Witamina K – gdzie występuje, na co pomaga, objawy niedoboru

Czy wiesz, jaką rolę w odkryciu witaminy K odegrały… kurczaki? Wiele z nich poświęciło zdrowie, abyśmy dziś rozumieli, czym jest witamina K i jak ważna jest dla naszego organizmu.

W tym artykule przybliżę Ci nieco zaskakującą historię odkrycia witaminy K i wraz z dr. n. med. Witoldem Tomaszewskim przedstawię Ci funkcje, najlepsze źródła i objawy niedoboru tej witaminy. Po przeczytaniu artykułu lepiej poznasz „witaminę koagulacji” i nabierzesz ochoty na… sałatkę.

Zobacz też:

• Witamina K2 [działanie + objawy niedoboru]
• Witamina D3 K2 [czy trzeba łączyć + opinia eksperta]
• Witamina D3 w kroplach [ranking + zastosowanie + opinia eksperta]
• Witamina K2 [właściwości + występowanie]
• Najlepsza witamina D3 [ranking + opinia eksperta]
• Niedobór witaminy D [objawy + leczenie]
• Witamina D [dawkowanie + normy i zalecenia]
• Przedawkowanie witaminy D [objawy + skutki + co robić]
• W czym jest witamina D? [źródła, tabela, przykłady]
• Maksymalna dawka witaminy D [jaka + opinia eksperta]

Ciekawe okoliczności odkrycia witaminy K

W 1929 roku Duński naukowiec Henrik Dam badał proces metabolizmu cholesterolu w organizmie, karmiąc kurczaki dietą bez tłuszczu. Po kilku tygodniach zwierzęta zaczęły cierpieć na krwawienia w tkance podskórnej, mięśniach lub w narządach. 

Dodanie do diety cholesterolu nie pomagało, więc Dam postulował, że – obok tłuszczu – w diecie musi być inny związek, który zapobiega krwawieniom. Krwotoki u kurczaków cofały się po włączeniu do diety lucerny, szpinaku lub kapusty (mają wysoką zawartość witaminy K).

Na drodze dalszych badań znalazł w nasionach konopi czynnik zapobiegający krwawieniom i postanowił nazwać go witaminą krzepliwości. Po niemiecku oznaczono ją jako „witaminę koagulacji” (koagulation) i tak nowa witamina otrzymała literę K.

Witamina K – właściwości

Jest jedną z 4 witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, wraz z witaminami A, D i E. Witamina K to w rzeczywistości grupa 3 organicznych związków chemicznych.

W tej grupie znajdują się:

• Witamina K1 (filochinon)

Jest syntetyzowana przez rośliny – występuje w zielonych liściastych warzywach. Jest głównym źródłem witaminy K w diecie Europejczyków.

• Witamina K2 (menachinon)

Znajduje się głównie w mięsie, serze i jajkach. Jest także produkowana przez bakterie tworzące naszą florę jelitową układu pokarmowego. Synteza tej witaminy przez drobnoustroje występujące w jelicie czczym i krętym, pokrywa znaczną część dobowego zapotrzebowania na witaminę K.

• Witamina K3 (menadion)

Syntetyczna postać witaminy K, pełniąca rolę prowitaminy (związek chemiczny, który pod wpływem enzymów lub światła słonecznego przekształca się w organizmie w witaminę). Jest stosowana jako lek hemostatyczny.

Na co pomaga witamina K?

Witamina K wpływa na kilka ważnych procesów w naszym organizmie. 

• Wspomaga układ sercowo–naczyniowy poprzez wzmacnianie ścian naczyń krwionośnych.
• Bierze udział w tworzeniu białek potrzebnych do prawidłowego krzepnięcia krwi.
• Razem z osteokalcyną ma wpływ na produkcję zdrowej tkanki kostnej.
• Pomaga w uwapnieniu tkanki kostnej przez układ szkieletowy, biorąc udział w formowaniu tkanki kostnej.
• Wzmacnia układ odpornościowy.

Naukowcy przyglądają się także prawdopodobnym właściwościom witaminy K. Prace trwają, a badaczy szczególnie interesuje rola witaminy K:

• jako czynnika protekcyjnego w rozwoju nowotworów wątroby i zmniejszaniu ryzyka śmierci u pacjentów z marskością wątroby i rakiem wywodzącym się z hepatocytów (komórki, z których zbudowana jest wątroba),
• w zdolności do zwiększenia wrażliwości tkanek docelowych na insulinę.
• w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia i rozwoju choroby wieńcowej.

Gdzie występuje witamina K? Najlepsze źródła

Dzienne zapotrzebowanie na witaminy i minerały najlepiej pokrywać zbilansowaną i różnorodną dietą. Sprawdź, gdzie znajdziesz najwięcej witaminy K – skomponuj smaczny i bogaty w tę witaminę posiłek.

Produkty bogate w witaminę K1 (wartości podane na 100 g):

Warto dodawać przyprawy do swoich dań nie tylko, by podkreślić ich smak i aromat – to także prawdziwe bomby z witaminą K.

Najlepsze źródła witaminy K2 (wartości podane na 100 g):

Z całego zestawienia możesz skomponować bardzo smaczną i wartościową sałatkę bogatą w witaminę K1 i K2. Masz pomysł? Zostaw mi go w komentarzu pod artykułem, chętnie spróbuję.

Niedobór witaminy K – objawy

Niedobór witaminy K występuje rzadko u dorosłych osób. Dzienne zapotrzebowanie jest w znacznej części pokryte dzięki syntezie witaminy K2 przez mikroflorę jelitową, a resztę uzupełnia dostarczana wraz z jedzeniem witamina K1.

Niedobór wynika zazwyczaj z zaburzeń procesu trawienia lub wchłaniania w przewodzie pokarmowym i u dorosłych może objawiać się:

• wydłużonym czasem gojenia się ran, 
• krwotokami, 
• krwiomoczem,
• łatwym powstawaniem sińców,
• zaburzeniami pracy jelit,
• częstymi biegunkami,
• obniżoną odpornością,
• obfitymi miesiączkami u kobiet.

Na niedobór witaminy K narażone są niemowlęta z powodu nie w pełni wykształconej flory bakteryjnej jelit i niską zawartością witaminy K w mleku matki.

Niedobór witaminy K2 u niemowląt może objawiać się:

• krwawieniami z miejsca, w którym usunięto pępowinę,
• krwawieniami w skórze, nosie, przewodzie pokarmowym lub innych miejscach,
• krwawieniami z penisa (jeśli dziecko było obrzezane),
• nagłymi krwawieniami do mózgu.

Polskie Towarzystwo Neonatologiczne zaleca suplementację witaminą K dla niemowląt. W ciągu pierwszych 5 godzin życia wszystkie noworodki powinny otrzymać witaminę K (najczęściej w formie zastrzyku).

Skutki niedoboru witaminy K

Nieleczony niedobór witaminy K może prowadzić do:

• zaburzeń krzepliwości krwi,
• zwiększonego ryzyka chorób sercowo–naczyniowych,
• osteoporozy,
• zwapnienia naczyń krwionośnych (kalcyfikacji),
• niedokrwistości,
• żółtaczki.

Pamiętaj – niedobór witaminy K zdarza się rzadko. Dobrze mieć świadomość objawów niedoboru, ale jeśli dbasz o różnorodną dietę i nie masz problemów z funkcjonowaniem układu pokarmowego – nie martw się o deficyt tej witaminy.

Nadmiar witaminy K – czy jest możliwy?

Nadmiar witaminy K występuje rzadko. Objawy przedawkowania opisywane w literaturze obejmują: uczucie gorąca, nadmierne pocenie, rozpad krwinek czerwonych i objawy niedokrwistości hemolitycznej.

Toksyczność witaminy K zazwyczaj dotyczy menadionu – syntetycznej witaminy K3. 

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę K

Ze względu na niewystarczające dowody dotyczące funkcji, absorpcji i występowania menachinonów (witaminy K2) u ludzi, normy określono jedynie w odniesieniu do filochinonu (witamina K1).

Normy na witaminę K dla Polski, ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI)*

*AI (Adequate Intake) – wystarczające spożycie to zalecenie żywieniowe stosowane w przypadku braku wystarczających danych do obliczenia średniego zapotrzebowania.

Zobacz też artykuły o zdrowiu:

• Badania krwi [jak często wykonać + jak się przygotować] 
• Badanie kortyzolu [normy + cena]
• Badania na tarczycę [jakie wykonywać + normy + wyniki]

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Stosowanie witaminy K wymaga ostrożności u:

• noworodków, 
• pacjentów z zaburzeniami czynności nerek,
• pacjentów z dziedziczną hipoprotrombinemią (niedoborem protrombiny – czynnika krzepnięcia krwi),
• pacjentów z nadmierną antykoagulacją,
• pacjentów z nadwrażliwością na witaminę K.

Kobiety ciężarne i karmiące piersią przed suplementacją powinny skonsultować się z lekarzem.

Zobacz też inne artykuły o witaminach i minerałach:

• Niedobór witaminy B12 [przyczyny + objawy + leczenie]
• Niedobór witaminy D [objawy + leczenie]
• Potas [niedobór + norma + w czym jest]
• Cynk [właściwości + niedobór + nadmiar]
• Żelazo [właściwości + źródła + niedobór]
• Selen [właściwości + dawkowanie + suplementacja]
• Jod [właściwości + dawkowanie + objawy niedoboru]

Znasz inne ciekawostki o witaminie K? Podziel się nimi w komentarzu. Chętnie o nich poczytam, zajadając się zieleniną.

Podsumowanie