WHO: Aspartam na czarnej liście. Czy jest rakotwórczy?

Używasz słodzików, bo są zdrowsze niż cukier. Najnowszy raport WHO pokazuje, że nie zawsze musi tak być. Aspartam oficjalnie ląduje na liście substancji, które mogą być rakotwórcze.

Jeśli stoisz już nad koszem na śmieci, trzymając wszystkie dietetyczne napoje, jogurty i słodzik, który dodajesz do herbaty – poczekaj. Nie taki diabeł straszny jak go malują.

Zobacz też:

• Jak dbać o zdrowie?
• Wszystko o badaniach krwi
• Badania na tarczycę
• Co to są antyoksydanty i stres oksydacyjny
• Rak szyjki macicy
• Marnowanie żywności w Polsce i na świecie

WHO: aspartam rakotwórczy

Światowa organizacja zdrowia (WHO) od dawna przyglądała się aspartamowi. Teraz wzięła go pod lupę, analizując około 7000 badań oraz opinii ekspertów z całego świata. Na tej podstawie 14 lipca 2023 roku opublikowała raport, w którym dodaje aspartam do grupy produktów, które mogą być rakotwórcze .

Czy to oznacza, że powinniśmy natychmiast pozbyć się popularnych napojów bez dodatku cukru? Niekoniecznie.

„JECFA rozważył również dowody na ryzyko zachorowania na raka, w badaniach na zwierzętach i ludziach, i doszedł do wniosku, że dowody na związek między spożywaniem aspartamu a rakiem u ludzi nie są przekonujące” – przyznał dr Moez Sanaa, szef Działu Żywności i Żywienia w WHO.

Eksperci WHO zaznaczają również, że okazjonalne spożycie aspartamu dla większości konsumentów jest bezpieczne, a dołączenie aspartamu do listy zagrożeń rakotwórczych jest „podniesieniem flagi" i wyrazem potrzeby przeprowadzenia dalszych, rzetelnych badań.

Klasyfikacja produktów rakotwórczych według WHO

WHO klasyfikuje produkty i substancje o rakotwórczym potencjale w czterech kategoriach :

• 1 – substancje rakotwórcze (ang. causes cancer)
• 2A – substancje najprawdopodobniej rakotwórcze (ang. probably causes cancer)
• 2B – substancje mogące powodować raka (ang. possibly causes cancer)
• 3 – substancje niesklasyfikowane jako rakotwórcze (ang. unclassifiable as a cancer risk)

Zgodnie z najnowszym raportem, aspartam został przydzielony do kategorii 2B, czyli do substancji o możliwym działaniu kancerogennym. W tej samej grupie znajdują się np. diesel, herbicydy fenoksylowe, związki metylortęci… ale i prace stolarskie, aloes, kiszone ogórki, paproć, kosmetyki z kokosem i 1108 innych rzeczy .

Jeśli masz w domu aloes lub paprotkę, nie rzucaj jeszcze doniczką przez okno. Wpływ na rakotwórczość substancji ma bowiem sposób podania (np. niektóre składniki są niebezpieczne tylko, gdy dostaną się do naszych dróg oddechowych) lub dzienna porcja. I właśnie o ten ostatni aspekt powinniśmy mieć najwięcej pytań przy aspartamie.

Co to jest aspartam?

Najpierw przybliżmy nowego „wroga publicznego”. Aspartam to słodzik stołowy i przemysłowy. W składach produktów widnieje pod oznaczeniem E951. Jego nazwa chemiczna to ester metylowy dipeptydu Asp-Phe.

Aspartam charakteryzuje się słodkim smakiem, brakiem wartości kalorycznych i tym, że nie podnosi stężenia glukozy we krwi .

Początkowo był używany jako substytut cukru dla osób chorych na cukrzycę. Później pokochała go również branża produktów fit. Obecnie duża część wyrobów oznaczona jako „bez cukru”, „zero”, „diet” lub „light” zawiera w składzie aspartam.

Sugerowana maksymalna dzienna porcja aspartamu

W 1981 roku JECFA ustaliła dopuszczalne spożycie aspartamu na poziomie 40 miligramów na kilogram masy ciała dziennie . Oznacza to, że osoba ważąca 70 kilogramów może bezpiecznie spożyć 2,8 gramów aspartamu na dobę. Czy to dużo?

Dobrym przykładem będą popularne napoje gazowane bez cukru. Zawartość aspartamu waha się w nich od 50 mg do 125 mg w szklance (230 ml). Przyjmując najwyższe stężenie aspartamu (125 mg) – w dużej butelce (1,5 l) napoju znajduje się około 0,8 g aspartamu. To dość daleko od dopuszczalnego limitu. By osiągnąć górną granicę, nasz teoretyczny uśredniony człowiek musiałby wypić 5.25 litra takiego napoju (czyli 3,5 butelki naszej równie teoretycznej oranżady). 

Tak, jakieś 21 szklanek.

Aktualizacja rekomendacji JECFA w sprawie aspartamu

Według nowego raportu JECFA opublikowanego razem z raportem WHO, dopuszczalna ilość aspartamu w dziennej porcji nie zmienia się . Pomimo zakwalifikowania aspartamu do kategorii 2B na liście zagrożeń rakotwórczych, badacze nie znaleźli dostatecznych dowodów, uzasadniających ograniczenie dopuszczalnego dziennego spożycia tego słodzika.

Warto zauważyć również to, że Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków nie zgadza się z uznaniem aspartamu za potencjalny czynnik rakotwórczy. Dopuszcza też większą ilość do dziennego spożycia – 50 mg na kilogram masy ciała .

Czy aspartam może być bezpieczny jeśli jest na takiej liście?

Czy aspartam szkodzi zdrowiu? Według obecnego stanu wiedzy medycznej: stosowany w odpowiednich porcjach dziennych – raczej nie . Trudno z całą pewnością i jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ badacze muszą polegać na badaniach populacyjnych, w których bardzo trudno jest wychwycić relację przyczyna–skutek. Jedno, czego możemy być pewni, to to, że aspartam jest szkodliwy dla osób, które cierpią na fenyloketonurię.

Czym zastąpić aspartam?

Jeśli używasz zamienników cukru w trosce o swoją sylwetkę, według WHO… możesz przestać . W najnowszych rekomendacjach Światowa Organizacja Zdrowia wycofała się z takich zaleceń. Zastąpiła je za to zdroworozsądkowym podejściem do używania cukru w diecie – powinniśmy go ograniczać już od najmłodszych lat.

Dodatkowo stosowanie słodzików „nie uczy”, że smak cukru jest w zasadzie negatywny, bo kryje się za nim otyłość i choroby metaboliczne – dodaje farmaceutka.

Najlepszym rozwiązaniem wydaje się więc po prostu zdrowa, zbilansowana dieta oraz zaspokajanie apetytu na słodkie smaki owocami. A jeśli chodzi o dietetyczne napoje…

Zobacz też:

• Przepisy na zdrowe śniadania
• Dieta ketogeniczna

Podsumowanie