Witamina K – gdzie występuje, na co pomaga, objawy niedoboru
Witamina K bierze udział w procesie krzepnięcia krwi i reguluje gospodarkę wapniową organizmu. Dzienne zapotrzebowanie witaminę K pokrywamy dzięki bakteriom flory jelitowej i diecie bogatej w zielone warzywa.
Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.
Absolwent Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi. Wieloletni pracownik Instytutu Endokrynologii funkcjonującego w strukturach Akademii Medycznej w Łodzi oraz Regionalnego Ośrodka Osteoporozy i Poradnii Endokrynologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W latach 2011–2012 Z-ca Głównego Inspektora Sanitarnego. Ekspert prawa żywnościowego i farmaceutycznego.
Czy wiesz, jaką rolę w odkryciu witaminy K odegrały… kurczaki? Wiele z nich poświęciło zdrowie, abyśmy dziś rozumieli, czym jest witamina K i jak ważna jest dla naszego organizmu.
Dlaczego możesz nam zaufać
Dlaczego możesz nam zaufać
Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.
Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.
W tym artykule przybliżę Ci nieco zaskakującą historię odkrycia witaminy K i wraz z dr. n. med. Witoldem Tomaszewskim przedstawię Ci funkcje, najlepsze źródła i objawy niedoboru tej witaminy. Po przeczytaniu artykułu lepiej poznasz „witaminę koagulacji” i nabierzesz ochoty na… sałatkę.
W 1929 roku Duński naukowiec Henrik Dam badał proces metabolizmu cholesterolu w organizmie, karmiąc kurczaki dietą bez tłuszczu. Po kilku tygodniach zwierzęta zaczęły cierpieć na krwawienia w tkance podskórnej, mięśniach lub w narządach.
Dodanie do diety cholesterolu nie pomagało, więc Dam postulował, że – obok tłuszczu – w diecie musi być inny związek, który zapobiega krwawieniom. Krwotoki u kurczaków cofały się po włączeniu do diety lucerny, szpinaku lub kapusty (mają wysoką zawartość witaminy K).
Na drodze dalszych badań znalazł w nasionach konopi czynnik zapobiegający krwawieniom i postanowił nazwać go witaminą krzepliwości. Po niemiecku oznaczono ją jako „witaminę koagulacji” (koagulation) i tak nowa witamina otrzymała literę K.
Witamina K – właściwości
Jest jedną z 4 witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, wraz z witaminami A, D i E. Witamina K to w rzeczywistości grupa 3 organicznych związków chemicznych.
W tej grupie znajdują się:
Witamina K1 (filochinon)
Jest syntetyzowana przez rośliny – występuje w zielonych liściastych warzywach. Jest głównym źródłem witaminy K w diecie Europejczyków.
Witamina K2 (menachinon)
Znajduje się głównie w mięsie, serze i jajkach. Jest także produkowana przez bakterie tworzące naszą florę jelitową układu pokarmowego. Synteza tej witaminy przez drobnoustroje występujące w jelicie czczym i krętym, pokrywa znaczną część dobowego zapotrzebowania na witaminę K.
Witamina K3 (menadion)
Syntetyczna postać witaminy K, pełniąca rolę prowitaminy (związek chemiczny, który pod wpływem enzymów lub światła słonecznego przekształca się w organizmie w witaminę). Jest stosowana jako lek hemostatyczny.
Na co pomaga witamina K?
Witamina K wpływa na kilka ważnych procesów w naszym organizmie.
Wspomaga układ sercowo–naczyniowy poprzez wzmacnianie ścian naczyń krwionośnych.
Bierze udział w tworzeniu białek potrzebnych do prawidłowego krzepnięcia krwi.
Razem z osteokalcyną ma wpływ na produkcję zdrowej tkanki kostnej.
Pomaga w uwapnieniu tkanki kostnej przez układ szkieletowy, biorąc udział w formowaniu tkanki kostnej.
Wzmacnia układ odpornościowy.
Naukowcy przyglądają się także prawdopodobnym właściwościom witaminy K. Prace trwają, a badaczy szczególnie interesuje rola witaminy K:
jako czynnika protekcyjnego w rozwoju nowotworów wątroby i zmniejszaniu ryzyka śmierci u pacjentów z marskością wątroby i rakiem wywodzącym się z hepatocytów (komórki, z których zbudowana jest wątroba),
w zdolności do zwiększenia wrażliwości tkanek docelowych na insulinę.
w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia i rozwoju choroby wieńcowej.
Suplement diety zawierający kwasy omega-3, witaminę D3 oraz witaminę K. Preparat wspiera układ odpornościowy, funkcjonowanie mózgu i widzenie. Co więcej, jego regularna suplementacja pozytywnie wpływa zęby, a także wykorzystanie wapnia w organizmie.
Plusy i minusy
Plusy
Dobre dawki witaminy D, witaminy K i EPA.
Wygodne dawkowanie.
Brak zbędnych dodatków
Minusy
Mała dawka DHA w dziennej porcji.
Dodatkowe informacje
Ibuvit może być suplementowany przez dzieci, które skończyły 11 lat.
Primabiotic Witamina D3+K2 to skuteczne połączenie dwóch cennych witamin. Związki te wspierają swoje działanie, dzięki czemu Twój organizm czerpie z nich większe korzyści. Regularnie suplementowany preparat od Primabiotic może zmniejszać ryzyko złamań kości, wspierać pracę układu odpornościowego i dbać o metabolizm wapnia.
Plusy i minusy
Plusy:
Dobre dawki składników aktywnych.
Wygodne dawkowanie.
Brak zbędnych dodatków.
Wydajne opakowanie.
Dobry nośnik substancji (oliwa z oliwek) – szybsze wchłanianie.
Minusy:
Brak.
Dodatkowe informacje
Osad na buteleczce nie świadczy o przeterminowaniu produktu. Występuje za sprawą naturalnych składników w składzie i nie jest wadą preparatu.
Gdzie występuje witamina K? Najlepsze źródła
Dzienne zapotrzebowanie na witaminy i minerały najlepiej pokrywać zbilansowaną i różnorodną dietą. Sprawdź, gdzie znajdziesz najwięcej witaminy K – skomponuj smaczny i bogaty w tę witaminę posiłek.
Produkty bogate w witaminę K1 (wartości podane na 100 g):
Produkt
Zawartość
suszona bazylia
1714,5 µg
suszona szałwia
1714,5 µg
suszony tymianek
1714,5 µg
świeża pietruszka
1640 µg
suszony liść kolendry
1359,5 µg
surowa boćwina
830 µg
surowy mniszek lekarski
778,4 µg
gotowana kapusta pekińska
623,2µg
suszony majeranek
621,7 µg
suszone oregano
621,7 µg
gotowana gorczyca
592,7 µg
surowa rzeżucha
541,9 µg
gotowany szpinak
540,7 µg
rzepa gotowana
518,9 µg
gotowane buraki ćwikłowe
484 µg
gotowany jarmuż
418,5 µg
szczypiorek
212,7 µg
brukselka gotowana
193,5 µg
olej sojowy
183,9 µg
majonez
163 µg
brokuły
141,1 µg
sałata zielona
126,3 µg
gotowana kapusta
108,7 µg
surowa rukola
108,6 µg
margaryna
101,3 µg
Warto dodawać przyprawy do swoich dań nie tylko, by podkreślić ich smak i aromat – to także prawdziwe bomby z witaminą K.
Najlepsze źródła witaminy K2 (wartości podane na 100 g):
Produkt
Zawartość
natto (japońska potrawa ze sfermentowanych ziaren soi)
998 µg
miękkie sery (np. mozzarella, feta)
506 µg
ser pleśniowy
440 µg
wątroba gęsia
369 µg
twarde sery (np. gouda, edam)
282 µg
wątroba wołowa
106 µg
żółtko jaja kurzego
67-192 µg
węgorz
63 µg
pepperoni
41,7 µg
mleko pełnotłuste
38,1 µg
kiełbasa z indyka
36,6 µg
mięso z kurczaka
35,7 µg
bekon
35 µg
frankfurterka z indyka
31,2 µg
salami
28 µg
Z całego zestawienia możesz skomponować bardzo smaczną i wartościową sałatkę bogatą w witaminę K1 i K2. Masz pomysł? Zostaw mi go w komentarzu pod artykułem, chętnie spróbuję.
Niedobór witaminy K – objawy
Niedobór witaminy K występuje rzadko u dorosłych osób. Dzienne zapotrzebowanie jest w znacznej części pokryte dzięki syntezie witaminy K2 przez mikroflorę jelitową, a resztę uzupełnia dostarczana wraz z jedzeniem witamina K1.
Niedobór wynika zazwyczaj z zaburzeń procesu trawienia lub wchłaniania w przewodzie pokarmowym i u dorosłych może objawiać się:
wydłużonym czasem gojenia się ran,
krwotokami,
krwiomoczem,
łatwym powstawaniem sińców,
zaburzeniami pracy jelit,
częstymi biegunkami,
obniżoną odpornością,
obfitymi miesiączkami u kobiet.
Na niedobór witaminy K narażone są niemowlęta z powodu nie w pełni wykształconej flory bakteryjnej jelit i niską zawartością witaminy K w mleku matki.
Niedobór witaminy K2 u niemowląt może objawiać się:
krwawieniami z miejsca, w którym usunięto pępowinę,
krwawieniami w skórze, nosie, przewodzie pokarmowym lub innych miejscach,
krwawieniami z penisa (jeśli dziecko było obrzezane),
nagłymi krwawieniami do mózgu.
Polskie Towarzystwo Neonatologiczne zaleca suplementację witaminą K dla niemowląt. W ciągu pierwszych 5 godzin życia wszystkie noworodki powinny otrzymać witaminę K (najczęściej w formie zastrzyku).
Skutki niedoboru witaminy K
Nieleczony niedobór witaminy K może prowadzić do:
zaburzeń krzepliwości krwi,
zwiększonego ryzyka chorób sercowo–naczyniowych,
osteoporozy,
zwapnienia naczyń krwionośnych (kalcyfikacji),
niedokrwistości,
żółtaczki.
Pamiętaj – niedobór witaminy K zdarza się rzadko. Dobrze mieć świadomość objawów niedoboru, ale jeśli dbasz o różnorodną dietę i nie masz problemów z funkcjonowaniem układu pokarmowego – nie martw się o deficyt tej witaminy.
Nadmiar witaminy K – czy jest możliwy?
Nadmiar witaminy K występuje rzadko. Objawy przedawkowania opisywane w literaturze obejmują: uczucie gorąca, nadmierne pocenie, rozpad krwinek czerwonych i objawy niedokrwistości hemolitycznej.
Toksyczność witaminy K zazwyczaj dotyczy menadionu – syntetycznej witaminy K3.
Pomimo tego, że w literaturze naukowej nie odnotowano dawki toksycznej, pacjenci nie powinni przyjmować nadmiernych ilości witaminy K. Zamiast tego należy ich zachęcać do zdrowej, zbilansowanej diety z zielonymi warzywami liściastymi, a nie do suplementacji tej witaminy.
Dr n. med. Witold Tomaszewski
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K
Ze względu na niewystarczające dowody dotyczące funkcji, absorpcji i występowania menachinonów (witaminy K2) u ludzi, normy określono jedynie w odniesieniu do filochinonu (witamina K1).
Normy na witaminę K dla Polski, ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI)*
Grupa, płeć, wiek
µg witaminy K (filochinon)/osobę/dobę
Niemowlęta
0–6 miesięcy
7–11 miesięcy
5
8,5
Dzieci
1–3 lata
4–6 lat
7–9 lat
15
20
25
Chłopcy
10–12 lat
13–15 lat
16–18 lat
40
50
65
Dziewczęta
10–12 lat
13–15 lat
16–18 lat
40
50
55
Mężczyźni >19 lat
55
Kobiety, kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią >19 lat
55
*AI (Adequate Intake) – wystarczające spożycie to zalecenie żywieniowe stosowane w przypadku braku wystarczających danych do obliczenia średniego zapotrzebowania.
W 2020 r. Zespół do Spraw Suplementów Diety Rady Sanitarno–Epidemiologicznej określił maksymalną ilość witaminy K w dziennej zalecanej porcji suplementu diety dla osób dorosłych na poziomie 200 µg.
Dr n. med. Witold Tomaszewski
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Stosowanie witaminy K wymaga ostrożności u:
noworodków,
pacjentów z zaburzeniami czynności nerek,
pacjentów z dziedziczną hipoprotrombinemią (niedoborem protrombiny – czynnika krzepnięcia krwi),
pacjentów z nadmierną antykoagulacją,
pacjentów z nadwrażliwością na witaminę K.
Kobiety ciężarne i karmiące piersią przed suplementacją powinny skonsultować się z lekarzem.
Zobacz też inne artykuły o witaminach i minerałach:
Znasz inne ciekawostki o witaminie K? Podziel się nimi w komentarzu. Chętnie o nich poczytam, zajadając się zieleniną.
Podsumowanie
Z tego artykułu zapamiętaj (i zaskocz znajomych, jak odkryto witaminę K!):
Witamina K to trzy związki: K1 (filochinon), K2 (menachinon) i K3 (menadion).
Witamina K jest rozpuszczalna w tłuszczach.
Dzienne zapotrzebowanie pokrywamy dzięki bakteriom flory jelitowej układu pokarmowego i z diety bogatej w zielone warzywa.
Witamina K wspiera pracę układów: sercowo–naczyniowego, kostnego i odgrywa ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi.
Niedobór i nadmiar witaminy K występuje rzadko.
FAQ
Na co działa witamina K?
Witamina K to grupa związków (w tym witaminy K2), która jest niezbędna do prawidłowego krzepnięcia krwi, a także zdrowia kości i funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.
Witamina K odpowiada m.in. za:
procesy krzepnięcia krwi – niedobór witaminy K prowadzi do zaburzeń i zwiększa ryzyko krwawienia;
regulację mineralizacji kości – aktywuje białka, które wiążą wapń w kościach;
zdrowie serca – wpływa na zdolność do rozkładania tłuszczów w organizmie.
Gdzie występuje witamina K i w czym jest jej najwięcej?
Witamina K naturalnie występuje głównie w dwóch formach – K1 i K2. Witamina K1 jest syntetyzowana przez rośliny, a K2 przez bakterie Bacillus subtilis natto, które uczestniczą w naturalnych procesach fermentacji.
Witaminę K znajdziesz m.in. w produktach takich jak:
owoce – np. awokado, kiwi, winogrona, truskawki, jagody;
mięso – np. indyk, wątroba gęsia, kurczak, wątroba wołowa;
nabiał – np. sery (miękkie, twarde, pleśniowe), mleko pełnotłuste;
produkty fermentowane – np. kefir, jogurt, kimchi, tempeh.
Od kiedy podawać witaminę K noworodkom i niemowlętom?
Witamina K nie przechodzi łatwo przez łożysko matki, dlatego dzieci rodzą się niskim poziomem witaminy K we krwi. Co więcej, bakterie jelitowe, które je syntetyzują, nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Dlatego zaleca się podanie witaminy K w pierwszych godzinach po urodzeniu – w postaci zastrzyku, doustnie lub przez wlew dożylny. Kolejne dawki należy podawać według zaleceń lekarza w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia – w mleku matki jest jej za mało.
Jakie są objawy braku witaminy K?
Najważniejsze objawy i skutki niedoboru witaminy K to:
Jeśli zaobserwujesz jakiekolwiek objawy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem, który zleci szczegółowe badania diagnostyczne i zarządzi odpowiednie leczenie.
Jak uzupełnić witaminę K?
Najpopularniejsze sposobu uzupełnienia niedoboru witaminy K to:
zbilansowana dieta – włącz do niej zielone warzywa liściaste, strączki (fasola, groch), tłuste ryby, sery, wątróbkę drobiową oraz produkty fermentowane (jogurt, kefir, kimchi);
suplementacja – możesz wybrać tabletki, kapsułki lub krople;
probiotyki – szczególnie te z bakteriami Bacillus subtilis natto w składzie.
Jaka witamina K jest najlepsza?
Każda forma witaminy K ma swoje korzyści dla zdrowia Twojego organizmu. Odpowiednią witaminę K należy dobrać w zależności od potrzeb i sytuacji klinicznej.
Witamina K1 jest niezbędna do krzepnięcia krwi i często występuje w liściastych warzywach zielonych.
Witamina K2 – szczególnie jej postać MK7 – jest powszechnie stosowana w suplementacji. Ma korzystny wpływ na zdrowie kości, reguluje transport wapnia w organizmie, może pomóc w zapobieganiu osteoporozy.
Wyboru konkretnej formy i sposobu suplementacji zawsze dokonuj wspólnie z lekarzem lub dietetykiem.
Czy potas i witamina K to to samo?
Nie, potas i witamina K to dwie różne substancje i nie są ze sobą tożsame. Potas jest niezbędny m.in. do utrzymania równowagi elektrolitowej, reguluje ciśnienie krwi i bierze udział w pracy mięśni. Więcej dowiesz się o nim z artykułu: Potas w organizmie – właściwości, niedobór, źródła.
Ahmadraji, F., & Shatalebi, M. A. (2015). Evaluation of the clinical efficacy and safety of an eye counter pad containing caffeine and vitamin K in emulsified Emu oil base. Advanced Biomedical Research, 4(1), 10. https://doi.org/10.4103/2277-9175.148292
Bell, R. G. (1978). Metabolism of vitamin K and prothrombin synthesis: Anticoagulants and the vitamin K--epoxide cycle. Federation Proceedings, 37(12), 2599–2604. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/359368/
Brown, P. C., Dulik, D. M., & Jones§, T. W. (1991). The toxicity of menadione (2-methyl-1,4-naphthoquinone) and two thioether conjugates studied with isolated renal epithelial cells. Archives of Biochemistry and Biophysics, 285(1), 187–196. https://doi.org/10.1016/0003-9861(91)90348-M
Conly, J. M., & Stein, K. (1992). The production of menaquinones (vitamin K2) by intestinal bacteria and their role in maintaining coagulation homeostasis. Progress in Food & Nutrition Science, 16(4), 307–343. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1492156/
Effect of vitamin K2 on progression of atherosclerosis and vascular calcification in nondialyzed patients with chronic kidney disease stages 3–5. (b.d.). https://doi.org/10.20452/pamw.3041
Full article: Helicobacter pylori antibiotic eradication coupled with a chemically defined diet in INS-GAS mice triggers dysbiosis and vitamin K deficiency resulting in gastric hemorrhage. (b.d.). Pobrano 21 marzec 2023, z https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/19490976.2019.1710092
Gijsbers, B. L. M. G., Jie, K.-S. G., & Vermeer, C. (1996). Effect of food composition on vitamin K absorption in human volunteers. British Journal of Nutrition, 76(2), 223–229. https://doi.org/10.1079/BJN19960027
Halder, M., Petsophonsakul, P., Akbulut, A. C., Pavlic, A., Bohan, F., Anderson, E., Maresz, K., Kramann, R., & Schurgers, L. (2019). Vitamin K: Double Bonds beyond Coagulation Insights into Differences between Vitamin K1 and K2 in Health and Disease. International Journal of Molecular Sciences, 20(4), Article 4. https://doi.org/10.3390/ijms20040896
Hamidi, M. S., & Cheung, A. M. (2014). Vitamin K and musculoskeletal health in postmenopausal women. Molecular Nutrition & Food Research, 58(8), 1647–1657. https://doi.org/10.1002/mnfr.201300950
Health, N. R. C. (US) C. on D. and. (1989). Fat-Soluble Vitamins. W Diet and Health: Implications for Reducing Chronic Disease Risk. National Academies Press (US). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK218749/
Koshihara, Y., & Hoshi, K. (1997). Vitamin K2 Enhances Osteocalcin Accumulation in the Extracellular Matrix of Human Osteoblasts In Vitro. Journal of Bone and Mineral Research, 12(3), 431–438. https://doi.org/10.1359/jbmr.1997.12.3.431
Kubo, Y., Rooney, A. P., Tsukakoshi, Y., Nakagawa, R., Hasegawa, H., & Kimura, K. (2011). Phylogenetic Analysis of Bacillus subtilis Strains Applicable to Natto (Fermented Soybean) Production. Applied and Environmental Microbiology, 77(18), 6463–6469. https://doi.org/10.1128/AEM.00448-11
Martinez, C., Wallenhorst, C., Rietbrock, S., & Freedman, B. (2020). Ischemic Stroke and Transient Ischemic Attack Risk Following Vitamin K Antagonist Cessation in Newly Diagnosed Atrial Fibrillation: A Cohort Study. Journal of the American Heart Association, 9(2), e014376. https://doi.org/10.1161/JAHA.119.014376
Mizuta, T., Ozaki, I., Eguchi, Y., Yasutake, T., Kawazoe, S., Fujimoto, K., & Yamamoto, K. (2006). The effect of menatetrenone, a vitamin K2 analog, on disease recurrence and survival in patients with hepatocellular carcinoma after curative treatment. Cancer, 106(4), 867–872. https://doi.org/10.1002/cncr.21667
Myneni, V. D., & Mezey, E. (2018). Immunomodulatory effect of vitamin K2: Implications for bone health. Oral diseases, 24(1–2), 67–71. https://doi.org/10.1111/odi.12759
Nowak, J. K., Grzybowska-Chlebowczyk, U., Landowski, P., Szaflarska-Poplawska, A., Klincewicz, B., Adamczak, D., Banasiewicz, T., Plawski, A., & Walkowiak, J. (2014). Prevalence and correlates of vitamin K deficiency in children with inflammatory bowel disease. Scientific Reports, 4(1), Article 1. https://doi.org/10.1038/srep04768
Sato, T., Inaba, N., & Yamashita, T. (2020). MK-7 and Its Effects on Bone Quality and Strength. Nutrients, 12(4), Article 4. https://doi.org/10.3390/nu12040965
Schwalfenberg, G. K. (2017). Vitamins K1 and K2: The Emerging Group of Vitamins Required for Human Health. Journal of Nutrition and Metabolism, 2017, e6254836. https://doi.org/10.1155/2017/6254836
Theuwissen, E., Smit, E., & Vermeer, C. (2012). The Role of Vitamin K in Soft-Tissue Calcification. Advances in Nutrition, 3(2), 166–173. https://doi.org/10.3945/an.111.001628
Urano, A., Hotta, M., Ohwada, R., & Araki, M. (2015). Vitamin K deficiency evaluated by serum levels of undercarboxylated osteocalcin in patients with anorexia nervosa with bone loss. Clinical Nutrition, 34(3), 443–448. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2014.04.016
Vermeer, C. V. (2012). Vitamin K: The effect on health beyond coagulation – an overview. Food & Nutrition Research, 56(1), 5329. https://doi.org/10.3402/fnr.v56i0.5329
Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.
Doktor nauk medycznych
Witold Tomaszewski
Absolwent Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi. Wieloletni pracownik Instytutu Endokrynologii funkcjonującego w strukturach Akademii Medycznej w Łodzi oraz Regionalnego Ośrodka Osteoporozy i Poradnii Endokrynologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W latach 2011–2012 Z-ca Głównego Inspektora Sanitarnego. Ekspert prawa żywnościowego i farmaceutycznego.
Fact-checker
Agata Jach
Agata Jach zajmuje się weryfikacją cytowanych źródeł i sprawdza, czy publikowane treści są zgodne z prawdą.