Jod – co to jest, jak działa, jak dawkować, jakie są objawy niedoboru

Jod to minerał śladowy odpowiadający za produkcję hormonów tarczycy.

TekstLudwik Jelonek

Redaktor Natu.Care

Ludwik Jelonek jest autorem ponad 2500 tekstów opublikowanych na wiodących portalach. Jego treści trafiły do takich serwisów jak Ostrovit czy Kobieta Onet. W Natu.Care Ludwik edukuje ludzi w najważniejszej dziedzinie życia – zdrowiu.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

RecenzjaŁukasz Borula

Zweryfikowane przez eksperta

Recenzja

Łukasz Borula

Magister farmacji

Łukasz Borula uzyskał tytuł magistra farmacji na Wydziale Farmaceutycznym CM UJ w Krakowie. Od 2014 roku zdobywa doświadczenie jako farmaceuta w różnych aptekach, na terenie całej Polski. Jego hobby to edukacja ludzi na swoim profilu na Instagramie: @szczeryfarmaceuta

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

RedakcjaMichał Tomaszewski

Redakcja

Michał Tomaszewski

Redaktor

Absolwent Dziennikarstwa i Artes Liberales na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2017 roku jako redaktor współpracuje z największymi portalami w Polsce i za granicą. Wcześniej przez 3 lata pracował w jednej z wiodących firm farmaceutycznych – branżę zdrowia i urody zna od podszewki. W wolnym czasie najbardziej lubi grać w tenisa lub jeździć na nartach.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Fact-checkingNina Wawryszuk

Redaktorka Natu.Care

Nina Wawryszuk specjalizuje się w suplementacji sportowej, treningu siłowym i psychosomatyce. Na co dzień, oprócz pisania artykułów dla Natu.Care, jako trenerka personalna pomaga sportowcom poprawić ich wyniki poprzez trening, dietę i suplementację.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Jod – co to jest, jak działa, jak dawkować, jakie są objawy niedoboru

01 kwietnia, 2024

13 min

Dlaczego możesz nam zaufać

Artykuły na Natu.Care są pisane na podstawie badań naukowych, danych ze stron rządowych oraz innych rzetelnych źródeł. Teksty powstają przy współpracy z lekarzami, dietetykami i innymi specjalistami do spraw zdrowia i urody. Artykuły są opiniowane przed publikacją oraz podczas znaczących aktualizacji.

Dowiedz się więcej w naszym procesie redakcyjnym

Informacja o reklamach

Treści na Natu.Care mogą zawierać linki do produktów, ze sprzedaży których możemy dostać prowizję. Tworząc treści, trzymamy się wysokich standardów redakcyjnych i dbamy o obiektywne podejście do omawianych produktów. Obecność linków afiliacyjnych nie jest dyktowana przez naszych partnerów, a sami dobieramy produkty, które recenzujemy w pełni niezależnie.

Dowiedz się więcej w naszym regulaminie

Media o nas:

Jod to jeden z najważniejszych mikroelementów w naszym organizmie. Jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, która reguluje liczne procesy w ciele człowieka.

Wyobraź sobie, że spacerujesz nad brzegiem falującego morza w jesienny lub zimowy dzień. Okoliczności te są wspaniałe nie tylko oczu i uszu. W czasie takich spacerów wdychamy powietrze, które nasycone jest jodem – cennym pierwiastkiem dla zdrowia naszego organizmu.

Nie każdy ma możliwość pozyskiwać jod z morskiego powietrza, dlatego w tym artykule dowiesz się więcej o produktach spożywczych bogatych w ten minerał. Poznasz także właściwości jodu, poprawne dawkowanie oraz objawy niedoboru i nadmiaru tego składnika. Zapraszam do czytania.

Z tego artykułu dowiesz się:

Czym jest jod i skąd się wzięła jego nazwa
Jak jod wpływa na pracę naszego organizmu
Jakie jest nasze zapotrzebowanie na jod
W jakich produktach znajdziesz najwięcej jodu
Jakie są objawy niedoboru i nadmiaru jodu
Dlaczego jod jest istotny dla zdrowia w ciąży

Zobacz też:

Co to jest jod?

Jod to minerał śladowy niezbędny dla zdrowia organizmu. Nie możemy go wytwarzać – jod należy przyjmować z dietą lub suplementami. Pierwiastek ten jest konieczny do produkcji hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny). Odpowiadają one m.in. za tworzenie białek oraz regulowanie metabolizmu .

Jednym z najważniejszych białek w ludzkim ciele jest kolagen.

Dowiesz się o nim więcej z tego artykułu: Kolagen: co to, właściwości, dawkowanie, zastosowania.

Tarczyca to mały i mogłoby się wydawać niepozorny gruczoł. Nic bardziej mylnego! Jej prawidłowa praca jest nieoceniona dla funkcjonowania naszego organizmu.

Łukasz Borulamagister farmacji

Pochodzenie nazwy jod

Jod został odkryty w 1811 roku przez francuskiego chemika – Bernarda Courtoisa. Mimo tego nazwa jodu, którą do dzisiaj wykorzystujemy, została mu nadana dopiero 2 lata później. Tworząc ją, wykorzystano starogreckie słowo „ioeides”, które oznacza „fioletowy” .

Preparaty z jodem

KELP

Suplement diety dla dzieci i dorosłych pozwalający uzupełnić jod w codziennej diecie. Preparat oferuje nam naturalne źródło tego minerału – jod pozyskiwany jest z kelp, czyli jednego z rodzajów alg morskich.

Zobacz więcej

Jodavit

Preparat w płynnej formie z solidną dawką jodu (proponowaną przez WHO). Suplement diety Jodavit pozwala na suplementację przez około 2–3 miesiące (zależnie od dziennej dawki).

Zobacz więcej

Jodavit + Selen

Jodavit + Selen to, jak sama nazwa wskazuje, preparat dla osób, które potrzebują dodatkowej dawki jodu i selenu. Przyjmowanie 5 ml uzupełni dzienne zapotrzebowanie osób dorosłych na te minerały i wystarczy na 50 dni suplementacji.

Zobacz więcej

Apteo Kelp

Źródłem jodu w Apteo Kelp jest wyciąg z ziela morszczynu pęcherzykowatego. Składnik ten leczy m.in. stany zapalne. Poza nim preparat wypełnia dzienne zapotrzebowanie osób dorosłych na jod i jest bardzo wydajny – pozwala na 100 dni suplementacji.

Zobacz więcej

JODYNA

Preparat przeznaczony do miejscowego stosowania na rany i otarcia – przyspiesza ich gojenie, a także dezynfekuje. Jodyną należy przemyć samą raną i jej okolice. Nie należy dotykać jednak otwartych ran.

Zobacz więcej

Jod – właściwości

Jod wpływa na liczne procesy w organizmie. Jakie są jego najcenniejsze właściwości?

Wspiera pracę tarczycy

Tarczyca reguluje produkcję hormonów wpływających na prawidłową pracę serca czy metabolizm. Jod jest kluczowy dla zdrowia tego narządu. Tarczyca wykorzystuje zasoby jodu, aby produkować hormony. Brak odpowiedniego stężenia tego pierwiastka może prowadzić do problemów z tarczycą, takich jak niedoczynność .

Wspomaga neurologiczny rozwój płodu w czasie ciąży

Jod jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju ciąży – wspiera neurologiczny rozwój mózgu u płodu. Badania sugerują, że u dzieci, których matki miały niedobór jodu w okresie ciąży, diagnozowano opóźnienia intelektualne .

Kwas foliowy również jest kluczowy dla zdrowia ciąży.

Potrzebujesz więcej informacji na jego temat? Zapraszam do tego artykułu: Kwas foliowy (witamina B9) – co to, właściwości, zapotrzebowanie, niedobór

Przyspiesza gojenie ran

Jod można stosować miejscowo celem leczenia infekcji. Minerał ten może być pomocny w gojeniu płytkich ran. Jodu nie powinno się jednak stosować na skaleczenia u niemowlaków. Co więcej, należy unikać go w przypadku głębokich cięć, oparzeń czy ukąszeń zwierząt – wtedy powoduje ból i pieczenie .

Jod w postaci roztworu wodnego lub spirytusowego można stosować miejscowo celem odkażenia skóry lub otarć.

Łukasz Borulamagister farmacji

Pozytywnie wpływa na leczenie mastopatii

Mastopatia to schorzenie, które przejawia się grudkowatością piersi. Badania sugerują, że suplementy diety zawierające jod mogą zmniejszać guzki w przypadku mastopatii. Mimo tego, że wyniki są obiecujące, potrzeba więcej badań, aby potwierdzić rolę jodu w leczeniu tego schorzenia .

Jak jeszcze działa jod ?

Zmniejsza ryzyko raka tarczycy spowodowanego promieniowaniem.
Wspiera funkcje poznawcze u dzieci.
Według farmaceuty jod w postaci kropli ocznych, opóźnia proces powstawania zaćmy.

Kwasy omega, a zwłaszcza omega-3 także są kluczowe dla najmłodszych.

Zapraszam do tych artykułów:

Zapotrzebowanie na jod

Zapotrzebowanie na jod zmienia się wraz z wiekiem. Sprawdź, ile jodu potrzebujesz Ty i Twoi bliscy .

Wiek	Dzienne zapotrzebowanie na jod*
0–6 miesięcy	110 mg
7–11 miesięcy	130 mg
1–6 lat	90 mg
7–9 lat	100 mg
10–12 lat	120 mg
> 13 lat	150 mg

*Normy żywienia dla populacji Polski

Zapotrzebowanie na jod wzrasta w czasie ciąży i okresie karmienia piersią. Kobiety spodziewające się dziecka powinny przyjmować łącznie (z dietą i suplementami) 220 mg jodu dziennie. Z kolei Paniom karmiącym piersią zaleca się jeszcze większą dawkę – 290 mg jodu każdego dnia.

Górne tolerowane poziomy spożycia jodu

Już wiesz, że jod jest niezwykle cennym minerałem śladowym. Nie oznacza to jednak, że możemy suplementować go bez umiaru. Jakie są zdrowe granice przyjmowania jodu ?

Wiek	Górny dzienny tolerowany poziom spożycia jodu*
0–11 miesięcy	Brak danych
1–3 lata	200 mg
4–6 lat	250 mg
7–10 lat	300 mg
11–14 lat	450 mg
15–17 lat	500 mg
> 17 lat	600 mg

*Normy żywienia dla populacji Polski

Produkty bogate w jod – źródła w diecie

Czy dbasz o to, aby w Twojej diecie nie zabrakło jodu? Jeśli tak to świetnie, niewiele osób tak robi. Ale nawet jeśli wiesz co jeść, aby dostarczać organizmowi tyle jodu, ile potrzebuje, zawsze warto poznać nowe, kuchenne możliwości. Oto 10 produktów najbogatszych w jod .

Produkt	Zawartość jodu w 100 gramach
Wodorosty	160–298400 mcg*
Sól jodowana	3800 mcg
Algi nori	2320 mcg
Rdzawiec	1800–2350 mcg (zależnie od pory połowu)
Mintaj	1210 mcg
Dorsz	185 mcg
Przegrzebki	119 mcg
Ostrygi	109 mcg
Jogurt grecki	90 mcg
Jajko ugotowane na twardo	52 mcg

*Zawartość jodu w wodorostach uzależniona jest od ich rodzaju

Owoce bogate w jod – jakie wybrać?

Większość owoców nie dostarcza nam dużo jodu. Jeśli chcesz zapewnić organizmowi sporo tego pierwiastka, wybierz produkt lub produkty z poprzedniej sekcji. Mimo tego część owoców także zawiera jod. Które z nich warto wybierać, aby nie zabrakło nam tego minerału?

Owoce bogate w jod to :

banany,
truskawki,
kantalupa,
żurawina.

Duże pokłady jodu zawierają także płatki owsiane. Znajdziemy w nich 5–15 mcg tego minerału w każdych 100 gramach. Po dodaniu banana, truskawek oraz garści orzechów otrzymamy świetne śniadanie. Posiłek ten zapewni nam wiele energii i dużą dawkę jodu (obok innych składników odżywczych).

Łukasz Borulamagister farmacji

Niedobór jodu

Co czwarta osoba pośród Twoich bliskich jest narażona na niedobór jodu. Jod jest cennym pierwiastkiem śladowym, a jego brak w organizmie może skutkować poważnymi problemami zdrowotnymi .

Przyczyny

Na niedobór jodu wpływają określone czynniki. Które z nich najczęściej prowadzą do braku tego minerału w organizmie?

Przyczyny niedoboru jodu :

niezbilansowana dieta,
ciąża,
okres karmienia piersią,
przebywanie w regionach oddalonych od morza i obszarach, gdzie gleba jest uboga w jod,
młody wiek (niedobór jodu często dotyka dzieci).

Sam miałem możliwość kilka lat temu mieszkać przez 9 miesięcy nad morzem. Na własnej skórze odczułem dobroczynność „darmowego” jodu w powietrzu, jak również odczułem jego brak, po przeprowadzce na południe Polski.

Łukasz Borulamagister farmacji

Objawy

Niedobór jodu prowadzi do nieprzyjemnych, a w dłuższej perspektywie nawet niebezpiecznych objawów. Które powinny wzbudzić nasz niepokój?

Objawy niedoboru jodu :

zmęczenie,
obrzęk szyi (wole tarczycy),
niewyjaśniony przyrost masy ciała,
wypadanie włosów,
sucha i szorstka skóra,
zaburzenia funkcji poznawczych,
chrypka i suchość w jamie ustnej,
obfite lub nieregularne miesiączki,
zmiany tętna,
uczucie zimna.

Uwaga!

Jeśli zauważysz u siebie powyższe symptomy, udaj się do lekarza. Specjalista określi, czy dolega Ci niedobór jodu i – jeśli zajdzie taka konieczność – zaleci Ci rozsądną suplementację.

Skutki

Nieleczony niedobór jodu może prowadzić do niedoczynności tarczycy. To groźne schorzenie, przez które tarczyca nie jest w stanie produkować odpowiedniej ilości hormonów. Niedoczynność tarczycy może nie dawać objawów we wczesnych stadiach, jednak z biegiem czasu staje się bardzo groźna .

Skutki nieleczonej niedoczynności tarczycy :

otyłość,
bóle stawów,
bezpłodność,
choroby serca.

Nadmiar jodu

Co za dużo, to nie zdrowo. Jeśli doprowadzisz do nadmiaru jodu, również odbije się to na Twoim zdrowiu.

Przyczyny

Do nadmiaru jodu dochodzi rzadko. Mimo tego warto wiedzieć, co może do niego doprowadzić.

Przyczyny nadmiaru jodu :

nadmierna suplementacja,
niewłaściwa dieta (przepełniona produktami bogatymi w jod),
zbyt częste badania radiologiczne.

Objawy

Jeśli przyjmujesz duże dawki jodu i z Twoim organizmem zaczyna dziać się coś niedobrego, istnieje duże prawdopodobieństwo, że doświadczasz pierwszych objawów nadmiaru. Kiedy powinna Ci się zapalić czerwona lampka?

Objawy nadmiaru jodu :

nudności,
wymioty,
biegunka,
delirium (dezorientacja umysłowa),
osłupienie.

W przypadku, gdy doświadczasz któregokolwiek z tych objawów – natychmiast zaprzestań przyjmowania jodu. Jeśli objawy nie ustąpią, udaj się do lekarza.

Skutki

Nadmiar jodu jest dobrze tolerowany przez większość ludzi. Mimo tego może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Skutki nadmiaru jodu :

nadczynność tarczycy,
niedoczynność tarczycy,
wole tarczycy (obrzęk szyi),
autoimmunizacyjne choroby tarczycy, takie jak schorzenie Gravesa-Basedowa.

Aby być pewnym czy cierpisz na nadmiar lub niedobór jodu, warto przeprowadzić badanie krwi lub moczu. Pozwoli Ci ono sprawdzić stężenie jodu w organizmie, dzięki czemu lekarz określi, czy potrzebujesz dodatkowych suplementów lub zmian w diecie.

Spożywanie bardzo dużych dawek jodu może skutkować ostrymi biegunkami i wymiotami. Powoduje to znaczne osłabienie organizmu, odwodnienie i utratę elektrolitów.

Łukasz Borulamagister farmacji

Suplementacja jodem

Kiedy badanie wykaże, że Twojemu organizmowi doskwiera niedobór jodu, powinieneś rozważyć rozsądną suplementację. Wybrane produkty mogą pomóc Ci wrócić na właściwe tory. Pamiętaj, że suplementacja powinna być prowadzona pod okiem specjalisty.

Wskazania

Najczęściej zdrowa i zbilansowana dieta wypełnia nasze dzienne zapotrzebowanie na jod. Istnieją jednak grupy ludzi, które powinny rozważyć suplementację tego minerału.

Wskazania do suplementacji jodu :

niezbilansowana dieta (brak ryb, jajek, produktów mlecznych, warzyw i owoców),
ciąża (jeśli zaleci lekarz),
okres karmienia piersią (jeśli zaleci lekarz),
przebywanie daleko od morza i na obszarach, gdzie w glebie nie ma dużo jodu (jeśli badanie wykaże, że mamy niedobór).

Przeciwwskazania

Nie każdy powinien suplementować jod. Są grupy ludzi, które powinny unikać przyjmowania środków z tym minerałem. Główne przeciwwskazanie do przyjmowania suplementów z jodem to niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Jeśli cierpisz na jedno z tych schorzeń, nie działaj na własną rękę i stosuj się do zaleceń lekarza.

Jod w ciąży

Odpowiednie stężenie jodu w organizmie podczas ciąży jest kluczowe dla prawidłowej produkcji hormonów tarczycy. Minerał ten wpływa także na poprawny rozwój neurologiczny płodu w macicy. Niedobór jodu w ciąży może skutkować nieodwracalnym upośledzeniem neurologicznym dziecka .

Kobiety w ciąży mają zwiększone zapotrzebowanie na jod – powinny przyjmować (wraz z dietą i suplementami) 220 mg tego pierwiastka dziennie .

W okresie zaawansowanej ciąży prawidłowy poziom jodu wpływa na pracę tarczycy dziecka.

Łukasz Borulamagister farmacji

Czy jod pomaga zajść w ciążę?

Tak, niedobór jodu powiązany został z obniżoną płodnością. Badania sugerują, że stosowanie suplementów z tym minerałem, poprawia wskaźniki poczęć u par, które miały problem z niewyjaśnioną niepłodnością .

Jod a karmienie piersią

Podczas karmienia piersią jod jest równie ważny, jak podczas ciąży. W okresie tym wpływa na rozwój neurologiczny oraz wzrost dziecka. Kobiety karmiące piersią powinny przyjmować aż 290 mg jodu dziennie .

Interakcje jodu z lekami

Jod w formie suplementów lub leków może reagować z różnymi środkami. Kto musi zachować szczególną ostrożność?

Jod może wchodzić w interakcje z :

lekami na tarczycę,
amiodaronem,
acenokumarolem,
anizydionem,
dikumarolem,
fenindionem,
fenprokumonem,
warfaryną.

Uwaga!

Jeśli bierzesz te lub inne leki, nie suplementuj jodu na własną rękę. Tylko lekarz może dać Ci zielone światło do przyjmowania jodu wraz z innymi środkami.

Zobacz też:

Podsumowanie

Dowiedziałeś się wielu rzeczy o jodzie. Chciałbym, abyś zapamiętał kilka najważniejszych informacji o tym pierwiastku.

Jod to kluczowy minerał śladowy, którego nasz organizm nie może wytwarzać – należy go przyjmować z dietą lub suplementami.
Tarczyca wykorzystuje jod do produkcji hormonów tarczycy, które wspierają zdrowie serca i prawidłowy metabolizm.
Osoby, które ukończyły 13 lat, powinny przyjmować (z dietą i suplementami) 150 mg jodu dziennie.
Najwięcej jodu mogą dostarczyć nam wodorosty, sól jodowana lub algi nori.
Niedobór jodu przejawia się m.in. zmęczeniem, wypadaniem włosów czy suchą skórą.
Objawy nadmiaru jodu to przede wszystkim nudności, wymioty lub biegunka.
Jod może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami.

FAQ

Czy można kupić jod bez recepty?

Tak, na rynku możesz kupić suplementy diety z jodem bez recepty. Niektóre produkty, jakie możesz dostać bez recepty to KELP, Jodavit lub Apteo Kelp. Pamiętaj, aby przed rozpoczęciem suplementacji zwrócić uwagę na przeciwwskazania i ewentualne interakcje z lekami.

Czy jod pomaga na promieniowanie?

Nie, jod nie pomaga na promieniowanie. To jodek potasu może ochronić Cię przed radioaktywnym jodem. W przypadku zagrożenia radiacyjnego jodek potasu ochroni Twoją tarczycę przed przyjmowaniem radioaktywnego jodu. Mimo tego jodek potasu nie chroni przed innym rodzajami materiałów radioaktywnych.

Czy można być uczulonym na jod?

Nie, badania sugerują, że nie można być uczulonym na jod. Możesz jednak doświadczyć objawów przedawkowania jodu, jeśli przyjmiesz go za dużo. Zaliczamy do nich m.in. biegunkę czy wymioty. Po ich wystąpieniu natychmiast przerwij suplementację.

Czy jod jest szkodliwy?

Nie, jod nie jest szkodliwy – to cenny minerał śladowy niezbędny dla zdrowia Twojego organizmu. Szkodliwy może być niedobór lub nadmiar jodu. Dlatego dbaj o odpowiednie stężenie tego minerału w organizmie. W przypadku osób dorosłych wynosi ono 150 mg dziennie.

Czy jod jest zimą nad morzem?

Tak, zimowy wyjazd nad morze to dostarczy Ci dużej dawki jodu. Najwięcej tego minerału możesz pozyskać nie latem, a w czasie jesiennych, zimowych lub wiosennych spacerów. Na stężenie jodu w powietrzu wpływa też wiatr – im wietrzniej, tym więcej jodu.

W jakich owocach jest jod?

Jod występuje w owocach, takich jak truskawki, borówki, żurawina lub ananas. Ilość jodu w tych owocach nie jest największa, dlatego nie powinna być uznawana za znaczące źródło tego minerału w diecie. Zazwyczaj zaleca się, aby spożywać inne źródła jodu, takie jak przegrzebki, jajka czy ostrygi.

Ile kosztuje badanie jodu?

Koszt badania jodu w organizmie zależy od regionu kraju i wybranej placówki. Najczęściej cena wynosi 150–300 złotych. Pamiętaj, że zazwyczaj koszt badania nie obejmuje konsultacji z lekarzem. Jest ona niezbędna do interpretacji wyników i określenia dalszych działań.

Źródła

Zobacz wszystkie

Andersen, S. L., & Laurberg, P. (2016). Iodine Supplementation in Pregnancy and the Dilemma of Ambiguous Recommendations. European Thyroid Journal, 5(1), 35–43. https://doi.org/10.1159/000444254

Australia, H. (2021, sierpień 26). Iodine deficiency [Text/html]. Healthdirect Australia. https://www.healthdirect.gov.au/iodine-deficiency

CDC. (2021, wrzesień 2). Who is at risk for iodine deficiency while breastfeeding? Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/breastfeeding/breastfeeding-special-circumstances/diet-and-micronutrients/iodine.html

Farebrother, J., Zimmermann, M. B., & Andersson, M. (2019). Excess iodine intake: Sources, assessment, and effects on thyroid function. Annals of the New York Academy of Sciences, 1446(1), 44–65. https://doi.org/10.1111/nyas.14041

Group, B. M. J. P. (2000). Menorrhagia and hypothyroidism. BMJ, 320(7235), 649. https://doi.org/10.1136/bmj.320.7235.649

Hendrick, V., Altshuler, L., & Whybrow, P. (1998). PSYCHONEUROENDOCRINOLOGY OF MOOD DISORDERS: The Hypothalamic-Pituitary-Thyroid Axis. Psychiatric Clinics of North America, 21(2), 277–292. https://doi.org/10.1016/S0193-953X(05)70005-8

Heymann, W. R., Gans, E. H., Manders, S. M., Green, J. J., & Haimowitz, J. E. (2001). Xerosis in hypothyroidism: A potential role for the use of topical thyroid hormone in euthyroid patients. Medical Hypotheses, 57(6), 736–739. https://doi.org/10.1054/mehy.2001.1448

Iodine Deficiency. (b.d.). American Thyroid Association. Pobrano 16 marzec 2023, z https://www.thyroid.org/iodine-deficiency/

Jarosza, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewskiej, J. (b.d.). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie.

Leung, A. M., & Braverman, L. E. (2014). Consequences of excess iodine. Nature Reviews Endocrinology, 10(3), Article 3. https://doi.org/10.1038/nrendo.2013.251

Leung, A. M., Pearce, E. N., & Braverman, L. E. (2011). Iodine Nutrition in Pregnancy and Lactation. Endocrinology and Metabolism Clinics of North America, 40(4), 765–777. https://doi.org/10.1016/j.ecl.2011.08.001

Mansel, R. E., Das, T., Baggs, G. E., Noss, M. J., Jennings, W. P., Cohen, J., Portman, D., Cohen, M., & Voss, A. C. (2018). A Randomized Controlled Multicenter Trial of an Investigational Liquid Nutritional Formula in Women with Cyclic Breast Pain Associated with Fibrocystic Breast Changes. Journal of Women’s Health, 27(3), 333–340. https://doi.org/10.1089/jwh.2017.6406

Monahan, M., Boelaert, K., Jolly, K., Chan, S., Barton, P., & Roberts, T. E. (2015). Costs and benefits of iodine supplementation for pregnant women in a mildly to moderately iodine-deficient population: A modelling analysis. The Lancet Diabetes & Endocrinology, 3(9), 715–722. https://doi.org/10.1016/S2213-8587(15)00212-0

Office of Dietary Supplements—Iodine. (b.d.). Pobrano 16 marzec 2023, z https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iodine-HealthProfessional/

Southern, A. P., & Jwayyed, S. (2022). Iodine Toxicity. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560770/

Teas, J., Pino, S., Critchley, A., & Braverman, L. E. (2004). Variability of Iodine Content in Common Commercially Available Edible Seaweeds. Thyroid, 14(10), 836–841. https://doi.org/10.1089/thy.2004.14.836

Vermeulen, H., Westerbos, S. J., & Ubbink, D. T. (2010). Benefit and harm of iodine in wound care: A systematic review. W Database of Abstracts of Reviews of Effects (DARE): Quality-assessed Reviews [Internet]. Centre for Reviews and Dissemination (UK). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK80212/

Vitamins and minerals—Iodine. (2017, październik 23). Nhs.Uk. https://www.nhs.uk/conditions/vitamins-and-minerals/iodine/