Witaminy
Witamina B1

Witamina B1 (tiamina) – właściwości, źródła, niedobór, nadmiar

Witamina B1 zwana tiaminą odpowiada za działanie układu nerwowego, odpornościowego oraz sercowo-naczyniowego.

Tekst

Ludwik Jelonek

Tekst

Ludwik Jelonek

Redaktor Natu.Care

Ludwik Jelonek jest autorem blisko 2000 tekstów opublikowanych na wiodących portalach. Jego treści trafiły do takich serwisów jak Ostrovit czy Kobieta Onet. W Natu.Care Ludwik edukuje ludzi w najważniejszej dziedzinie życia – zdrowiu.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Recenzja

Julia Skrajda

Zweryfikowane przez eksperta

Recenzja

Julia Skrajda

Dietetyczka kliniczna

Julia Skrajda to dietetyczka kliniczna. Mimo tego, że dietetyka nie była jej pierwszym wyborem studiów, to pasja do zdrowego odżywiania była w niej od zawsze. Pewnego dnia postanowiła przekuć swoje zainteresowania w pracę, aby teraz pomagać licznym pacjentom i dzielić się swoją wiedzą.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Redakcja

Michał Tomaszewski

Redakcja

Michał Tomaszewski

Redaktor

Absolwent Dziennikarstwa i Artes Liberales na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2017 roku jako redaktor współpracuje z największymi portalami w Polsce i za granicą. Wcześniej przez 3 lata pracował w jednej z wiodących firm farmaceutycznych – branżę zdrowia i urody zna od podszewki. W wolnym czasie najbardziej lubi grać w tenisa lub jeździć na nartach.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

Fact-checking

Emilia Moskal

Fact-checking

Emilia Moskal

Redaktorka Natu.Care

Emilia Moskal specjalizuje się w tekstach z zakresu medycyny i psychologii, w tym treściach dla podmiotów medycznych. Jest wielbicielką prostego języka i komunikacji przyjaznej czytelnikowi. W Natu.Care pisze edukacyjne artykuły.

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

18 września, 2023

Recenzja:29 września, 2022

Redakcja:29 września, 2022

Dowiedz się więcej o naszym procesie redakcyjnym

12 min

Media o nas:

Spis treści

Co to jest witamina B1?
Właściwości tiaminy
Zapotrzebowanie na witaminę B1
Źródła tiaminy
Niedobór witaminy B1
Nadmiar witaminy B1
Tiamina – suplementacja
Witamina B1 w ciąży
Witamina B1 a alkohol
Interakcje tiaminy z lekami
Podsumowanie
FAQ
Źródła

Spis treści

Czy ten artykuł jest pomocny?

Pierwsza. Tajemnicza. Zapomniana. Właśnie taka jest witamina B1. Większość osób niewiele o niej wie, dlatego wraz z dietetyczką Karoliną Król-Lach, przygotowałem dla Ciebie solidną dawkę wiedzy o tiaminie. Czym jest? Jakie są jej właściwości? Jak objawia się niedobór i nadmiar tiaminy? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w tym artykule!

Dlaczego możesz nam zaufać

Informacja o reklamach

Spis treści:

Co to jest witamina B1?
Właściwości tiaminy
Zapotrzebowanie na tiaminę
Źródła tiaminy
Niedobór witaminy B1
Nadmiar witaminy B1
Tiamina – suplementacja
Witamina B1 w ciąży
Tiamina a alkohol
Interakcje witaminy B1 z lekami

Zobacz też:

Co to jest witamina B1?

Witamina B1 (tiamina) to witamina rozpuszczalna w wodzie. Odpowiada za funkcjonowanie komórek w organizmie, a także wytwarzanie energii ze składników odżywczych. Organizm magazynuje wyłącznie śladowe ilości tiaminy w wątrobie. Dlatego konieczne jest codzienne przyjmowanie witaminy B1 wraz z dietą .

Witamina B1 została odkryta i wyodrębniona z otrębów ryżowych przez polskiego biochemika – Kazimierza Funka. Tiamina to witamina rozpuszczalna w wodzie, która odgrywa kluczową rolę w procesie oddychania tkankowego. Organizm wykorzystuje ją także w licznych procesach metabolicznych, na przykład podczas przemiany żywności w energię

Karolina Król-LachDietetyczka

Glow Stories – dla zdrowia skóry, włosów i paznokci

Produkt z wysokiej jakości kwasem foliowym Quatrefolic®, ekstraktem z pędów bambusa i składnikami, które pozytywnie wpływają na skórę, włosy i paznokcie.

Zobacz więcej

Sleep Well – suplement diety na dobry sen i wyciszenie

Sleep Well to wyciszający i relaksujący suplement diety ze standaryzowanym kompleksem ekstraktów ziołowych CALMOMIX® i wysokiej jakości magnezem.

Zobacz więcej

Właściwości tiaminy

Witamina B1 to niezbędny składnik odżywczy, który wpływa na liczne procesy w organizmie. Jak działa tiamina?

Zwiększa produkcję energii. Podstawową rolą węglowodanów jest dostarczanie organizmowi energii. Witamina B1 odgrywa w tym procesie bardzo istotną rolę. Pomaga komórkom organizmu zamieniać węglowodany w energię .
Pomaga w walce z depresją. Witamina B1 łagodzi objawy depresji oraz poprawia nastrój. Co więcej, niedobór tiaminy powiązany został ze złym samopoczuciem .
Wspiera osoby z cukrzycą. Badania sugerują, że przyjmowanie tiaminy pozytywnie wpływa na poziom cukru we krwi. Na tym nie koniec, witamina B1 obniża wysokie ciśnienie krwi i zapobiega powikłaniom sercowym u osób z cukrzycą .
Ogranicza objawy sepsy. Tiamina w połączeniu z witaminą C łagodzi objawy sepsy. Może też obniżać ryzyko niewydolności nerek, która często jest następstwem infekcji .
Zapobiega uszkodzeniom nerwowym. Witaminy z grupy B, w tym tiamina, pozytywnie wpływa na regenerację uszkodzonych nerwów. Jej niedobór prowadzi do neuropatii obwodowej. Co więcej, połączenie witaminy B1 z witaminą B12 może łagodzić bóle nerwowe u osób z cukrzycą .
Poprawia pamięć. Suplementacja tiaminy może usprawniać pamięć i koncentrację .

Przypuszcza się, że witamina B1 reguluje pracę tarczycy. W przypadku nadczynności tego narządu obserwuje się wzmożone wydalanie witaminy B1 wraz z moczem

Julia SkrajdaDietetyczka

Jak jeszcze działa tiamina ?

Łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Utrzymuje zdrowie układu nerwowego.
Wpływa na odporność.
Przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego.
Zapobiega chorobom sercowo-naczyniowym.

Tiamina ma wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego i pracę serca. Na tym nie koniec, jest zaangażowana w przepływ elektrolitów do komórek nerwowych i mięśniowych

Karolina Król-LachDietetyczka

Witamina C także zwiększa odporność i wpływa na pracę serca. Poczytaj o niej więcej: Witamina C – co to, właściwości, działanie, niedobór.

Zapotrzebowanie na witaminę B1

Odpowiednie stężenie witamin to podstawa zdrowego organizmu. Ile tiaminy potrzebujemy każdego dnia ?

Wiek	Dzienne zapotrzebowanie na tiaminę*
0–6 miesięcy	0,2 mg
7–11 miesięcy	0,3 mg
1–3 lat	0,5 mg
4–6 lat	0,6 mg
7–9 lat	0,9 mg
10–12 lat	1 mg
13–18 lat dziewczęta	1,1 mg
13–18 lat chłopcy	1,2 mg
Kobiety	1,1 mg
Mężczyźni	1,3 mg

*Normy żywienia dla populacji Polski

Zapotrzebowanie na witaminę B1 wzrasta w ciąży i podczas karmienia piersią. Kiedy spodziewasz się dziecka, powinnaś przyjmować 1,4 mg tiaminy dziennie. Z kolei w okresie karmienia piersią zapotrzebowanie na witaminę B1 jest jeszcze większe – wynosi 1,5 mg .

Organizm ludzki posiada pokłady witaminy B1, który wystarczają na około 3 miesięce

Julia SkrajdaDietetyczka

Źródła tiaminy

Tiaminę należy dostarczać organizmowi wraz z dietą. Zdrowe posiłki to klucz do zdrowego organizmu. W jakich produktach znajdziemy witaminę B1 ?

Produkt	Zawartość tiaminy w 100 gramach
Otręby ryżowe	2,750 mg
Nasiona lnu	1,640 mg
Suszone nasiona słonecznika	1,480 mg
Nasiona konopi	1,280 mg
Suszona kolendra	1,250 mg
Otręby owsiane	1,170 mg
Salami	0,930 mg
Suszony szczypiorek	0,900 mg
Nasiona maku	0,854 mg
Polędwiczka wieprzowa	0,765 mg

Badania sugerują, że witamina B1 ma wysoki związek z migreną. Dieta bogata w tę witaminę wiązała się z rzadszym występowaniem migren, szczególnie wśród kobiet.

Julia SkrajdaDietetyczka

Niedobór witaminy B1

Niedobór tiaminy w krajach rozwiniętych to rzadkie zjawisko. Określone grupy osób mogą być jednak szczególnie narażone na brak witaminy B1 w organizmie.

Co wpływa na niedobór tiaminy ?

AIDS/HIV.
Uzależnienie od alkoholu.
Niewłaściwa dieta.
Przyjmowanie niektórych leków.
Długotrwałe żywienie pozajelitowe.
Przewlekła biegunka.

Kawa, herbata i owoce morza zmniejszają wchłanianie witaminy B1. Osoby, które starają się uzupełnić niedobór tej witaminy, nie powinny spożywać tych produktów w dużych ilościach.

Julia SkrajdaDietetyczka

Objawy

Objawy niedoboru tiaminy mogą zostać łatwo przeoczone. Najczęściej są niejasne i naśladują oznaki innych schorzeń. Które powinny wzbudzić nasz niepokój?

Zmęczenie

Tiamina jest niezbędna w wytwarzaniu energii, dlatego jej niedobór może przejawiać się zmęczeniem. Pierwsze oznaki mogą się pojawić już po kilku tygodniach od wystąpienia niedoboru. Mimo tego, że zmęczenie może być objawem wielu schorzeń, to liczne badania powiązały je właśnie z niedoborem witaminy B1 .

Gorszy nastrój

Niedobór witaminy B1 prowadzi do nagłych zmian nastroju. Jej brak w organizmie może przejawiać się drażliwością lub uczuciem irytacji. Co ciekawe, objaw ten świadczy także o niedoborze tiaminy u niemowląt .

Mrowienie rąk i nóg

Mrowienie kończyn może być objawem niedoboru witaminy B1. Tiamina jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania nerwów. Dlatego jej brak prowadzi do parestezji – mrowienia rąk i nóg. W dłuższej perspektywie może to skutkować uszkodzeniem nerwów obwodowych .

Niewyraźne widzenie

Niedobór tiaminy wpływa także na wzrok. Przejawia się obrzękiem nerwu wzrokowego, co prowadzi do niewyraźnego widzenia. Suplementacja witaminy B1 w takich wypadkach znacząco poprawia widzenie. Co więcej, wstępne badania na zwierzętach sugerują, że przyjmowanie tiaminy może zapobiegać uszkodzeniom wzroku powodowanym przez alkohol .

Objawem niedoboru witaminy B1 jest obniżone ciśnienie tętnicze krwi.

Julia SkrajdaDietetyczka

Kwasy omega, a szczególnie omega-3 także wpływają na zdrowie oczu. Zapraszam do tych artykułów!

Jakie są jeszcze objawy niedoboru tiaminy ?

Problemy z logicznym myśleniem.
Utrata pamięci krótkotrwałej.
Duszności.

Objawem niedoboru witaminy B1 jest utrata apetytu, zmęczenie, osłabienie mięśni, drażliwość, pogorszenie refleksu, mrowienie w kończynach górnych i dolnych, pogorszenie widzenia, zmiany tętna, a nawet nudności czy wymioty.

Karolina Król-LachDietetyczka

Choroba wywołana niedoborem witaminy B1 – beri-beri

Beri-beri to choroba spowodowana niedoborem witaminy B1. Najczęściej jej przyczyną jest brak zbilansowanej diety. Wyróżnia się dwa rodzaje choroby beri-beri :

Mokra. Wpływa na serce i układ krążenia. W skrajnych wypadkach może prowadzić do niewydolności serca.
Sucha. Uszkadza nerwy, a także ogranicza siłę mięśni. Nieleczona w długiej perspektywie może skutkować nawet paraliżem.

Choroba beri-beri diagnozowana jest za pomocą badań krwi oraz moczu. Lekarze wykonują w tym celu także badania neurologiczne. Leczenie beri-beri najczęściej odbywa się poprzez suplementację monitorowaną przez specjalistę.

Nadmiar witaminy B1

Organizm wydala nadmiar tiaminy wraz z moczem. Spożywanie witaminy B1 w dawkach sięgających nawet 50 mg dziennie, nie spowodowało skutków ubocznych.

Dlatego też nie została ustalona maksymalna dzienna dawka tiaminy. Najpewniej jest to spowodowane tym, że wchłanianie witaminy B1 przy dawkach przekraczających 5 mg, zostaje znacząco ograniczone przez nasz organizm .

Przy przewlekłym stosowaniu witaminy B1 w ilości powyżej 3000 mg dziennie mogą pojawić się objawy toksyczności. Zaliczamy do nich ból głowy, drażliwość, bezsenność, osłabienie, tachykardię oraz reakcje alergiczne.

Karolina Król-LachDietetyczka

Tiamina – suplementacja

Chcesz zastąpić zdrową dietę suplementami? Zapomnij! To właśnie zbilansowane posiłki wpływają na nasze zdrowie. Niekiedy jednak konieczne jest „dopełnienie” zapotrzebowania na witaminę B1. Tym wyjątkiem są skrajne niedobory. Wtedy suplementy są wskazane.

Jak długo przyjmować?

Długość suplementacji zależna jest od zaleceń lekarza. W przypadku ciężkiego niedoboru możliwe jest przyjmowanie bardzo dużych dawek – doustnie lub poprzez zastrzyki. Może to ograniczyć objawy niedoboru związane z sercem w ciągu kilku dni, a nawet godzin. Z kolei odwrócenie skutków niedoboru tiaminy powiązanych z układem nerwowym czy mózgiem, może zająć nawet trzy do sześciu miesięcy .

Przeciwwskazania

Witamina B1, tak jak wszystkie inne witaminy dla ogółu ludzi jest bezpieczna. Jeśli jednak miałeś do czynienia z reakcjami alergicznymi z jej udziałem, przed rozpoczęciem suplementacji zapytaj o zdanie lekarza. Co więcej, osoby cierpiące na jakiekolwiek schorzenia lub mające uczulenie na niektóre składniki suplementów, także powinny poradzić się specjalisty.

Rano czy wieczorem?

Tiamina podobnie jak kwas pantotenowy, foliowy czy witamina B3, to witamina rozpuszczalna w wodzie. Właśnie dlatego warto przyjmować ją rano, na pusty żołądek. Najlepiej zrobić to około pół godziny przed pierwszym posiłkiem. Jeśli jednak nie masz takiej możliwości, zażyj witaminę B1 o dowolnej porze dnia.

Witamina B1 w ciąży

Witamina B1 wpływa na zdrowie ciąży. Wspiera rozwój dziecka, a także pomaga zamieniać węglowodany w energię. Oddziałuje na pracę układu nerwowego i serca. Co więcej, niedobór tiaminy negatywnie wpływa na rozwój funkcji poznawczych u jeszcze nienarodzonego dziecka. Zalecana dawka tiaminy dla kobiet w ciąży wynosi 1,4 mg dziennie .

Tiamina a karmienie piersią

Okres karmienia piersią, podobnie jak ciąża, rządzi się swoimi prawami. Zapotrzebowanie na tiaminę jest wtedy większe (1,5 mg dziennie), a jej niedobór przełoży się na brak witaminy B1 w organizmie niemowlaka. Skutkiem tego, będą objawy żołądkowo-jelitowe, niewydolność serca lub kwasica mleczanowa .

Witamina B1 a alkohol

Alkoholizm prowadzi do zaburzenia wchłaniania tiaminy z jelit. Dlatego osoby nadużywające trunków, narażone są na niedobór witaminy B1. Skutkiem tego mogą być poważne problemy z pracą mózgu, funkcjami poznawczymi, pamięcią, intelektem czy osobowością .

Co więcej, długotrwałe spożywanie alkoholu prowadzi do zespołu Korsakowa. Przejawia się on amnezją i upośledzeniem procesów poznawczych.

Interakcje tiaminy z lekami

Nie ustalono, z którymi lekami witamina B1 wchodzi w interakcje. Część środków może jednak wpływać na jej stężenie. To przede wszystkim furosemid, czyli moczopędny lek, który obniża ciśnienie tętnicze krwi. Niektóre leki stosowane przy chemioterapii także mogą negatywnie wpływać na stężenie tiaminy .

Zobacz też:

Podsumowanie

Zapamiętaj:

Witamina B1 to witamina rozpuszczalna w wodzie odpowiedzialna za działanie komórek organizmu.
Wspomaganie walki z depresją, zapobieganie chorobom nerwowym czy zwiększanie produkcji energii to wyłącznie niektóre właściwości tiaminy.
Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B1 wynosi 1,1 mg dla kobiet i 1,3 mg dla mężczyzn.
Najwięcej tiaminy znajdziesz w otrębach ryżowych, nasionach lnu oraz suszonym słoneczniku.
Niedobór witaminy B1 przejawia się pogorszeniem nastroju lub zmęczeniem, a w dłuższej perspektywie prowadzi do groźnej choroby beri-beri.
Nadmiar tiaminy wydalany jest wraz z moczem.
Witamina B1 jest kluczowa dla zdrowia ciąży.
Nadużywanie alkoholu negatywnie wpływa na poziom tiaminy w organizmie.

FAQ

Co pogarsza wchłanianie witaminy B1?

Antybiotyki, hormonalne środki antykoncepcyjne i niektóre substancje zobojętniające, a także nadmiar kofeiny osłabiają przyswajalność witaminy B1.

Natomiast dodatek witaminy C, witaminy E, witaminy B2 i B3, a także mangan i magnez poprawiają biodostępność tej witaminy.

Na co pomaga witamina B1?

Witamina B1, czyli tiamina, należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B i odpowiada za wiele procesów w naszym organizmie. Bierze udział w przemianach metabolicznych i biochemicznych, wpływa na wzrost i rozwój komórek, neutralizuje wolne rodniki i wspiera pracę układu nerwowego.

Czy nadmiar witaminy B1 jest szkodliwy?

Nadmiar witaminy B1 wydalany jest wraz z moczem, dlatego trudno ją przedawkować. Długotrwałe przyjmowanie wysokich dawek witaminy B1 może powodować drżenie mięśni, arytmię, zawroty głowy i reakcje alergiczne.

Jakie witaminy brać na stres i nerwy?

Witamina B1 wspiera pamięć i koncentrację, pomaga zwalczyć bóle migrenowe, a także stabilizuje nastrój. Warto również sięgnąć po ryboflawinę i niacynę – zapewniają komfort energetyczny komórkom mózgowym, minimalizują ryzyko stanów depresyjnych i obniżenia nastroju. W razie potrzeby sprawdź też, jakie są najlepsze tabletki na uspokojenie.

Jakie są objawy braku witaminy B1?

Niedobór witaminy B1 może objawiać się zmęczeniem, pogorszeniem nastroju, mrowieniem kończyn, pogorszeniem widzenia, problemami z logicznym myśleniem i koncentracją, a także dusznościami i nudnościami. Suplementacja witaminą B1 w celu odwrócenia poważnych skutków niedoborów może trwać od 3 do 6 miesięcy.

Gdzie jest najwięcej witaminy B1?

Najlepsze źródła witaminy B1 to otręby ryżowe i owsiane, nasiona lnu i słonecznika, pieczywo pełnoziarniste, mięso kaczki i gęsi, wieprzowina i rośliny strączkowe. Jeśli chcesz uzupełnić niedobory lub masz zwiększone zapotrzebowanie na witaminę B1, rozważ suplementację, a dawkę ustal z lekarzem lub dietetykiem.

Co niszczy witaminę B1?

Witaminę B1 rozkładają tiaminazy, czyli enzymy zawarte m.in. w surowych rybach i skorupiakach. Na szczęście wystarczy obróbka termiczna, żeby tiaminazy przestały być dla nas szkodliwe.

Źródła

Zobacz wszystkie

Abdollahifard, S., Rahmanian Koshkaki, A., & Moazamiyanfar, R. (2014). The effects of vitamin B1 on ameliorating the premenstrual syndrome symptoms. Global Journal of Health Science, 6(6), 144–153. https://doi.org/10.5539/gjhs.v6n6p144

Calderón‐Ospina, C. A., & Nava‐Mesa, M. O. (2019). B Vitamins in the nervous system: Current knowledge of the biochemical modes of action and synergies of thiamine, pyridoxine, and cobalamin. CNS Neuroscience & Therapeutics, 26(1), 5–13. https://doi.org/10.1111/cns.13207

Costantini, A., Pala, M. I., Catalano, M. L., Notarangelo, C., & Careddu, P. (2014). High-Dose Thiamine Improves Fatigue After Stroke: A Report of Three Cases. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 20(9), 683–685. https://doi.org/10.1089/acm.2013.0461

Dias, F. M. V., Silva, D. M. de F., Doyle, F. C. de P., & Ribeiro, A. M. (2013). The connection between maternal thiamine shortcoming and offspring cognitive damage and poverty perpetuation in underprivileged communities across the world. Medical Hypotheses, 80(1), 13–16. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2012.09.011

Eshak, E. S., & Arafa, A. E. (2018). Thiamine deficiency and cardiovascular disorders. Nutrition, Metabolism, and Cardiovascular Diseases: NMCD, 28(10), 965–972. https://doi.org/10.1016/j.numecd.2018.06.013

Hammond, N., Wang, Y., Dimachkie, M. M., & Barohn, R. J. (2013). Nutritional Neuropathies. Neurologic Clinics, 31(2), 477–489. https://doi.org/10.1016/j.ncl.2013.02.002

Huertas-González, N., Hernando-Requejo, V., Luciano-García, Z., & Cervera-Rodilla, J. L. (2015). Wernicke’s Encephalopathy, Wet Beriberi, and Polyneuropathy in a Patient with Folate and Thiamine Deficiency Related to Gastric Phytobezoar. Case Reports in Neurological Medicine, 2015, e624807. https://doi.org/10.1155/2015/624807

Kloss, O., Eskin, N. A. M., & Suh, M. (2018). Thiamin deficiency on fetal brain development with and without prenatal alcohol exposure. Biochemistry and Cell Biology, 96(2), 169–177. https://doi.org/10.1139/bcb-2017-0082

Moulin, P., Cinq-Frais, C., Gangloff, C., Peyre, M., Seguela, P.-E., Charpentier, S., Cascarigny, F., Alcouffe, F., Periquet, B., Dulac, Y., & Acar, P. (2014). Béribéri du nourrisson: À propos d’un cas. Archives de Pédiatrie, 21(4), 392–395. https://doi.org/10.1016/j.arcped.2014.01.009

Office of Dietary Supplements—Thiamin. (b.d.). Pobrano 17 marzec 2023, z https://ods.od.nih.gov/factsheets/Thiamin-HealthProfessional/

Roda, M., di Geronimo, N., Pellegrini, M., & Schiavi, C. (2020). Nutritional Optic Neuropathies: State of the Art and Emerging Evidences. Nutrients, 12(9), Article 9. https://doi.org/10.3390/nu12092653

Rolfe, M. (1994). Beri-beri: „Endemic amongst urban Gambians”. Africa Health, 16(3), 22–23.

Staff, N. P., & Windebank, A. J. (2014). Peripheral Neuropathy Due to Vitamin Deficiency, Toxins, and Medications. Continuum : Lifelong Learning in Neurology, 20(5 Peripheral Nervous System Disorders), 1293–1306. https://doi.org/10.1212/01.CON.0000455880.06675.5a

Ucak, T., Karakurt, Y., Tasli, G., Cimen, F. K., Icel, E., Kurt, N., Ahiskali, I., & Süleyman, H. (2019). The effects of thiamine pyrophosphate on ethanol induced optic nerve damage. BMC Pharmacology and Toxicology, 20(1), 40. https://doi.org/10.1186/s40360-019-0319-5

Wet beriberi with multiple organ failure remarkably reversed... : Medicine. (b.d.). Pobrano 17 marzec 2023, z https://journals.lww.com/md-journal/fulltext/2018/03020/wet_beriberi_with_multiple_organ_failure.4.aspx

Wiley, K. D., & Gupta, M. (2022). Vitamin B1 Thiamine Deficiency. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537204/