczyń krwionośnych .
- Bierze udział w tworzeniu białek potrzebnych do prawidłowego krzepnięcia krwi.
- Razem z osteokalcyną ma wpływ na produkcję zdrowej tkanki kostnej .
- Pomaga w uwapnieniu tkanki kostnej przez układ szkieletowy, biorąc udział w formowaniu tkanki kostnej .
- Wzmacnia układ odpornościowy .
Naukowcy przyglądają się także prawdopodobnym właściwościom witaminy K . Prace trwają, a badaczy szczególnie interesuje rola witaminy K:
- jako czynnika protekcyjnego w rozwoju nowotworów wątroby i zmniejszaniu ryzyka śmierci u pacjentów z marskością wątroby i rakiem wywodzącym się z hepatocytów (komórki, z których zbudowana jest wątroba),
- w zdolności do zwiększenia wrażliwości tkanek docelowych na insulinę.
- w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia i rozwoju choroby wieńcowej.
Ibuvit D3 2000 + K2 MK-7 + OMEGA 3
- Zawartość omega-3: 50 mg kwasu DHA oraz 200 mg kwasu EPA
- Dodatkowe składniki aktywne: witamina D3, witamina K
- Forma: kapsułki
- Porcja: 1 kapsułka dziennie
- Wystarczy na: 30 dni
Opis produktu
Suplement diety zawierający kwasy omega-3, witaminę D3 oraz witaminę K. Preparat wspiera układ odpornościowy, funkcjonowanie mózgu i widzenie. Co więcej, jego regularna suplementacja pozytywnie wpływa zęby, a także wykorzystanie wapnia w organizmie.
Plusy i minusy
Plusy
- Dobre dawki witaminy D, witaminy K i EPA.
- Wygodne dawkowanie.
- Brak zbędnych dodatków
Minusy
- Mała dawka DHA w dziennej porcji.
Dodatkowe informacje
Ibuvit może być suplementowany przez dzieci, które skończyły 11 lat.
Primabiotic Witamina D3+K2Mk7
- Zawartość witaminy D3: 2000 IU
- Dodatkowe składniki aktywne: witamina K
- Forma: krople
- Porcja: 5 kropli dziennie
- Wystarczy na: 180 dni
Opis produktu
Primabiotic Witamina D3+K2 to skuteczne połączenie dwóch cennych witamin. Związki te wspierają swoje działanie, dzięki czemu Twój organizm czerpie z nich większe korzyści. Regularnie suplementowany preparat od Primabiotic może zmniejszać ryzyko złamań kości, wspierać pracę układu odpornościowego i dbać o metabolizm wapnia.
Plusy i minusy
Plusy:
- Dobre dawki składników aktywnych.
- Wygodne dawkowanie.
- Brak zbędnych dodatków.
- Wydajne opakowanie.
- Dobry nośnik substancji (oliwa z oliwek) – szybsze wchłanianie.
Minusy:
- Brak.
Dodatkowe informacje
Osad na buteleczce nie świadczy o przeterminowaniu produktu. Występuje za sprawą naturalnych składników w składzie i nie jest wadą preparatu.
Gdzie występuje witamina K? Najlepsze źródła
Dzienne zapotrzebowanie na witaminy i minerały najlepiej pokrywać zbilansowaną i różnorodną dietą. Sprawdź, gdzie znajdziesz najwięcej witaminy K – skomponuj smaczny i bogaty w tę witaminę posiłek.
Produkty bogate w witaminę K1 (wartości podane na 100 g):
| Produkt | Zawartość |
| suszona bazylia | 1714,5 µg |
| suszona szałwia | 1714,5 µg |
| suszony tymianek | 1714,5 µg |
| świeża pietruszka | 1640 µg |
| suszony liść kolendry | 1359,5 µg |
| surowa boćwina | 830 µg |
| surowy mniszek lekarski | 778,4 µg |
| gotowana kapusta pekińska | 623,2µg |
| suszony majeranek | 621,7 µg |
| suszone oregano | 621,7 µg |
| gotowana gorczyca | 592,7 µg |
| surowa rzeżucha | 541,9 µg |
| gotowany szpinak | 540,7 µg |
| rzepa gotowana | 518,9 µg |
| gotowane buraki ćwikłowe | 484 µg |
| gotowany jarmuż | 418,5 µg |
| szczypiorek | 212,7 µg |
| brukselka gotowana | 193,5 µg |
| olej sojowy | 183,9 µg |
| majonez | 163 µg |
| brokuły | 141,1 µg |
| sałata zielona | 126,3 µg |
| gotowana kapusta | 108,7 µg |
| surowa rukola | 108,6 µg |
| margaryna | 101,3 µg |
Warto dodawać przyprawy do swoich dań nie tylko, by podkreślić ich smak i aromat – to także prawdziwe bomby z witaminą K.
Najlepsze źródła witaminy K2 (wartości podane na 100 g):
| Produkt | Zawartość |
| natto (japońska potrawa ze sfermentowanych ziaren soi) | 998 µg |
| miękkie sery (np. mozzarella, feta) | 506 µg |
| ser pleśniowy | 440 µg |
| wątroba gęsia | 369 µg |
| twarde sery (np. gouda, edam) | 282 µg |
| wątroba wołowa | 106 µg |
| żółtko jaja kurzego | 67-192 µg |
| węgorz | 63 µg |
| pepperoni | 41,7 µg |
| mleko pełnotłuste | 38,1 µg |
| kiełbasa z indyka | 36,6 µg |
| mięso z kurczaka | 35,7 µg |
| bekon | 35 µg |
| frankfurterka z indyka | 31,2 µg |
| salami | 28 µg |
Z całego zestawienia możesz skomponować bardzo smaczną i wartościową sałatkę bogatą w witaminę K1 i K2. Masz pomysł? Zostaw mi go w komentarzu pod artykułem, chętnie spróbuję.
Niedobór witaminy K – objawy
Niedobór witaminy K występuje rzadko u dorosłych osób . Dzienne zapotrzebowanie jest w znacznej części pokryte dzięki syntezie witaminy K2 przez mikroflorę jelitową, a resztę uzupełnia dostarczana wraz z jedzeniem witamina K1.
Niedobór wynika zazwyczaj z zaburzeń procesu trawienia lub wchłaniania w przewodzie pokarmowym i u dorosłych może objawiać się:
- wydłużonym czasem gojenia się ran,
- krwotokami,
- krwiomoczem,
- łatwym powstawaniem sińców,
- zaburzeniami pracy jelit,
- częstymi biegunkami,
- obniżoną odpornością,
- obfitymi miesiączkami u kobiet.
Na niedobór witaminy K narażone są niemowlęta z powodu nie w pełni wykształconej flory bakteryjnej jelit i niską zawartością witaminy K w mleku matki.
Niedobór witaminy K2 u niemowląt może objawiać się:
- krwawieniami z miejsca, w którym usunięto pępowinę,
- krwawieniami w skórze, nosie, przewodzie pokarmowym lub innych miejscach,
- krwawieniami z penisa (jeśli dziecko było obrzezane),
- nagłymi krwawieniami do mózgu.
Polskie Towarzystwo Neonatologiczne zaleca suplementację witaminą K dla niemowląt . W ciągu pierwszych 5 godzin życia wszystkie noworodki powinny otrzymać witaminę K (najczęściej w formie zastrzyku).
Skutki niedoboru witaminy K
Nieleczony niedobór witaminy K może prowadzić do:
- zaburzeń krzepliwości krwi ,
- zwiększonego ryzyka chorób sercowo–naczyniowych ,
- osteoporozy ,
- zwapnienia naczyń krwionośnych (kalcyfikacji),
- niedokrwistości ,
- żółtaczki .
Pamiętaj – niedobór witaminy K zdarza się rzadko. Dobrze mieć świadomość objawów niedoboru, ale jeśli dbasz o różnorodną dietę i nie masz problemów z funkcjonowaniem układu pokarmowego – nie martw się o deficyt tej witaminy.
Nadmiar witaminy K – czy jest możliwy?
Nadmiar witaminy K występuje rzadko . Objawy przedawkowania opisywane w literaturze obejmują: uczucie gorąca, nadmierne pocenie, rozpad krwinek czerwonych i objawy niedokrwistości hemolitycznej.
Toksyczność witaminy K zazwyczaj dotyczy menadionu – syntetycznej witaminy K3 .
Pomimo tego, że w literaturze naukowej nie odnotowano dawki toksycznej, pacjenci nie powinni przyjmować nadmiernych ilości witaminy K. Zamiast tego należy ich zachęcać do zdrowej, zbilansowanej diety z zielonymi warzywami liściastymi, a nie do suplementacji tej witaminy.
Dr n. med. Witold Tomaszewski
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K
Ze względu na niewystarczające dowody dotyczące funkcji, absorpcji i występowania menachinonów (witaminy K2) u ludzi, normy określono jedynie w odniesieniu do filochinonu (witamina K1).
Normy na witaminę K dla Polski, ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI)*
|
Grupa, płeć, wiek |
µg witaminy K (filochinon)/osobę/dobę |
|
Niemowlęta 0–6 miesięcy 7–11 miesięcy |
5 8,5 |
|
Dzieci 1–3 lata 4–6 lat 7–9 lat |
15 20 25 |
|
Chłopcy 10–12 lat 13–15 lat 16–18 lat |
40 50 65 |
|
Dziewczęta 10–12 lat 13–15 lat 16–18 lat |
40 50 55 |
|
Mężczyźni >19 lat |
55 |
|
Kobiety, kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią >19 lat |
55 |
*AI (Adequate Intake) – wystarczające spożycie to zalecenie żywieniowe stosowane w przypadku braku wystarczających danych do obliczenia średniego zapotrzebowania .
Zobacz też artykuły o zdrowiu:
- Badania krwi [jak często wykonać + jak się przygotować]
- Badanie kortyzolu [normy + cena]
- Badania na tarczycę [jakie wykonywać + normy + wyniki]
W 2020 r. Zespół do Spraw Suplementów Diety Rady Sanitarno–Epidemiologicznej określił maksymalną ilość witaminy K w dziennej zalecanej porcji suplementu diety dla osób dorosłych na poziomie 200 µg.
Dr n. med. Witold Tomaszewski
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Stosowanie witaminy K wymaga ostrożności u:
- noworodków,
- pacjentów z zaburzeniami czynności nerek,
- pacjentów z dziedziczną hipoprotrombinemią (niedoborem protrombiny – czynnika krzepnięcia krwi),
- pacjentów z nadmierną antykoagulacją,
- pacjentów z nadwrażliwością na witaminę K.
Kobiety ciężarne i karmiące piersią przed suplementacją powinny skonsultować się z lekarzem.
Zobacz też inne artykuły o witaminach i minerałach:
- Niedobór witaminy B12 [przyczyny + objawy + leczenie]
- Niedobór witaminy D [objawy + leczenie]
- Potas [niedobór + norma + w czym jest]
- Cynk [właściwości + niedobór + nadmiar]
- Żelazo [właściwości + źródła + niedobór]
- Selen [właściwości + dawkowanie + suplementacja]
- Jod [właściwości + dawkowanie + objawy niedoboru]
Znasz inne ciekawostki o witaminie K? Podziel się nimi w komentarzu. Chętnie o nich poczytam, zajadając się zieleniną.
Podsumowanie
Z tego artykułu zapamiętaj (i zaskocz znajomych, jak odkryto witaminę K!):
- Witamina K to trzy związki: K1 (filochinon), K2 (menachinon) i K3 (menadion).
- Witamina K jest rozpuszczalna w tłuszczach.
- Dzienne zapotrzebowanie pokrywamy dzięki bakteriom flory jelitowej układu pokarmowego i z diety bogatej w zielone warzywa.
- Witamina K wspiera pracę układów: sercowo–naczyniowego, kostnego i odgrywa ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi.
- Niedobór i nadmiar witaminy K występuje rzadko.
FAQ
Na co działa witamina K?
Witamina K to grupa związków (w tym witaminy K2), która jest niezbędna do prawidłowego krzepnięcia krwi, a także zdrowia kości i funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.
Witamina K odpowiada m.in. za:
- procesy krzepnięcia krwi – niedobór witaminy K prowadzi do zaburzeń i zwiększa ryzyko krwawienia;
- regulację mineralizacji kości – aktywuje białka, które wiążą wapń w kościach;
- zdrowie serca – wpływa na zdolność do rozkładania tłuszczów w organizmie.
Gdzie występuje witamina K i w czym jest jej najwięcej?
Witamina K naturalnie występuje głównie w dwóch formach – K1 i K2. Witamina K1 jest syntetyzowana przez rośliny, a K2 przez bakterie Bacillus subtilis natto, które uczestniczą w naturalnych procesach fermentacji.
Witaminę K znajdziesz m.in. w produktach takich jak:
- zielone warzywa liściaste – np. szpinak, jarmuż, brokuł, sałata, kapusta, natka pietruszki;
- owoce – np. awokado, kiwi, winogrona, truskawki, jagody;
- mięso – np. indyk, wątroba gęsia, kurczak, wątroba wołowa;
- nabiał – np. sery (miękkie, twarde, pleśniowe), mleko pełnotłuste;
- produkty fermentowane – np. kefir, jogurt, kimchi, tempeh.
Od kiedy podawać witaminę K noworodkom i niemowlętom?
Witamina K nie przechodzi łatwo przez łożysko matki, dlatego dzieci rodzą się niskim poziomem witaminy K we krwi. Co więcej, bakterie jelitowe, które je syntetyzują, nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Dlatego zaleca się podanie witaminy K w pierwszych godzinach po urodzeniu – w postaci zastrzyku, doustnie lub przez wlew dożylny. Kolejne dawki należy podawać według zaleceń lekarza w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia – w mleku matki jest jej za mało.
Jakie są objawy braku witaminy K?
Najważniejsze objawy i skutki niedoboru witaminy K to:
- zaburzenia krzepliwości krwi;
- zwiększone ryzyko krwawienia;
- osłabienie mięśni;
- zmniejszenie gęstości kości;
- zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby;
- zwiększone ryzyko chorób serca i układu krążenia.
Jeśli zaobserwujesz jakiekolwiek objawy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem, który zleci szczegółowe badania diagnostyczne i zarządzi odpowiednie leczenie.
Jak uzupełnić witaminę K?
Najpopularniejsze sposobu uzupełnienia niedoboru witaminy K to:
- zbilansowana dieta – włącz do niej zielone warzywa liściaste, strączki (fasola, groch), tłuste ryby, sery, wątróbkę drobiową oraz produkty fermentowane (jogurt, kefir, kimchi);
- suplementacja – możesz wybrać tabletki, kapsułki lub krople;
- probiotyki – szczególnie te z bakteriami Bacillus subtilis natto w składzie.
Jaka witamina K jest najlepsza?
Każda forma witaminy K ma swoje korzyści dla zdrowia Twojego organizmu. Odpowiednią witaminę K należy dobrać w zależności od potrzeb i sytuacji klinicznej.
- Witamina K1 jest niezbędna do krzepnięcia krwi i często występuje w liściastych warzywach zielonych.
- Witamina K2 – szczególnie jej postać MK7 – jest powszechnie stosowana w suplementacji. Ma korzystny wpływ na zdrowie kości, reguluje transport wapnia w organizmie, może pomóc w zapobieganiu osteoporozy.
Wyboru konkretnej formy i sposobu suplementacji zawsze dokonuj wspólnie z lekarzem lub dietetykiem.
Czy potas i witamina K to to samo?
Nie, potas i witamina K to dwie różne substancje i nie są ze sobą tożsame. Potas jest niezbędny m.in. do utrzymania równowagi elektrolitowej, reguluje ciśnienie krwi i bierze udział w pracy mięśni. Więcej dowiesz się o nim z artykułu: Potas w organizmie – właściwości, niedobór, źródła.
Źródła
Zobacz wszystkie
Adequate intake | EFSA. (b.d.). Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.efsa.europa.eu/en/glossary/adequate-intake
Ahmadraji, F., & Shatalebi, M. A. (2015). Evaluation of the clinical efficacy and safety of an eye counter pad containing caffeine and vitamin K in emulsified Emu oil base. Advanced Biomedical Research, 4(1), 10. https://doi.org/10.4103/2277-9175.148292
Bell, R. G. (1978). Metabolism of vitamin K and prothrombin synthesis: Anticoagulants and the vitamin K--epoxide cycle. Federation Proceedings, 37(12), 2599–2604. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/359368/
Blood disease—Vitamin K deficiency | Britannica. (b.d.). Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.britannica.com/science/blood-disease/Vitamin-K-deficiency
Boston, 677 Huntington Avenue, & Ma 02115 +1495‑1000. (2012, wrzesień 18). Vitamin K. The Nutrition Source. https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/vitamin-k/
Brown, P. C., Dulik, D. M., & Jones§, T. W. (1991). The toxicity of menadione (2-methyl-1,4-naphthoquinone) and two thioether conjugates studied with isolated renal epithelial cells. Archives of Biochemistry and Biophysics, 285(1), 187–196. https://doi.org/10.1016/0003-9861(91)90348-M
Conly, J. M., & Stein, K. (1992). The production of menaquinones (vitamin K2) by intestinal bacteria and their role in maintaining coagulation homeostasis. Progress in Food & Nutrition Science, 16(4), 307–343. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1492156/
DiNicolantonio, J. J., Bhutani, J., & O’Keefe, J. H. (2015). The health benefits of vitamin K. Open Heart, 2(1), e000300. https://doi.org/10.1136/openhrt-2015-000300
Eden, R. E., & Coviello, J. M. (2023). Vitamin K Deficiency. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536983/
Effect of vitamin K2 on progression of atherosclerosis and vascular calcification in nondialyzed patients with chronic kidney disease stages 3–5. (b.d.). https://doi.org/10.20452/pamw.3041
Full article: Helicobacter pylori antibiotic eradication coupled with a chemically defined diet in INS-GAS mice triggers dysbiosis and vitamin K deficiency resulting in gastric hemorrhage. (b.d.). Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/19490976.2019.1710092
Gijsbers, B. L. M. G., Jie, K.-S. G., & Vermeer, C. (1996). Effect of food composition on vitamin K absorption in human volunteers. British Journal of Nutrition, 76(2), 223–229. https://doi.org/10.1079/BJN19960027
Griffin, R. M. (b.d.). Do You Get Enough Vitamin K? WebMD. Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.webmd.com/vitamins-and-supplements/supplement-guide-vitamin-k
Growing evidence of vitamin K benefits for heart health. (b.d.). ScienceDaily. Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.sciencedaily.com/releases/2021/08/210809144115.htm
Halder, M., Petsophonsakul, P., Akbulut, A. C., Pavlic, A., Bohan, F., Anderson, E., Maresz, K., Kramann, R., & Schurgers, L. (2019). Vitamin K: Double Bonds beyond Coagulation Insights into Differences between Vitamin K1 and K2 in Health and Disease. International Journal of Molecular Sciences, 20(4), Article 4. https://doi.org/10.3390/ijms20040896
Hamidi, M. S., & Cheung, A. M. (2014). Vitamin K and musculoskeletal health in postmenopausal women. Molecular Nutrition & Food Research, 58(8), 1647–1657. https://doi.org/10.1002/mnfr.201300950
Health, N. R. C. (US) C. on D. and. (1989). Fat-Soluble Vitamins. W Diet and Health: Implications for Reducing Chronic Disease Risk. National Academies Press (US). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK218749/
Imbrescia, K., & Moszczynski, Z. (2023). Vitamin K. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551578/
Ishida, Y. (2008). [Vitamin K2]. Clinical Calcium, 18(10), 1476–1482.
Jarosza, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewskiej, J. (b.d.). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf
Koshihara, Y., & Hoshi, K. (1997). Vitamin K2 Enhances Osteocalcin Accumulation in the Extracellular Matrix of Human Osteoblasts In Vitro. Journal of Bone and Mineral Research, 12(3), 431–438. https://doi.org/10.1359/jbmr.1997.12.3.431
Kubo, Y., Rooney, A. P., Tsukakoshi, Y., Nakagawa, R., Hasegawa, H., & Kimura, K. (2011). Phylogenetic Analysis of Bacillus subtilis Strains Applicable to Natto (Fermented Soybean) Production. Applied and Environmental Microbiology, 77(18), 6463–6469. https://doi.org/10.1128/AEM.00448-11
Maresz, K. (2015). Proper Calcium Use: Vitamin K2 as a Promoter of Bone and Cardiovascular Health. Integrative Medicine: A Clinician’s Journal, 14(1), 34–39. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4566462/
Martinez, C., Wallenhorst, C., Rietbrock, S., & Freedman, B. (2020). Ischemic Stroke and Transient Ischemic Attack Risk Following Vitamin K Antagonist Cessation in Newly Diagnosed Atrial Fibrillation: A Cohort Study. Journal of the American Heart Association, 9(2), e014376. https://doi.org/10.1161/JAHA.119.014376
Mizuta, T., Ozaki, I., Eguchi, Y., Yasutake, T., Kawazoe, S., Fujimoto, K., & Yamamoto, K. (2006). The effect of menatetrenone, a vitamin K2 analog, on disease recurrence and survival in patients with hepatocellular carcinoma after curative treatment. Cancer, 106(4), 867–872. https://doi.org/10.1002/cncr.21667
Myneni, V. D., & Mezey, E. (2018). Immunomodulatory effect of vitamin K2: Implications for bone health. Oral diseases, 24(1–2), 67–71. https://doi.org/10.1111/odi.12759
Nowak, J. K., Grzybowska-Chlebowczyk, U., Landowski, P., Szaflarska-Poplawska, A., Klincewicz, B., Adamczak, D., Banasiewicz, T., Plawski, A., & Walkowiak, J. (2014). Prevalence and correlates of vitamin K deficiency in children with inflammatory bowel disease. Scientific Reports, 4(1), Article 1. https://doi.org/10.1038/srep04768
Office of Dietary Supplements—Vitamin K. (b.d.-a). Pobrano 21 marzec 2023, z https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminK-HealthProfessional/
Office of Dietary Supplements—Vitamin K. (b.d.-b). Pobrano 21 marzec 2023, z https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminK-HealthProfessional/
Sato, T., Inaba, N., & Yamashita, T. (2020). MK-7 and Its Effects on Bone Quality and Strength. Nutrients, 12(4), Article 4. https://doi.org/10.3390/nu12040965
Schwalfenberg, G. K. (2017). Vitamins K1 and K2: The Emerging Group of Vitamins Required for Human Health. Journal of Nutrition and Metabolism, 2017, e6254836. https://doi.org/10.1155/2017/6254836
The health benefits of vitamin K | Open Heart. (b.d.). Pobrano 21 marzec 2023, z https://openheart.bmj.com/content/2/1/e000300
Theuwissen, E., Smit, E., & Vermeer, C. (2012). The Role of Vitamin K in Soft-Tissue Calcification. Advances in Nutrition, 3(2), 166–173. https://doi.org/10.3945/an.111.001628
Tsugawa, N., & Shiraki, M. (2020). Vitamin K Nutrition and Bone Health. Nutrients, 12(7), Article 7. https://doi.org/10.3390/nu12071909
Urano, A., Hotta, M., Ohwada, R., & Araki, M. (2015). Vitamin K deficiency evaluated by serum levels of undercarboxylated osteocalcin in patients with anorexia nervosa with bone loss. Clinical Nutrition, 34(3), 443–448. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2014.04.016
Vermeer, C. V. (2012). Vitamin K: The effect on health beyond coagulation – an overview. Food & Nutrition Research, 56(1), 5329. https://doi.org/10.3402/fnr.v56i0.5329
Vitamin K Deficiency—Nutritional Disorders. (b.d.). MSD Manual Professional Edition. Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.msdmanuals.com/professional/nutritional-disorders/vitamin-deficiency,-dependency,-and-toxicity/vitamin-k-deficiency
VITAMIN K: Overview, Uses, Side Effects, Precautions, Interactions, Dosing and Reviews. (b.d.). Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-983/vitamin-k
Witamina K w zapobieganiu krwawień wynikających z jej niedoboru u noworodków. (b.d.). Pobrano 21 marzec 2023, z http://www.neonatologia.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=116:witamina-k-w-zapobieganiu-krwawiem-wynikajacych-z-jej-niedoboru-u-noworodkow&catid=8&Itemid=103
Redakcja
Poznaj zespółRedaktorka Natu.Care
Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.
Doktor nauk medycznych
Absolwent Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi. Wieloletni pracownik Instytutu Endokrynologii funkcjonującego w strukturach Akademii Medycznej w Łodzi oraz Regionalnego Ośrodka Osteoporozy i Poradnii Endokrynologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W latach 2011–2012 Z-ca Głównego Inspektora Sanitarnego. Ekspert prawa żywnościowego i farmaceutycznego.
Fact-checker
Agata Jach zajmuje się weryfikacją cytowanych źródeł i sprawdza, czy publikowane treści są zgodne z prawdą.
lip 10
Zobacz, co daje stosowanie witaminy C na twarz i o czym warto pamiętać, włączając ją do pielęgnacji.
cze 05
Dietetyk kliniczny wskazuje jak uzupełnić niedobór witaminy B12 i jakie są jej najlepsze źródła.
maj 16
Sprawdź ranking najlepszych witamin ADEK przygotowany z magister farmacji