Sód w organizmie – norma, badanie, w czym jest, jak uzupełnić

Bóle mięśni, skurcze, osłabienie czy zawroty głowy to niektóre z objawów braku równowagi elektrolitów w organizmie. I o ile nierzadko wystarczy kilka łyków płynu przygotowanego z tabletki musującej, tak jednak niekiedy to nie wystarcza. Wtedy warto zastanowić się, czy nie brakuje Ci konkretnego elektrolitu, a jednym z nich jest sód.

Ten składnik mineralnym.in. pomaga utrzymać równowagę wodną i wspiera pracę mięśni. W skrócie – jest bardzo ważny, a tego, co robi dokładnie, dowiesz się z informacji, które przygotowaliśmy wspólnie z magister farmacji, Iloną Krzak.

Zobacz też:

• Najlepszy magnez – ranking
• Żelazo – działanie
• Potas w organizmie
• Magnez – właściwości
• Miedź – na co pomaga
• Jod – kiedy przyjmować

Co to jest sód?

Sód to pierwiastek chemiczny, który jest jednym z najważniejszych elektrolitów w organizmie. Elektrolity to jony związków chemicznych kluczowe dla większości funkcji życiowych. Sód szczególnie wpływa na bilans wodny organizmu, ciśnienie krwi, a także funkcjonowanie nerwów i mięśni .

Ponadto sód bierze udział procesie trawienia, wspomagając absorpcję niektórych składników pokarmowych – takich jak glukoza – w jelitach. Pomimo tego, że jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, zbyt duża ilość sodu może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak nadciśnienie tętnicze .

Sód – zastosowanie

Sód, jeden z najpopularniejszych pierwiastków chemicznych, jest nieodłącznie związany z wieloma aspektami codziennego życia. Znajduje on swoje zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu, od produkcji szkła i papieru, przez medycynę i żywienie, aż po nauki przyrodnicze.

• Produkcja szkła. Sód jest bardzo ważnym elementem produkcji szkła. Dodaje się go do mieszanki rozgrzanej do wysokiej temperatury, aby zmiękczyć szkło i ułatwić jego kształtowanie.
• Przemysł papierniczy. Sód wykorzystuje się też w przemyśle papierniczym do produkcji kauczuku celulozowego, który jest podstawowym składnikiem wielu rodzajów papieru.
• Medycyna. W medycynie sód jest często używany w roztworach dożylnych, które pomagają regulować poziom elektrolitów w organizmie pacjenta.
• Żywienie. Sód jest najczęściej spotykanym minerałem w diecie, znanym przede wszystkim jako główny składnik soli kuchennej.
• Nauki przyrodnicze. W naukach przyrodniczych sód wykorzystywany jest do różnego rodzaju eksperymentów, np. w celu zrozumienia reakcji między metalami a wodą.

Sód – właściwości i działanie

Sód jest kluczowym składnikiem odgrywającym ważną rolę w regulacji wielu funkcji organizmu. Jego odpowiednie stężenie jest ważne dla prawidłowego przebiegu licznych procesów życiowych. 

Za co odpowiada sód w organizmie?

Regulacja ciśnienia krwi

Sód wspiera równowagę płynów w organizmie, „przyciągając” wodę. W ten sposób zwiększa objętość krwi, a tym samym jej ciśnienie. Jak przebiega ten proces według magister farmacji?

Jeśli dostarczamy za dużo sodu, to gdy trafia on do krwi i jego stężenie jest większe, ściąga wodę z tkanek do naczyń krwionośnych (które są elastyczne), co wpływa na ciśnienie – dodaje farmaceutka.

Na tym jednak nie koniec, sód oddziałuje również na układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAA), który jest głównym regulatorem ciśnienia krwi. Gdy poziom sodu w organizmie jest za niski, ciało zaczyna wydzielać reninę, co prowadzi do produkcji angiotensyny II, zwiększającej ciśnienie krwi .

Angiotensyna II stymuluje również wydzielanie aldosteronu, hormonu promującego ponowne wchłanianie sodu w nerkach, co dodatkowo prowadzi do zatrzymania wody i wzrostu ciśnienia krwi .

Przewodnictwo nerwowe

Sód w organizmie jest niezbędny dla przekazywania komunikatów w mózgu i ciele. Kiedy neurony są aktywowane, jony sodu przepływają do wnętrza neuronu, generując zmiany napięcia, które tworzą ten sygnał. Sód jest również potrzebny do przywrócenia neuronów do ich pierwotnego stanu spoczynku po przekazaniu sygnału, zapewniając gotowość do przewodzenia kolejnego sygnału .

A trochę prościej wygląda to tak…

Sód jest jak przekaźnik wiadomości w ciele. Kiedy mózg chce powiedzieć mięśniom, co mają zrobić, używa m.in. sodu do wysłania tej wiadomości.

Pomyśl o tym tak, jak o informacji przepływającej przez przewody elektryczne w domu. Kiedy włączasz światło, prąd elektryczny płynie przez przewód, doświetlając pomieszczenie. W ciałach, zamiast prądu elektrycznego, jest sód, który pomaga przesyłać informacje z mózgu do innych części ciała.

Więc kiedy na przykład chcesz złapać piłkę, Twój mózg wysyła wiadomość poprzez sód do Twojej ręki, mówiąc jej, co ma zrobić. Sód pomaga tej wiadomości podróżować wzdłuż drogi (neuronów) w Twoim ciele, aż dotrze do ręki.

Równowaga płynów

Sód reguluje też całkowitą zawartość wody w organizmie i utrzymanie homeostazy płynów. To główny kation (jon dodatni) występujący w płynach zewnątrzkomórkowych organizmu, który przyciąga wodę i pomaga w utrzymaniu ciśnienia osmotycznego. Ciśnienie to wpływa na ruch wody pomiędzy komórkami a ich otoczeniem .

Równowaga sodu w organizmie powiązana jest także z regulacją pracy nerek. Nerki kontrolują poziom sodu w ciele przez procesy filtracji i reabsorpcji. Gdy poziom sodu w organizmie jest wysoki, nerki zwiększają jego wydalanie przez mocz, aby przywrócić równowagę .

Jeżeli poziom sodu jest niski, nerki zatrzymują sól celem utrzymania właściwej ilości wody w organizmie. Dlatego równowaga między spożyciem soli a jej wydalaniem przez nerki jest istotna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Procesy metaboliczne

Sód jest integralnym składnikiem trawienia, ponieważ wpływa na wydzielanie niektórych enzymów trawiennych. Co więcej, jest ważny dla procesu transportu glukozy i aminokwasów przez błony komórkowe, co jest fundamentalne dla działania wielu systemów metabolicznych, takich jak glikoliza . A glikoliza proces, w którym glukoza (cukier) jest przekształcana w energię.

Równowaga kwasowo-zasadowa

Sód wpływa na regulację równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie człowieka. Jak wskazuje nazwa, równowagę tę definiuje stosunek kwasów do zasad w tkankach i płynach w ciele. Zasady sodowe neutralizują nadmiar kwasów, które mogą się gromadzić na skutek spożywania przetworzonego pokarmu, stresu czy narażenia na toksyny .

Sód pomaga utrzymać odpowiednie pH organizmu poprzez zasadowy bufor sodowy, który utrzymuje równowagę jonów sodu, potasu i wodoru.

Dodatkowo sód wspiera organizm w absorbowaniu i transportowaniu składników odżywczych, co również jest kluczowe dla zachowania optymalnej równowagi kwasowo-zasadowej .

Dzienne zapotrzebowanie na sód

Dzienne zapotrzebowanie na sód zależne jest od wieku. Normy żywienia dla populacji Polski sugerują następujące wystarczające spożycie dla konkretnych grup ludzi:

Niski sód – objawy i przyczyny niedoboru

Niedobór sodu, medycznie znany jako hiponatremia, występuje, gdy poziom sodu w organizmie człowieka jest niski. Najczęstsze przyczyny obejmują nadmierną utratę wody z organizmu i nieodpowiednie nawadnianie. Co wypłukuje sód z organizmu?

Przyczyny niskiego sodu w organizmie :

• Przyspieszona utrata wody w organizmie. Przyspieszona utrata wody, np. poprzez nadmierne pocenie się, wymioty, biegunkę lub oddawanie moczu, może prowadzić do niskiego poziomu sodu. Gdy stracisz zbyt dużo płynów, ciało może nie być w stanie utrzymać odpowiedniego stężenia tego pierwiastka.
• Niewłaściwe nawadnianie. Wypicie ogromnych ilości wody w krótkim czasie może przeciwdziałać zdolności nerek do jej wydalania, utrudniając utrzymanie prawidłowego poziomu sodu. Zjawisko to często jest określone jako „zatrucie wodą”.
• Choroby nerek. Nerki pełnią ważne funkcje w regulowaniu poziomu sodu w organizmie. Dlatego zaburzenia ich pracy mogą prowadzić do niedoboru poprzez zmniejszenie zdolności do filtracji i zwracania soli.
• Niewydolność serca lub wątroby. Zarówno niewydolność serca, jak i wątroby mogą prowadzić do zatrzymania płynów w organizmie, co skutkuje rozcieńczeniem sodu. W niewydolności serca, organizm często zatrzymuje płyny, prowadząc do obrzęków. Podobnie, ciężka niewydolność wątroby (np. podczas marskości), może prowadzić do retencji dużej ilości płynów.
• Wpływ leków. Niektóre leki mogą zaburzyć gospodarkę elektrolitów i prowadzić do hiponatremii (niedoboru sodu). Przykłady takich środków to antydepresanty, leki moczopędne, NLPZ i niektóre leki przeciwbólowe.
• Schorzenia hormonalne. Choroby endokrynologiczne jak Zespół SIADH mogą prowadzić do zbyt dużej retencji wody i jako skutek – niedoboru sodu.

Niski sód – objawy

Niski poziom sodu w organizmie może powodować szereg – nie zawsze jednoznacznych – objawów. Brak tego pierwiastka zakłóca równowagę wodno-elektrolitową i nerwową, co prowadzi do różnych problemów. Przy niewielkim niedoborze, objawy są często delikatne i mogą nie zostać zauważone, ale cięższe przypadki hiponatremii mogą wywoływać wyraźne i poważne symptomy.

Czym objawia się sód poniżej normy ?

Czy niski sód w ciąży jest groźny?

Niski poziom sodu, czyli hiponatremia, jest stanem, który może być niebezpieczny zarówno dla matki, jak i rozwijającego się płodu, szczególnie kiedy trwa przez długi okres. U matki, ciężka hiponatremia może skutkować obrzękiem mózgu, a w przypadku długotrwałego niedoboru – nawet jego trwałymi uszkodzeniami. Co więcej, niedobór tego elektrolitu może oddziaływać na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie systemu nerwowego dziecka .

Dlatego należy pamiętać, że każda przyszła mama powinna mieć indywidualnie dostosowaną dietę, która zapewni jej wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Co więcej, regularne kontrole i konsultacje z lekarzem oraz dietetykiem też są kluczowe dla utrzymania zdrowia zarówno matki, jak i dziecka.

Jak uzupełnić sód w organizmie?

Gdy poziom sodu jest nieprawidłowo niski, należy jak najszybciej zająć się jego uzupełnieniem. Długotrwały niedobór może prowadzić do poważnych zmian w organizmie, dlatego konieczne jest dbanie o odpowiedni poziom tego składnika w ciele. Jak uzupełnić sód w organizmie?

Picie płynów elektrolitowych

Picie płynów zawierających elektrolity, takich jak sportowe napoje izotoniczne, może pomóc uzupełnić niedobory sodu. Napoje te zazwyczaj są formułowane w taki sposób, aby dostarczać odpowiednich proporcji elektrolitów (sodu, potasu czy magnezu), co może pomóc w utrzymaniu prawidłowego stężenia sodu w organizmie.

Dieta bogata w sól

Sól kuchenna, czyli chlorek sodu, jest jednym z najprostszych sposobów na uzupełnienie sodu. Wprowadzenie do diety produktów o jej wysokiej zawartości, takich jak wołowina, wieprzowina, sery (szczególnie halloumi), zielone oliwki, chleb żytni, kiszona kapusta i ogórkia także samo posypywanie potraw solą, może pomóc w uzupełnieniu niedoboru sodu.

Suplementy zawierające sód

W przypadkach, kiedy niski poziom sodu jest spowodowany pewnymi stanami zdrowotnymi, lekarz może zalecić suplementy zawierające sód (np. w tabletkach). Takie preparaty mogą pomóc w kontrolowaniu poziomu sodu w organizmie i zapobiegać potencjalnie niebezpiecznym skutkom hiponatremii.

Konsultacja z dietetykiem

W razie trudności z uzupełnieniem sodu dietą warto skonsultować się z dietetykiem. Profesjonalista pomaże Ci stworzyć indywidualny plan dietetyczny, który uwzględni stan zdrowia, styl życia oraz preferencje żywieniowe, i dzięki temu pomoże we właściwym uzupełnieniu sodu.

Podwyższony sód w organizmie

Podwyższone stężenie sodu (hipernatremia) w organizmie, znane jako hipernatremia, może wynikać z wielu powodów, w tym z niezdrowej diety, stanów chorobowych czy nieadekwatnego spożycia wody. Czym charakteryzują się najczęstsze powody podwyższonego sodu w organizmie ?

• Niezdrowa dieta. Nadmierne spożycie soli sodowej, kojarzone najczęściej z przetworzoną i fastfoodową żywnością, może prowadzić do podwyższonego stężenia sodu w organizmie. Nadmiar tego pierwiastka zwykle powoduje zatrzymanie wody w ciele, co prowadzi też do wzrostu ciśnienia krwi.
• Dehydratacja. Odwodnienie skutkuje zwiększeniem stężenia sodu we krwi, ponieważ ilość wody w organizmie maleje, a ilość sodu pozostaje niezmieniona.
• Stany chorobowe. Niektóre choroby, takie jak cukrzyca czy wybrane schorzenia nerek, mogą powodować szereg zaburzeń, w tym nadmiar sodu. W tych stanach chorobowych nerki nie są w stanie efektywnie usuwać odpowiednich ilości sodu z organizmu.
• Leki. Niektóre środki, zwłaszcza diuretyki (moczopędne), mogą zwiększać stężenie sodu w organizmie. Leki te zwiększają wydalanie wody z organizmu, co może potęgować efekt dehydratacji.

Jakie są objawy nadmiaru sodu w organizmie?

Nadmiar sodu objawia się licznymi symptomami związanymi głównie z zaburzeniami gospodarki wodnej. Objawy mogą być subtelne, ale równocześnie prowadzić do poważniejszych dolegliwości, jeśli nadmiar nie zostanie w porę ograniczony.

Zmniejszenie ilości moczu

Zbyt wysokie stężenie sodu może prowadzić do odwodnienia, co z kolei może skutkować mniejszym wydalaniem moczu. Ponadto mocz może być ciemniejszy, co jest klasycznym objawem odwodnienia. Ograniczone wydalanie moczu jest zabezpieczeniem organizmu przed dalszą utratą wody .

Uczucie pragnienia

Nadmiar sodu w organizmie prowadzi do destabilizacji równowagi płynów, co skutkuje silnym uczuciem pragnienia. To naturalna reakcja organizmu na odwodnienie – ciało próbuje „zachęcić Cię” do napicia się i przywrócenia równowagi sodowej .

Obrzęki i wysokie ciśnienie krwi

Długotrwały nadmiar sodu może prowadzić do retencji wody i obrzęków, zwłaszcza w okolicach stóp i kostek. Co więcej, zbyt wysoki poziom tego pierwiastka może także zwiększać ciśnienie krwi, ponieważ sprawia, że organizm zatrzymuje więcej wody, zwiększając objętość krwi .

Złe samopoczucie

Inne objawy nadmiaru sodu mogą obejmować uczucie osłabienia, bóle głowy, zmęczenie, a w skrajnych przypadkach również wymioty, drgawki i utratę przytomności. Te znacznie bardziej poważne objawy są zazwyczaj wynikiem długotrwałej lub bardzo poważnej hipernatremii .

Zaburzenia mentalne

Nadmiar sodu może również prowadzić do zmian w stanie psychicznym. Objawy te obejmują dezorientację, problemy z koncentracją, halucynacje, drażliwość, a nawet śpiączkę. Występowanie tych symptomów zwykle wskazuje na poważną hipernatremię i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej .

Zaburzenia oddychania

W skrajnych przypadkach hipernatremia będzie skutkowała trudnościami z oddychaniem. Takie stany wymagają bezapelacyjnej pomocy medycznej, ponieważ mogą zagrażać życiu .

Jak zmniejszyć poziom sodu w organizmie?

Zmniejszenie poziomu sodu w organizmie powinno zacząć się od zmiany diety. Staraj się spożywać mniej produktów zawierających duże ilości sodu, takich jak przetworzone potrawy, fastfoody czy słone przekąski. Zamiast tego, wybieraj świeże owoce, warzywa i białka o niskiej zawartości sodu (np. świeże tłuste ryby, drób, strączki), które pomagają utrzymać zdrową równowagę minerałów w organizmie.

Picie większych ilości wody także może pomóc rozcieńczyć sód we krwi i ułatwić jego eliminację przez nerki. Ważne jest jednak, aby nie przesadzić z ilością płynów, bo to z kolei może prowadzić do niebezpiecznie niskiego poziomu sodu.

Pamiętaj też, że w niektórych przypadkach, podwyższony poziom sodu może być skutkiem innych problemów zdrowotnych lub przyjmowanych leków. Jest to częste w przypadku chorób nerek lub leków moczopędnych. W takich sytuacjach konieczna może być konsultacja z lekarzem oraz interwencja medyczna.

W czym jest sód – produkty spożywcze

Na początku zaznaczmy jedną rzecz – do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebujesz niewielkich ilości sodu. Większość z nas spożywa go nawet za dużo, dlatego warto być ostrożnym z produktami bogatymi w sód. 

Mieszkańcy USA na przykład spożywają średnio ok. 3400 mg sodu dziennie, co ponad dwukrotnie przekracza minimalną dzienną porcję dla Polaków.

Co ciekawe, ponad 40% sodu, który spożywasz każdego dnia, pochodzi z zaledwie kilku produktów spożywczych. Jakich ?

• Sól kuchenna.
• Wędzona żywność.
• Konserwy.
• Pieczywo.
• Mięso wołowe, wieprzowe, podroby.
• Wędliny.
• Warzywa konserwowe.
• Zupy.
• Przekąski (chipsy, krakersy, paluszki).
• Sery.
• Jajka.

Jakie produkty są bogate w sód i potas?

Sód i potas to dwa ważne elektrolity, które większość osób bez trudu dostarcza sobie wraz z dietą. Już wiesz, które produkty zapewnią Ci sód. Ale jakie są bogate w potas ?

• Sucha soja.
• Kakao.
• Sucha fasola.
• Suszone morele.
• Pestki dyni.
• Pistacje.
• Awokado.
• Ziemniaki.
• Łosoś atlantycki.

Sód w surowicy – badanie

Badanie sodu w surowicy krwi przeprowadza się, aby wykryć ewentualny nadmiar lub niedobór tego pierwiastka w organizmie. Można je przeprowadzić na czczo lub po posiłku – zależnie od zaleceń lekarza. W dniu poprzedzającym badanie nie powinno się spożywać tłustych lub obfitych posiłków, a także pić alkoholu.

Jakie są wskazania do przeprowadzenia badania sodu w surowicy?

Najczęściej to lekarz decyduje o przeprowadzeniu badania sodu. Niewiele osób samodzielnie decyduje się na taki krok. Jakie stany zdrowotne mogą skłonić specjalistę do zlecenia badania sodu w surowicy?

• Cukrzyca.
• Niewydolność serca lub nerek.
• Zespoły obrzękowe.
• Marskość wątroby lub choroby tarczycy.
• Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi.
• Choroby powiązane z hiperwentylacją.

Sód – norma

Dokładna norma sodu we krwi może się różnić w zależności od laboratorium. Najpewniej jednak będzie oscylowała w granicach 135‒145 mmol/l. Wszystkie wartości poza tym przedziałem powinny skłonić Cię do kontrolnej wizyty u lekarza .

Jaka jest cena badania sodu we krwi?

Cena badania sodu zależna jest od laboratorium. Najczęściej jednak waha się ono od kilku do kilkunastu złotych. Badanie to jest także refundowane przez NFZ. Dlatego w przypadku posiadania skierowania od lekarza, możesz liczyć na sprawdzenie poziomu sodu w organizmie za darmo.

Zobacz też:

• Witamina B12 – właściwości
• Witamina D3 – działanie
• Witamina A – funkcje w organizmie
• Witamina B1 – właściwości
• Witamina E – działanie
• Kwas pantotenowy – co to
• Kwas foliowy (witamina B9) – właściwości
• Witamina B3 – działanie
• Witamina K – gdzie występuje
• Witamina B6 – co to
• Witamina C – właściwości

Podsumowanie