- Pagina de pornire
- Sănătate
- Reumatoidalne zapalenie stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów: co to, objawy, przyczyny, leki
Przeczytaj, jak zdiagnozować i leczyć reumatoidalne zapalenie stawów.
Aflați mai multe despre procesul nostru editorial
Aflați mai multe despre procesul nostru editorial
Aflați mai multe despre procesul nostru editorial
Aflați mai multe despre procesul nostru editorial
De ce puteți avea încredere în noi
Articolele de pe Natu.Care sunt scrise pe baza cercetărilor științifice, a datelor de pe site-urile guvernamentale și a altor surse de încredere. Textele sunt scrise în colaborare cu medici, nutriționiști și alți experți în sănătate și frumusețe. Articolele sunt revizuite înainte de publicare și în timpul actualizărilor semnificative.
Aflați mai multe despre procesul nostru editorial
Informații despre publicitate
Contenutul de pe Natu.Care poate conține linkuri către produse din vânzarea cărora putem primi un comision. Atunci când creăm conținut, aderăm la standarde editoriale ridicate și avem grijă să fim obiectivi cu privire la produsele discutate. Prezența linkurilor afiliate nu este dictată de partenerii noștri, iar noi înșine selectăm în mod complet independent produsele pe care le analizăm.
Aflați mai multe în regulament
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to jedna z najczęstszych autoimmunologicznych chorób układu ruchu. Nieleczona może prowadzić do niepełnosprawności i ogromnych zniszczeń w organizmie.
Wbrew pozorom RZS nie degraduje jedynie stawów. To schorzenie może prowadzić również do wielu chorób współistniejących, które dotykają układu sercowo–naczyniowego, a nawet płuc. Na szczęście obecnie stosowane leczenie znacznie podnosi jakość życia pacjentów i umożliwia im normalne funkcjonowanie.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest reumatoidalne zapalenie stawów i jakie są jego przyczyny.
- Jak objawia się RZS i na czym polega jego diagnoza.
- Jakie są metody leczenia tej choroby.
- Co możesz zrobić, by czuć się lepiej przy RZS.
- Jakie czynniki pogarszają przebieg choroby.
Zobacz też:
- Gonartroza
- Łuszczyca
- Hashimoto
- Łokieć tenisisty
- Łokieć golfisty
- Sposoby babuni na stawy
- Domowe sposoby na ból kolan
Co to jest reumatoidalne zapalenie stawów?
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), inaczej gościec lub gościec postępujący to autoimmunologiczna, przewlekła choroba zapalna tkanki łącznej. Najczęściej objawia się symetrycznym zapaleniem stawów, ale może też atakować inne narządy. Chorzy odczuwają ból w stawach, któremu towarzyszy obrzęk i gorączka .
Według różnych źródeł szacuje się, że reumatoidalne zapalenie stawów dotyka około 0,24–1% światowej populacji i prawie trzy razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn . Według danych z 2019 roku w Polsce choruje na nie około 300 tysięcy osób, a na całym świecie nawet 18 milionów .
W rodzinie chorego krewni pierwszego i drugiego stopnia mają ryzyko choroby 2- lub 3-krotnie większe. Natomiast ryzyko RZS u bliźniaków jednojajowych – jeśli u jednego występuje RZS – u drugiego wynosi 15–20%, co pokazuje, jak ważną rolę odgrywa nasze środowisko i doświadczenia życiowe.
Kacper Nihalanilekarz
Choroba zwykle dotyka stawów maziowych, a stan zapalny występuje symetrycznie. Najczęściej w przebiegu RZS pojawiają się okresy zaostrzeń i remisji. Jednak u każdego pacjenta RZS przebiega trochę inaczej .
Nie tylko stawy
Reumatoidalne zapalenie stawów – wbrew swojej nazwie – nie musi dotyczyć jedynie zmian zapalnych w stawach. Jednym z najczęściej atakowanych narządów wewnętrznych są płuca. Gdy RZS opanowuje ten narząd może doprowadzić do śródmiąższowej choroby płuc .
RZS najczęściej atakuje ręce i stopy, natomiast każdy staw maziowy może być dotknięty. Istnieje też ryzyko, że choroba przeniesie się poza stawy do narządów np. skory, serca, płuc, oczu lub nerek. Pozastawowe manifestacje choroby mogą się ujawnić w dowolnej chwili po początku choroby. Patologia pozastawowa najczęściej jest widywana u mężczyzn.
Kacper Nihalanilekarz
Nieleczone reumatoidalne zapalenie stawów prowadzi do trwałego zniszczenia powierzchni stawowych, a nawet struktury kości .
Seroujemne i serododatnie reumatoidalne zapalenie stawów
Jednym z typowych markerów, które stosuje się przy diagnostyce RZS jest RF, czyli czynnik reumatoidalny. Jeżeli w badaniu krwi ten marker zostanie ujawniony, oznacza to postać serododatnią lub seropozytywną.
U niektórych pacjentów, pomimo objawów typowych dla RZS nie udaje się wykryć w surowicy czynnika reumatoidalnego – wówczas mówi się o postaci seroujemnej lub seronegatywnej. W takich przypadkach najlepszym badaniem jest oznaczenie przeciwciał anty-CCP/ACPA, które są charakterystyczne dla reumatoidalnego zapalenia stawów .
Ile się żyje z RZS?
Szacuje się, że osoby z RZS żyją średnio o 10 lat krócej, niż Ci, którzy nie mają tej choroby. Na długość życia mogą wpływać również schorzenia towarzyszące, np. miażdżyca, otyłość, a także styl życia, dieta, nałogi, wczesne lub późne rozpoznanie i wdrożone leczenie .
W kontekście powyższej średniej warto też zwrócić uwagę na kilka rzeczy:
- Jest to średnia dla całej populacji, a więc również dla mniej rozwiniętych rejonów, w których opieka medyczna jest na niższym poziomie niż w Polsce.
- Nowe technologie diagnostyczne umożliwiają wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia, które ogranicza negatywne skutki RZS.
- Średnia długość życia zależy również od predyspozycji genetycznych i prowadzonego trybu życia.
Dzięki nowym metodom leczenia i kontrolowania reumatoidalnego zapalenia stawów, w rejonach rozwiniętych obserwuje się korzystną tendencję dotyczącą długości życia pacjentów z RZS .
Jak szybko postępuje RZS?
RZS potrafi rozwijać się i postępować bardzo szybko – w tempie od kilku do kilkunastu tygodni. Objawy są wówczas ostre oraz towarzyszy im ból, obrzęk i gorączka. Dotyczy to około 10% chorych. W większości przypadków RZS rozwija się wolniej (nieraz miesiącami) i ma łagodny przebieg .
Warto wiedzieć
Badacze szacują, że około 40% osób z RZS doświadczy niepełnosprawności, która utrudni im pracę lub zwykłe czynności dnia codziennego w przeciągu 10 lat od diagnozy .
Kiedyś wcale nie planowałem przechodzić na emeryturę w wieku 65 lat, ale przez ostatnie 2–3 lata RZS tak dawało mi w kość, że i tak ciągle byłem na zwolnieniach lekarskich. Niestety, nie byłem w stanie dalej pracować, mimo że chciałem.
Wojciech66 lat, chory na RZS
Reumatoidalne zapalenie stawów u dzieci
RZS najczęściej dotyczy dorosłych i ujawnia się pomiędzy 30. a 50. rokiem życia u kobiet. U mężczyzn częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem i w wielu przypadkach diagnozuje się je po 60. roku życia . Zdarza się jednak, że choroby zapalne stawów dotykają również dzieci.
W przypadku osób poniżej 18. roku życia mówi się o idiopatycznych zapaleniach stawów lub młodzieńczym RZS .
Młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów
Młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów (MRZS) to przewlekła, autoimmunologiczna i układowa choroba tkanek łącznych, którą diagnozuje się zazwyczaj przed 16. rokiem życia. Objawia się bólem i obrzękiem stawów.
Jest to najczęstsza przyczyna zapaleń stawów w okresie rozwojowym. Choć młodzieńcze RZS uważa się za nieuleczalne, zdarza się, że ustępuje ono wraz z wiekiem .
RZS – przyczyny
Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów leżą głównie po stronie genetycznej. Jednak niektóre czynniki środowiskowe (np. palenie papierosów lub narażenie na niektóre substancje) mogą sprzyjać ujawnieniu się choroby .
Po stronie genetycznej badania wykazują, że mutacje w genach HLA np. HLA-DR1 i HLA-DR4. Te geny odpowiadają za białka na powierzchni naszych komórek, dzięki którym nasz układ odpornościowy nie atakuje zdrowych tkanek. Inne geny niepowiązane z tym mechanizmem, które są wskazywane w badaniach to PTPN22 i TRAF5.
Kacper Nihalanilekarz
Oznacza to, że prawdopodobnie do zachorowania jest potrzeba wystąpienia zarówno predyspozycji genetycznych, jak i warunków środowiskowych. Są to jednak tylko przypuszczenia naukowców, gdyż dokładny mechanizm stojący za zachorowaniami na RZS nie został jeszcze poznany. Badania wskazują, że czynnikiem wyzwalającym zachorowanie może być również np. stres .
Wszystkie te czynniki współgrają razem, dlatego przebieg choroby RZS różni sie u większości pacjentów. Bardzo ważne są czynniki środowiskowe. Jedna z obecnych szkół myślenia o przyczynach RZS wskazuje, że coś w naszym środowisku np. infekcja, stres, palenie papierosów lub zawód mogą rozpocząć proces autoimmunologiczny, który po jakimś czasie przekształca sie w RZS.
Kacper Nihalanilekarz
Inne czynniki powiązane z RZS mogą być zidentyfikowane w naszej diecie: np. czerwone mięso, nadmierne ilości spożywanej soli lub kawy. Do zawodów powiązanych z RZS zalicza się górnictwo węglowe i prace, w których osoba jest narażona na kontakt z pyłkiem silikonu – dodaje lekarz.
W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów komórki układu immunologicznego (m.in. limfocyty T) identyfikują niektóre białka jako patogeny i zaczynają je zwalczać. Prowadzi to do występowania stanu zapalnego oraz degradacji tkanek, które są nim objęte .
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – objawy
Do początkowych objawów RZS można zaliczyć tkliwość i bóle stawów (najczęściej obwodowych) połączone ze zmęczeniem, osłabieniem, stanem podgorączkowym czy utratą apetytu. W dalszym przebiegu tego schorzenia ból w obrębie stawów nasila się, występuje sztywność, obrzęk i zaczerwienienie, a także gorączka .
Najgorsze jest to, że nic nie można sobie zaplanować, bo nie wiadomo kiedy człowieka złapie. Ani wizyty u znajomych, ani nawet przeglądu samochodu u mechanika… Nie mówiąc już o wyjeździe na wakacje. Nieraz ból jest tak silny, że do łazienki muszę chodzić o kulach.
Wojciechchory na RZS
Najbardziej charakterystycznym objawem reumatoidalnego zapalenia stawów jest obrzęk zaatakowanego chorobowo miejsca. Skóra staje się tam zaczerwieniona i można wyraźnie poczuć, że miejsce to jest cieplejsze od reszty ciała. Często występuje też ogólny wzrost temperatury organizmu .
Dość charakterystycznym objawem reumatoidalnego zapalenia stawów jest występowanie guzków reumatoidalnych, czyli bezbolesnych zgrubień, najczęściej ulokowanych w obrębie paliczków rąk lub stawów łokciowych. Mogą również tworzyć się w narządach wewnętrznych .
U pacjentów, którzy cierpią na reumatoidalne zapalenie stawów przez długi czas, mogą się pojawić deformacje stawów, a w skrajnych przypadkach związane z nią ograniczenia w ich ruchomości .
Najbardziej wstydliwy w chorobie jest wygląd moich dłoni. Palce stały się nieco krzywe, grubsze. Nie nosiłam długo biżuterii, bo zwyczajnie nie mogłam jej założyć, nie malowałam paznokci, bo nie chciałam zwracać uwagi. Nosiłam rękawiczki, ale to było bardzo uciążliwe. Kryzys minął, dłonie nie są najpiękniejsze, ale opuchlizna zeszła i nie pogarsza się.
Zofiachoruje na RZS od wielu lat
Do tych mniej typowych objawów RZS zaliczyć można za to suchość oczu, która może być następstwem stanu zapalnego rozwijającego się w organizmie. Uczucie szczypania i piasku w oczach, a także zaczerwienienie gałek ocznych, mogą być również jednym z symptomów tej dolegliwości .
RZS – objawy początkowe
RZS potrafi zacząć się bardzo niewinnie. Mało tego jego objawy często mogą z początku przypominać np. grypę. Bóle stawów połączone ze zmęczeniem i wzrostem temperatury ciała, a także uczuciem ogólnego rozbicia sprawiają, że pacjenci są nierzadko z początku błędnie diagnozowani i dopiero dalszy rozwój choroby sprawia, że trafiają do reumatologa.
Objawy neurologiczne RZS
RZS wykracza daleko poza same stawy i może powodować również objawy neurologiczne. Do najczęstszych zalicza się przewlekłe zmęczenie, utratę masy ciała, pogorszone samopoczucie oraz – w dalszym przebiegu choroby – neuropatie oraz zespół cieśni nadgarstka, spowodowany obrzękiem, który uciska nerw pośrodkowy .
Jak zdiagnozować RZS – badania
Badania, jakie wykonuje się przy RZS to przede wszystkim anty-CCP/ACPA i RF (czynnik reumatoidalny) – występuje on u 70–85% chorych. Pomocne są również OB, CRP, ALT i AST, kreatynina, a także morfologia oraz badanie moczu. Ich wyniki określą nie tylko nasilenie stanu zapalnego, ale też pracę nerek i wątroby .
Większość chorych zostaje ostatecznie zdiagnozowana po uzyskaniu w surowicy przeciwciał anty-CCP/ACPA. Są one charakterystyczne dla reumatoidalnego zapalenia stawów .
Aktualnie nie ma konkretnego badania, które definitywnie może zdiagnozować RZS. Rozpoznanie RZS stawia się na podstawie kombinacji badań laboratoryjnych (RF, CCP itd.), badań radiologicznych, badań klinicznych i wywiadu medycznego.
Kacper Nihalanilekarz
Czynnik reumatoidalny (RF) może za to mieć związek również z innymi chorobami takimi jak toczeń czy twardzina układowa. U części pacjentów z RZS (przy postaci serologicznie ujemnej) w ogóle nie udaje się go oznaczyć w badaniach .
Inne markery, takie jak OB, CRP, AST, ALT, kreatynina, są istotne dla określenia, jak duże jest nasilenie stanu zapalnego w organizmie. Pomagają również lekarzowi ocenić ogólny stan organizmu oraz wcześniej wyłapać symptomy potencjalnych chorób towarzyszących RZS.
Właśnie dlatego osoby chore na reumatoidalne zapalenie stawów powinny znajdować się pod stałą kontrolą lekarza i regularnie wykonywać zlecone badania (nie wyłączając morfologii oraz badania moczu).
Polska rzeczywistość
Według rekomendacji Europejskiej Ligii Reumatologicznej (EULAR) maksymalny czas potrzebny do postawienia diagnozy przy reumatoidalnym zapaleniu stawów powinien wynosić 12 tygodni (czyli 3 miesiące). W Polsce średni czas diagnozy wynosi aż 35 tygodni (to prawie 9 miesięcy!).
RZS a choroby towarzyszące
Warto wspomnieć, że z reumatoidalnym zapaleniem stawów często wiążą się także inne dolegliwości. Mogą one wynikać zarówno z samej choroby, jak i przyjmowanych leków.
Do najczęstszych chorób towarzyszących RZS zalicza się :
- miażdżycę,
- inne choroby serca i układu krwionośnego (np. zapalenie naczyń),
- choroby płuc,
- osteoporozę,
- dolegliwości hematologiczne (np. anemię),
- dysfunkcje nerek.
RZS a… depresja
U pacjentów, którzy borykają się z RZS przez dłuższy czas wzrasta ryzyko wystąpienia depresji. Szacuje się, że zapadalność na tę chorobę wśród osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów wynosi 17–39% . Dla porównania wskaźnik dla ogólnej populacji wynosi według WHO około 5% .
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – leczenie
Zgodnie z obecną wiedzą medyczną RZS jest chorobą nieuleczalną. Istnieją jednak skuteczne terapie, które pozwalają kontrolować czynniki zapalne w organizmie, spowolnić rozwój choroby i ograniczać częstość występowania oraz intensywność zaostrzeń.
Najlepsze efekty terapeutyczne przynosi holistyczne podejście, obejmujące zarówno przyjmowanie odpowiednich leków oraz wykonywanie zlecanych badań, jak i zmiana stylu życia – np. unikanie używek, odpowiednia ilość snu i poprawienie odporności na stres. Pomocne mogą okazać się specjalnie dobrane ćwiczenia oraz zabiegi fizjoterapeutyczne .
Leki na reumatoidalne zapalenie stawów
Leki najczęściej stosowane przy RZS to :
- acetylosalicylan, naproksen, ibuprofen, etodolak (leki z grupy NLPZ),
- kortykosteroidy,
- metotreksat,
- hydroksychlorochina,
- sulfasalazyna,
- aurotioglukoza, auranofina, tiojabłczan sodowo-złotowy (sole złota),
- azatiopryna, cyklofosfamid, chlorambucyl, cyklosporyna (leki immunosupresyjne),
- leflunomid.
Leki z grupy NLPZ oraz kortykosteroidy stosowane są jako tzw. leki pierwszego rzutu. Mają wyciszyć stan zapalny oraz działać przeciwbólowo. Jednak obecnie głównymi środkami stosowanymi w spowalnianiu postępu RZS i zmniejszaniu ilości jego zaostrzeń są metotreksat lub leflunomid . Reszta preparatów jest zazwyczaj stosowana pomocniczo.
Warto również wspomnieć, że w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów odchodzi się od stosowania soli złota na rzecz innych leków immunosupresyjnych, o lepszych efektach i mniejszych skutkach ubocznych oraz toksyczności .
Badania wskazują, że dobre efekty terapeutyczne przynosi także leczenie biologiczne. Choć w wielu krajach jest ono już standardem w terapii RZS, w Polsce nie jest refundowane przez NFZ na normalnych zasadach. Aby z niego skorzystać, trzeba zostać włączonym do specjalnych projektów badawczych, które prowadzi część szpitali klinicznych.
Fizjoterapia przy reumatoidalnym zapaleniu stawów
Fizjoterapia i odpowiednio dobrane ćwiczenia oraz zabiegi mogą być doskonałym uzupełnieniem terapii farmakologicznej, stosowanej w RZS. Dostosowana do możliwości aktywność fizyczna wzmacnia mięśnie, co odciąża stawy. Pozwala też zachować stawom ruchomość, zmniejsza napięcie mięśni oraz korzystnie wpływa na samopoczucie .
Oprócz zajęć pod okiem fizjoterapeuty chorym na reumatoidalne zapalenie stawów poleca się następujące formy aktywności :
- pływanie,
- jogę,
- tai-chi,
- nordic-walking.
Ważne, aby aktywność fizyczna nie była zbyt intensywna. W przeciwnym razie można doprowadzić do mikrourazów w stawach i mięśniach.
Jak leczyć RZS bez leków?
O tym, czy potrzebne są Ci leki, decyduje lekarz. I tylko on może zalecić Ci ich odstawienie. Nigdy nie rezygnuj z leczenia samodzielnie. Fora dyskusyjne pełne są opowieści o tym, jak to cuda niekonwencjonalnej medycyny wyleczyły brata szwagra sąsiadki kuzyna. Nie wierz w to. Nie trać na to pieniędzy, a przede wszystkim nie rezygnuj z terapii zaleconej przez lekarza.
W trakcie mojego leczenia poznałam sporo osób z RZS. Wiele jest niecierpliwych i po czasie szuka alternatywnych form terapii (medycyna niekonwencjonalna), porzucając leczenie klasyczne. Odstawianie leków na rzecz podejrzanych specyfików, bioenergoterapii czy „chłopskich” metod – to się źle kończy. Wiele pacjentek, z którymi leżałam na oddziale, próbowało tego z mizernym skutkiem.
Zofia60 lat, choruje na RZS od wielu lat
Nie oznacza to jednak, że samemu nie możesz sobie pomóc. Jesteś w stanie zrobić dla siebie wiele dobrego, zaczynając od zbilansowanej i odżywczej diety, odpowiedniej porcji ruchu, porzucenia używek i higieny snu.
Badania sugerują, że suplementacja kwasów omega-3 (szczególnie DHA + EPA) może wspomóc ogólny stan zdrowia osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów, a także zmniejszać stan zapalny, a dzięki temu skracać i łagodzić przebieg zaostrzeń choroby .
W badaniu z 2015 roku 60 pacjentów z czynną postacią RZS podzielono na dwie grupy. Wszyscy kontynuowali standardowe leczenie, zalecone przez lekarza, ale jedna grupa dodatkowo suplementowała kwasy omega-3, a druga przyjmowała placebo. Stan zdrowia pacjentów monitorowano co 4 tygodnie, a całe badanie trwało 12 tygodni .
W grupie przyjmującej omega-3 zanotowano poprawę zdrowia uczestników zarówno w ocenie samych chorych, jak i lekarza. Pacjenci byli też w stanie zmniejszyć ilość przyjmowanych leków przeciwbólowych .
Z kolei w 10 tygodniowym badaniu z udziałem osób z RZS, którym podawano 2100 mg DHA dziennie lub placebo – DHA zmniejszyło liczbę obrzękniętych stawów o 28% w porównaniu z placebo .
Descrierea produsului
Suplimentul alimentar conține omega-3ᵀᴳ, sau acizi grași omega-3 sub formă de trigliceride. Studiile științifice sugerează că această formă de acizi grași este de până la 2 ori mai bine absorbită decât esterii prezenți în multe suplimente alimentare de pe piață. Acest lucru înseamnă că sunteți asigurat de eficacitatea lor și de aprovizionarea cu acizi omega valoroși.
Acizii grași omega-3 provin din uleiul de hamsii sălbatice. Aceasta este o sursă bogată de grăsimi sănătoase care sunt esențiale pentru sănătatea sistemului cardiovascular, imunitar și nervos, precum și pentru buna funcționare a vederii, articulațiilor, mușchilor.
Cercetările sugerează, de asemenea, că aportul adecvat de acizi grași omega-3 protejează împotriva și sprijină tratamentul depresiei și al tulburărilor de anxietate. În plus, omega-3 afectează hidratarea și aspectul pielii și susțin un somn sănătos.
Formula conține un total de 750 mg de acizi EPA+DHA, care este de trei ori mai mare decât aportul minim recomandat de 250 mg pentru populația poloneză. Omega-3 TG Premium are cercetări care indică faptul că TOTOX-ul său este 9, ceea ce este un rezultat foarte bun.
Suplimentarea cu acizi grași omega-3 este recomandată pentru orice persoană care nu mănâncă 1-2 porții (aproximativ 300 g) de pește gras pe săptămână. Copiii în perioada de creștere, vârstnicii, persoanele active fizic, veganii și vegetarienii și pacienții care urmează un tratament cardiac și de prevenire a bolilor de inimă au, de asemenea, o nevoie crescută.
Avantaje și dezavantaje
Avantaje
- Uleiul de pește din hamsii sălbatice este o sursă excelentă de EPA și DHA.
- Acizii grași Omega-3 sub formă de trigliceride sunt de două ori mai biodisponibili decât esterii (prezenți în multe produse de pe piață).
- Formularea este lipsită de coloranți și materiale de umplutură.
- Puritatea compoziției a fost confirmată prin teste de laborator.
- Pachetul este suficient pentru până la 2 luni.
- Capsulele moi sunt ușor de înghițit.
Minusuri
- Niciunul.
Informații suplimentare
Învelișul capsulei este fabricat din gelatină bovină.
Avizul experților
Trigliceridele de acizi grași omega-3 conținute în această formulă au o biodisponibilitate mult mai mare decât esterii etilici omega-3 adesea găsiți în suplimentele alimentare. Uleiul de hamsii sălbatice este o sursă excelentă de omega-3.
Ilona Krzak Master of Pharmacy
Descrierea produsului
Acest supliment alimentar conține acizi grași omega-3 de înaltă calitate din ulei de hamsie. Acesta este o sursă naturală bogată de grăsimi sănătoase care sunt esențiale pentru sănătatea sistemului cardiovascular, imunitar și nervos, precum și pentru buna funcționare a vederii, articulațiilor, mușchilor.
Cercetările sugerează, de asemenea, că aportul adecvat de acizi grași omega-3 protejează împotriva și sprijină tratamentul depresiei și al tulburărilor de anxietate. În plus, omega-3 afectează hidratarea și aspectul pielii și susțin un somn sănătos.
Suplimentul alimentar conține 550 mg EPA+DHA per porție zilnică. Acesta este mai mult decât dublu față de recomandările oficiale pentru populația poloneză, care sugerează un aport minim de 250 mg pe zi.
Suplimentarea cu acizi grași omega-3 este recomandată dacă nu consumați 1-2 porții (aprox. 300 g) de pește gras pe săptămână. De asemenea, există o nevoie crescută pentru persoanele active fizic, vegani și vegetarieni, vârstnici, copii în perioada de creștere și pacienți care urmează un tratament cardiac și de prevenire a bolilor de inimă.
Avantaje și dezavantaje
Avantaje
- Uleiul de pește din anșoa este o sursă excelentă de EPA și DHA.
- Compoziție fără coloranți și umpluturi.
- Pachetul durează până la 2 luni.
- Capsule moi ușor de înghițit.
- Puritatea compoziției a fost confirmată prin teste de laborator.
Minusuri
- Niciunul.
Informații suplimentare
Învelișul capsulei este fabricat din gelatină bovină.
Avizul experților
Un plus pentru formularea scurtă a capsulei - ulei, coajă și antioxidant, fără aditivi inutili. Uleiurile din pești marini grași mici, cum ar fi anșoa, sunt o sursă excelentă de omega-3.
Ilona Krzak Master of Pharmacy
Niektóre badania sugerują, że kolagen – zwłaszcza typu II – również może przeciwdziałać czynnikom zapalnym oraz poprawiać zdrowie stawów. Jednak badania w tym zakresie nie są jednoznaczne, a w części z nich wskazuje się, że kolagen typu II może również… wywoływać zapalenie stawów .
Jeżeli masz RZS i chcesz rozpocząć jakąkolwiek suplementację – najważniejsze to skonsultować się najpierw z lekarzem. Tylko specjalista może zdecydować, czy przyjmowanie jakichkolwiek suplementów diety będzie dla Ciebie bezpieczne.
Bardzo pomogły mi wyjazdy do sanatorium, nauka automasażu i relaksu oraz tego, jak dbać o stawy. Lekarz pozwolił mi stosować okresowo kolagen. Czuję, że to głównie poprawiło wygląd skóry, jej regenerację, ale i stawy są w niezłym stanie.
Zofiachoruje na RZS od wielu lat
Natu.Care Colagen Premium 5000 mg, mango-maracuja
- Conținut de colagen: 5000 mg hidrolizat de colagen marin
- Ingrediente active suplimentare: vitamina C, acid hialuronic slab molecular (precum și L-teanină și coenzima Q10 în colagen cu aromă de cacao sau vitamina A și vitamina E în colagen cu aromă de mango-maracuja)
- Forma: pliculețe cu pulbere pentru băut
- Porție: 1 plic pe zi
- Suficient pentru: 30 de zile
Descrierea produsului
Colagen de pește de la marca Natu.Care în doză de 5000 mg, pe bază de ingrediente certificate de cea mai bună calitate. Suplimentarea regulată va avea un efect pozitiv asupra aspectului pielii, părului și unghiilor - acestea vor fi reconstruite și întărite din interior.
În plus față de colagen, care este valoros pentru sănătate și frumusețe, oferă și alte ingrediente active pentru a ajuta la menținerea unui ten tânăr, păr strălucitor și unghii puternice.
Formula conține o porție suficientă de substanță activă pentru a avea un efect pozitiv asupra articulațiilor, a sistemului musculo-scheletic și a imunității.
Natu.Care Premium Collagen este disponibil în două arome - Cacao Bloom și Rise&Shine. Ambele formule au la bază următoarele ingrediente active: hidrolizat de colagen marin, extract din muguri de măceșe și acid hialuronic.
În plus, Cacao Bloom conține L-teanină naturală, coenzima Q10 și cacao olandeză degresată. Rise&Shine conține în schimb vitamina E și vitamina A.
Aceste cele mai bune colagenice de pește de pe piață diferă și în ceea ce privește gustul - Cacao Bloom este un deliciu pentru iubitorii de ciocolată. Rise&Shine va fi pe placul celor cărora le place gustul răcoritor de mango și fructul pasiunii.
Avantaje și dezavantaje
Pro:
- Vitamina C susține producția de colagen a organismului, ceea ce îi sporește efectul.
- O doză eficientă de acid hialuronic, care va susține în continuare hidratarea pielii și sănătatea articulațiilor.
- Colagenul de pește este absorbit cu 50% mai bine. În plus, producătorul indică specia de pește din care a fost extras (cod de Atlantic).
- Compoziția a fost testată de laboratorul independent și acreditat J.S. Hamilton.
- Certificarea calității MSC (Marine Stewardship Council), care confirmă că originea colagenului susține pescuitul durabil.
Minusuri:
- Niciunul.
Informații suplimentare
Colagenul de pește de la Natu.Care primește laude pentru că este delicios. Nu veți găsi gustul de pește care strălucește adesea în alte colagenuri. Și puteți alege între două arome delicioase: cacao și mango-maracuja.
Ingrediente active precum coenzima Q10, acidul hialuronic și L-teanina naturală au efecte antiinflamatoare, antioxidante și anti-îmbătrânire.
Recenzie utilizator
Super, după aproximativ 6 săptămâni de utilizare pielea de pe fața mea a devenit vizibil mai strânsă. Bun gust.
Ania ZalewskiClient alNatu.Care
Colagen lichid YANGO pentru articulații
- Conținutul de colagen: 5000 mg colagen bovin hidrolizat de tip II
- Ingrediente active suplimentare: vitamina C, vitamina D, vitamina B12, curcumină, glucozamină, MSM (sulf organic), L-carnitină, ceai verde
- Forma: lichid
- Porție: 15 ml
- Suficient pentru: 33 de zile
Descrierea produsului
Produsul susține sănătatea articulațiilor, a cartilajelor și a mușchilor. Indiferent de vârstă sau de activitatea fizică, toată lumea merită articulații care nu scârțâie. Este o alegere bună pentru persoanele care doresc să aibă grijă de sistemul lor musculo-scheletic și în același timp pot obține... un ten frumos și un păr strălucitor. Ei bine, nu poți spune nu la asta, nu-i așa?
Avantaje și dezavantaje
Pro:
- O doză zilnică bună de vitamina C susține sinteza naturală de colagen a organismului.
Minusuri:
- Producătorul nu oferă sursa exactă, greutatea moleculară sau formula colagenului. Tot ce știm este că este hidrolizat.
- Sticla durează doar pentru 20 de zile de tratament.
Informații suplimentare
Utilizatorii laudă gustul lichidului și ușurința de dozare, datorită paharului de măsurare din capac.
Produsul nu conține lactoză.
Recenzie utilizator
Produsul Yango este unul dintre puținele care conține un set complet de ingrediente care oferă sprijin articulațiilor. Aceste ingrediente sunt în mare parte separate, colagenul este separat și condroitina, MSM și glucozamina separat. Acest produs este mai convenabil de utilizat.
Pharmovit Flexi-Vit
- Conținut de colagen: 450 mg de colagen de tip I și II
- Ingrediente active suplimentare: vitamina C, acid hialuronic, sulfat de condroitină, MSM, sulfat de glucozamină, extract de rășină de tămâie, extract de rădăcină de ghimbir, vitamina D, extract din fructe de piper negru
- Forma: Capsule
- Porție: 2 capsule pe zi
- Suficient pentru: 30 de zile
Descrierea produsului
Colagen împreună cu ingrediente active suplimentare pentru a oferi un sprijin cuprinzător articulațiilor. Glucozamina și condroitina apar în mod natural în țesutul conjunctiv, în timp ce acidul hialuronic asigură hidratarea adecvată a pielii și a lichidului articular.
Formula este îmbogățită cu complexul patentat BioPerine® cu extract de piper negru, care susține absorbția nutrienților.
Avantaje și dezavantaje
Pro:
- Vitamina C susține producția de colagen în organism.
- Colagenul din supliment are o formulă patentată Nutricoll Nordic Marine Collagen.
Minusuri:
- Doză foarte mică de colagen marin.
Informații suplimentare
Produsul conține colagen din două surse: piei de cod de Atlantic și cartilaj de pui.
Recenzie utilizator
De când am început să iau colagen, articulațiile mele sunt mult mai flexibile. Corpul meu nu s-a simțit niciodată mai bine!
Zobacz też:
Zimno a RZS
Rola niskich temperatur przy reumatoidalnym zapaleniu stawów jest niejednoznaczna. Z jednej strony, osoby chore powinny unikać przemarznięcia i przewiania, czyli czynników zwiększających ryzyko infekcji. Z drugiej zimne okłady przy zaostrzeniach RZS mogą pomóc zmniejszać obrzęki i obniżać temperaturę stawów objętych chorobą .
U niektórych pacjentów dobre efekty może przynieść również krioterapia, czyli tzw. leczenie zimnem. Jednak ponownie – tak jak przy stosowaniu suplementów diety – przed rozpoczęciem krioterapii należy bezwzględnie skonsultować to z lekarzem.
Reumatoidalne zapalenie stawów – dieta
Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna być przeciwzapalna i obfitować w kwasy tłuszczowe omega-3, które pomogą Ci walczyć ze stanem zapalnym. Postaraj się zastąpić kilka mięsnych posiłków w tygodniu tłustymi rybami: łososiem, halibutem, makrelą, sardynkami. Ważne jest też ograniczenie spożywania cukru i wysoko przetworzonej żywości .
Dietetyczka kliniczna Julia Skrajda wyjaśnia, na co zwracać uwagę przy komponowaniu diety w reumatoidalnym zapaleniu stawów:
W diecie przy RZS duże znaczenie mają takie grupy produktów jak:
- ryby (szczególnie tłuste),
- warzywa i owoce,
- oliwa z oliwek,
- orzechy i nasiona.
Tłuszcze nienasycone odgrywają dużą rolę przy łagodzeniu objawów RZS. Kwasy omega-3 wykazują działanie przeciwzapalne, zmniejszają stężenie parametrów zapalnych takich jak CRP, interleukina-6. Dlatego zaleca się spożywać: dwa razy w tygodniu 80–120 g ryb (łosoś, tuńczyk w wodzie/sosie własnym, sardynki, makrela świeża).
Należy zadbać o codzienną podaż antyoksydantów, których najwięcej zawartych jest w warzywach i owocach – szczególnie tych koloru czerwonego i pomarańczowego oraz żółtego. Antyoksydanty (przeciwutleniacze) wspierają układ immunologiczny i przeciwdziałają powstawaniu stresu oksydacyjnego, który ma wyniszczający wpływ na komórki organizmu.
Aby ich dostarczyć, powinniśmy dziennie spożywać:
- 500–700 g warzyw (głównie szpinak, kapusta, brokuł, jarmuż, marchewka),
- 300–500 g owoców (borówki, jeżyny, wiśnie, porzeczki, truskawki, maliny).
Warto zaznaczyć, że należy zwrócić uwagę na warzywa psiankowate – pomidor, papryka, bakłażan, ziemniaki. Choć stanowią podstawę diety śródziemnomorskiej, czyli diety najlepiej sprawdzającej się przy RZS, mogą one zaostrzać objawy choroby.
Nie należy ich jednak całkowicie usuwać z diety. Zaleca się eliminację tych warzyw na okres minimum dwóch tygodni i obserwację, czy rzeczywiście dochodzi do złagodzenia objawów.
Jakie jeszcze składniki diety są ważne?
- Oliwa z oliwek – źródło jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (MUFA) oraz oleocanthanu (związek powodujący lekkie pieczenie w gardle po spożyciu oliwy). Oleocanthan działa przeciwbólowo oraz przeciwzapalnie, hamuje powstawanie enzymów prozapalnych COX-1 oraz COX-2. Działa w tym samym mechanizmie co niesteroidowe leki przeciwzapalne. Zaleca się spożywać 2–3 łyżki dobrej jakości oliwy z oliwek dziennie.
- Migdały, orzechy włoskie lub laskowe, pestki dyni lub słonecznika – jedz garść w formie drugiego śniadania lub podwieczorka.
- Płatki owsiane i kasze (gryczana, jęczmienna, pęczak oraz jaglana) – to dodatkowe źródła m.in. żelaza. Przy RZS często występuje anemia, czyli niedobór żelaza, spowodowany niesteroidowymi lekami przeciwbólowymi. Żelazo, szczególnie niehemowe, czyli pochodzące z produktów roślinnych, wymaga obecności witaminy C w jadłospisie, aby zwiększyć jego wchłanialność. Przy posiłkach należy unikać czarnej herbaty, która utrudnia wchłanianie witaminy C, a tym samym zmniejsza przyswajanie żelaza.
- Mleko i jego przetwory – przy leczeniu lekami steroidowymi obserwuje się niedobór wapnia, który może skutkować wystąpieniem osteoporozy. Nabiał jest doskonałym źródłem wapnia, a dodatkowo wspomaga florę bakteryjną jelit przy budowaniu odporności, dzięki zawartości bakterii probiotycznych.
- Rośliny strączkowe – fasola, soczewice, ciecierzyca, soja – stanowią źródło białka. Dodatkowo dostarczają kwasu foliowego, magnezu, potasu, żelaza oraz cynku.
Zaleca się włącznie do diety warzyw strączkowych, nasion i orzechów jako alternatywne źródła białka, ponieważ przy RZS należy ograniczać spożycie mięsa i jego przetworów do minimum – ze względu na to, że zaostrzają one procesy zapalne w organizmie (szczególnie buliony mięsne, wywary z kości – zupy raczej zaleca się gotować na bulionie warzywnym).
Ważną rolę odgrywa też błonnik pokarmowy, ponieważ obniża stężenie CRP – parametru, który świadczy o stanie zapalnym. Zamień jasne pieczywo na ciemnie: graham, żytnie, razowe, orkiszowe.
W skrócie:
- Unikaj smażenia i pieczenia w wysokich temperaturach ze względu na końcowe produkty glikacji, które w nadmiarze zaogniają stany zapalne.
- Przynajmniej dwa razy w tygodniu zrezygnuj z mięsa.
- Przyrządzaj potrawy w jak najniższej temperaturze (zminimalizujesz straty składników odżywczych).
- Wyeliminuj produkty przetworzone.
- W każdym posiłku spożywaj warzywa lub owoce.
RZS a… owocowe czwartki
Wyniki badania z 2017 roku sugerują, że spożywanie owoców – zwłaszcza truskawek i borówek – przynosi ulgę w objawach RZS . No to… smacznego.
Co pogarsza stan zdrowia przy RZS?
Jednym z najlepiej udokumentowanych w badaniach naukowych czynnikiem pogarszającym stan zdrowia osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów jest palenie papierosów. Zaprzestanie stosowania tej używki może zmniejszyć częstość występowania zaostrzeń choroby oraz złagodzić ich przebieg .
Warto też spróbować ograniczyć stres, który również może wywoływać epizody zaostrzeń. Jeżeli nie masz możliwości unikania stresowych sytuacji, możesz spróbować nauczyć się mechanizmów radzenia sobie z nimi. Sprawdzą się tutaj wszelkie techniki relaksacyjne, a nawet terapia pod okiem specjalisty.
Kolejną rzeczą, która może Ci zaszkodzić, jest żywność bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i cukier. Spożywanie wysokoprzetworzonego jedzenia typu fast-food (ale też zup czy sosów instant, konserw), wołowiny, wieprzowiny oraz słodyczy sprzyja występowaniu stanów zapalnych w organizmie, a tego chcesz za wszelką cenę uniknąć przy RZS .
Podsumowanie
- Reumatoidalne zapalenie stawów to autoimmunologiczna choroba tkanki łącznej o podłożu genetycznym.
- RZS może wpływać na długość życia chorych, skracając ją średnio o około 10 lat.
- Szczyt zapadalności na RZS przypada pomiędzy 30. a 65. rokiem życia. U mężczyzn może występować później, a ryzyko wzrasta wraz z wiekiem.
- Główne objawy reumatoidalnego zapalenia stawów to ból i obrzęk w stawach, podwyższona temperatura ciała i ogólne osłabienie organizmu.
- W przebiegu RZS mogą tworzyć się także guzki reumatoidalne oraz deformacje stawów.
- Nieleczone reumatoidalne zapalenie stawów prowadzi do zniszczenia powierzchni stawowych, a w dalszej perspektywie również kości.
- RZS jest uznawane za chorobę nieuleczalną, ale medycyna dysponuje terapiami zapewniającymi jak najdłuższe okresy remisji.
- Obecnie najpopularniejszym lekiem stosowanym przy reumatoidalnym zapaleniu stawów jest metotreksat.
- Liczne badania naukowe sugerują, że warto wspomóc farmakoterapię suplementacją kwasów omega-3, które działają przeciwzapalnie.
- Czynnikami pogarszającymi stan zdrowia pacjentów z RZS są: palenie tytoniu, stres oraz niewłaściwa dieta.
FAQ
Co na reumatoidalne zapalenie stawów?
W przypadku RZS stosuje się leczenie farmakologiczne. Zawsze powinno ono być przepisane przez lekarza. Farmakoterapia to przede wszystkim kortykosteroidy i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, które zmniejszają stan zapalny. Stosuje się także leki modyfikujące przebieg choroby (DMARDs), takie jak metotreksat, które mogą spowolnić postęp RZS i zapobiec uszkodzeniu stawów.
Wykonywanie regularnych ćwiczeń również może pomóc w utrzymaniu elastyczności stawów i siły mięśni. Przykładowo ćwiczenia rozciągające i pływanie są dobre dla osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Jedzenie bogate w omega-3 (tłuste ryby) i unikanie żywności prozapalnej, takiej jak przetworzone mięso, też może być skuteczne w zmniejszeniu stanu zapalnego.
Czy reumatoidalne zapalenie stawów jest dziedziczne?
Reumatoidalne zapalenie stawów może być dziedziczne. Prawdopodobieństwo odziedziczenia po rodzicach błędu genetycznego, powodującego RZS wynosi około 40–65% w przypadku seropozytywnego reumatoidalnego zapalenia stawów i 20% w przypadku seronegatywnej postaci tej choroby.
Jakie leki na reumatoidalne zapalenie stawów?
W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów stosuj tylko takie leki, jaki zaleci Ci lekarz. Nie lecz się na własną rękę i nie przyjmuj bez porozumienia ze specjalistą żadnych specyfików – nawet jeżeli pomogły sąsiadce. Twój organizm jest inny, a RZS u każdego pacjenta przebiega inaczej.
W reumatoidalnym zapaleniu stawów podstawowymi lekami są te modyfikujące przebieg choroby (DMARDs), takie jak metotreksat czy leflunomid. Działają one na przyczynę choroby, zmniejszając aktywność układu immunologicznego. Przykładowo metotreksat hamuje enzymy, które biorą udział w aktywacji komórek odpowiedzialnych za stan zapalny.
Aby radzić sobie z bólem, możesz też brać niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen czy naproxen – środki te zmniejszają też stan zapalny.
Jakie jest CRP przy RZS?
CRP (C-reaktywne białko) jest wskaźnikiem stanu zapalnego w organizmie. Przy reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS), wartość CRP często jest podwyższona, co wynika z przewlekłego stanu zapalnego.
Przyjmuje się, że prawidłowe CRP nie powinno przekraczać 5 mg/l, a 10 mg/l uznaje się za objaw reakcji zapalnej w organizmie. Pamiętaj jednak, że nie tylko RZS powoduje podwyższenie stężenia tych białek – CRP wzrośnie również w przypadku zwykłego przeziębienia, a nawet kataru.
Pamiętaj jednak, że skale dla wyników, jakimi dysponują poszczególne laboratoria, mogą różnić się między sobą. Dlatego wyniki Twoich badań zawsze powinien interpretować lekarz, a nie wujek Google.
Co pomaga na reumatoidalne zapalenie stawów?
Główną metodą leczenia RZS jest farmakoterapia zlecona przez lekarza, po wykonaniu odpowiednich badań. Nigdy nie rezygnuj z takiego leczenia na rzecz domowych sposobów. Możesz jednak wspomóc kurację lekami.
Zapewnij sobie zdrową dietę bogatą w przeciwzapalne składniki. Spożywaj ryby bogate w omega-3, takie jak łosoś czy sardynki. Ogranicz spożycie przetworzonej żywności i tłuszczów trans.
Ćwicz regularnie, koncentrując się na niskointensywnych formach aktywności, takich jak joga czy pływanie, które są łagodne dla stawów. Zadbaj o dobry sen – pomaga on zwiększyć odporność na stres. Rozważ terapię behawioralną. Techniki relaksacyjne i radzenie sobie ze stresem mogą pomóc w zarządzaniu bólem i zmniejszeniu częstotliwości zaostrzeń choroby.
Możesz też stosować ciepłe lub zimne okłady na bolące stawy. Ciepło pomaga zrelaksować mięśnie i zwiększyć ruchomość, podczas gdy zimno może zmniejszyć obrzęki.
Jak sprawdzić, czy ma się reumatoidalne zapalenie stawów?
Aby sprawdzić, czy masz reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), skonsultuj się z lekarzem, który prawdopodobnie przeprowadzi szereg badań diagnostycznych z krwi. Główne to RF (czynnik reumatoidalny) i ACPA (przeciwciała przeciwko cyklicznemu peptydowi cytrylowanemu). Dodatkowo pomocne mogą być badania OB, CRP i wskaźników pracy nerek oraz wątroby.
Jak zdiagnozować reumatoidalne zapalenie stawów?
Lekarz diagnozuje reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) na podstawie:
- wywiadu z pacjentem,
- badania fizykalnego,
- badań czynników zapalnych i przeciwciał z krwi (m.in. RF i Anty-CCP/ACPA).
Niekiedy przeprowadza się również badanie obrazowe. Rentgen, rezonans magnetyczny (MRI) lub ultrasonografia mogą pokazać zmiany w stawach.
Diagnoza RZS opiera się na połączeniu tych elementów. Nie ma jednego, ostatecznego testu. Zrozumienie procesu diagnozy pomoże Ci w komunikacji z lekarzem i zarządzaniu swoim stanem zdrowia.
Źródła
Zobacz wszystkie
Aletaha, D., & Smolen, J. S. (2018). Diagnosis and Management of Rheumatoid Arthritis: A Review. JAMA, 320(13), 1360–1372. https://doi.org/10.1001/jama.2018.13103
Barnett, M. L., Kremer, J. M., St. Clair, E. W., Clegg, D. O., Furst, D., Weisman, M., Fletcher, M. J. F., Chasan-Taber, S., Finger, E., Morales, A., Le, C. H., & Trentham, D. E. (1998). Treatment of rheumatoid arthritis with oral type II collagen: Results of a multicenter, double-blind, placebo-controlled trial. Arthritis & Rheumatism, 41(2), 290–297. https://doi.org/10.1002/1529-0131(199802)41:2<290::AID-ART13>3.0.CO;2-R
Bullock, J., Rizvi, S. A. A., Saleh, A. M., Ahmed, S. S., Do, D. P., Ansari, R. A., & Ahmed, J. (2018). Rheumatoid Arthritis: A Brief Overview of the Treatment. Medical Principles and Practice, 27(6), 501–507. https://doi.org/10.1159/000493390
Chang, C.-K., Chen, P.-K., Chen, C.-C., Chang, S.-H., Chen, C.-H., & Chen, D.-Y. (2021). Increased Levels of Omega-3 Fatty Acids and DHA Are Linked to Pain Reduction in Rheumatoid Arthritis Patients Treated with Janus Kinase Inhibitors. Nutrients, 13(9), Article 9. https://doi.org/10.3390/nu13093050
Chauhan, K., Jandu, J. S., Brent, L. H., & Al-Dhahir, M. A. (2023). Rheumatoid Arthritis. W StatPearls. StatPearls Publishing. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441999/
Choy, E. (2012). Understanding the dynamics: Pathways involved in the pathogenesis of rheumatoid arthritis. Rheumatology, 51(suppl_5), v3–v11. https://doi.org/10.1093/rheumatology/kes113
Dawczynski, C., Dittrich, M., Neumann, T., Goetze, K., Welzel, A., Oelzner, P., Völker, S., Schaible, A. M., Troisi, F., Thomas, L., Pace, S., Koeberle, A., Werz, O., Schlattmann, P., Lorkowski, S., & Jahreis, G. (2018). Docosahexaenoic acid in the treatment of rheumatoid arthritis: A double-blind, placebo-controlled, randomized cross-over study with microalgae vs. sunflower oil. Clinical Nutrition (Edinburgh, Scotland), 37(2), 494–504. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2017.02.021
Depressive disorder (depression). (b.d.). Pobrano 28 listopad 2023, z https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
DiBaise, M., & Kohn, S. (2021). Diagnosing and managing patients with rheumatoid arthritis. JAAPA, 34(5), 27. https://doi.org/10.1097/01.JAA.0000742944.34230.87
Eksperci: Osoby z reumatoidalnym zapalaniem stawów mogą prowadzić aktywne życie - Ministerstwo Edukacji i Nauki - Portal Gov.pl. (b.d.). Ministerstwo Edukacji i Nauki. Pobrano 29 listopad 2023, z https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/eksperci-osoby-z-reumatoidalnym-zapalaniem-stawow-moga-prowadzic-aktywne-zycie
Elango, J., Zamora-Ledezma, C., Ge, B., Hou, C., Pan, Z., Bao, B., Pérez Albacete Martínez, C., Granero Marín, J. M., de Val, J. E. M. S., Bao, C., & Wu, W. (2022). Paradoxical Duel Role of Collagen in Rheumatoid Arthritis: Cause of Inflammation and Treatment. Bioengineering, 9(7), Article 7. https://doi.org/10.3390/bioengineering9070321
Gibofsky, A. (2014). Epidemiology, pathophysiology, and diagnosis of rheumatoid arthritis: A Synopsis. The American journal of managed care. https://www.semanticscholar.org/paper/Epidemiology%2C-pathophysiology%2C-and-diagnosis-of-A-Gibofsky/25c88897dd6c687773a00e3bf3a15041a62f0d35
Gioia, C., Lucchino, B., Tarsitano, M. G., Iannuccelli, C., & Di Franco, M. (2020). Dietary Habits and Nutrition in Rheumatoid Arthritis: Can Diet Influence Disease Development and Clinical Manifestations? Nutrients, 12(5), Article 5. https://doi.org/10.3390/nu12051456
Gugała-Mirosz, mgr inż S. (2016, grudzień 9). Dieta RZS w punktach. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-rzs-w-punktach/
Guo, Q., Wang, Y., Xu, D., Nossent, J., Pavlos, N. J., & Xu, J. (2018). Rheumatoid arthritis: Pathological mechanisms and modern pharmacologic therapies. Bone Research, 6(1), Article 1. https://doi.org/10.1038/s41413-018-0016-9
How is lifespan affected by RA? (b.d.). NRAS. Pobrano 28 listopad 2023, z https://nras.org.uk/resource/how-is-lifespan-affected-by-ra/
Juvenile Rheumatoid Arthritis. (2021, kwiecień 5). https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/arthritis/juvenile-idiopathic-arthritis
Kadura, S., & Raghu, G. (2021). Rheumatoid arthritis-interstitial lung disease: Manifestations and current concepts in pathogenesis and management. European Respiratory Review, 30(160). https://doi.org/10.1183/16000617.0011-2021
Kostoglou-Athanassiou, I., Athanassiou, L., & Athanassiou, P. (2020). The Effect of Omega-3 Fatty Acids on Rheumatoid Arthritis. Mediterranean Journal of Rheumatology, 31(2), 190–194. https://doi.org/10.31138/mjr.31.2.190
Lee, Y.-H., Bae, S.-C., & Song, G.-G. (2012). Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids and the Treatment of Rheumatoid Arthritis: A Meta-analysis. Archives of Medical Research, 43(5), 356–362. https://doi.org/10.1016/j.arcmed.2012.06.011
Leon, L., Madrid-Garcia, A., Lopez-Viejo, P., González-Álvaro, I., Novella-Navarro, M., Nuñez, D. F., Rosales, Z., Fernandez-Gutierrez, B., & Abasolo, L. (2023). Difficult-to-treat rheumatoid arthritis (D2T RA): Clinical issues at early stages of disease. RMD Open, 9(1), e002842. https://doi.org/10.1136/rmdopen-2022-002842
Maru, D., & Mulla, E. (2020). Rheumatoid arthritis. InnovAiT, 13(1), 13–20. https://doi.org/10.1177/1755738019884346
Matteo, A. D., Bathon, J. M., & Emery, P. (2023). Rheumatoid arthritis. The Lancet, 402(10416), 2019–2033. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(23)01525-8
Radu, A.-F., & Bungau, S. G. (2021). Management of Rheumatoid Arthritis: An Overview. Cells, 10(11), Article 11. https://doi.org/10.3390/cells10112857
Rajaei, E., Mowla, K., Ghorbani, A., Bahadoram, S., Bahadoram, M., & Dargahi-Malamir, M. (2015). The Effect of Omega-3 Fatty Acids in Patients With Active Rheumatoid Arthritis Receiving DMARDs Therapy: Double-Blind Randomized Controlled Trial. Global Journal of Health Science, 8(7), Article 7. https://doi.org/10.5539/gjhs.v8n7p18
Rheumatoid arthritis. (b.d.). Pobrano 30 listopad 2023, z https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/rheumatoid-arthritis
Rheumatoid Arthritis: Symptoms, Diagnosis, and Treatment | Arthritis Foundation. (b.d.). Pobrano 28 listopad 2023, z https://www.arthritis.org/diseases/rheumatoid-arthritis
Rośnie liczba osób z objawami zapalenia stawów – będzie program pilotażowy. (b.d.). Pobrano 29 listopad 2023, z https://www.termedia.pl/reumatologia/Rosnie-liczba-osob-z-objawami-zapalenia-stawow-bedzie-program-pilotazowy,50699.html
Santo, R. C. do E., Baker, J. F., Santos, L. P. dos, Silva, J. M. de S., Filippin, L. I., Portes, J. K. S., Brenol, C. V., Chakr, R. M. da S., & Xavier, R. M. (2023). Changes in physical function over time in rheumatoid arthritis patients: A cohort study. PLOS ONE, 18(1), e0280846. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0280846
Scherer, H. U., Häupl, T., & Burmester, G. R. (2020). The etiology of rheumatoid arthritis. Journal of Autoimmunity, 110, 102400. https://doi.org/10.1016/j.jaut.2019.102400
Shams, S., Martinez, J. M., Dawson, J. R. D., Flores, J., Gabriel, M., Garcia, G., Guevara, A., Murray, K., Pacifici, N., Vargas, M. V., Voelker, T., Hell, J. W., & Ashouri, J. F. (2021). The Therapeutic Landscape of Rheumatoid Arthritis: Current State and Future Directions. Frontiers in Pharmacology, 12. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fphar.2021.680043
Smaira, F. I., Mazzolani, B. C., Peçanha, T., dos Santos, K. M., Rezende, D. A. N., Araujo, M. E., Bonfiglioli, K., Scagliusi, F. B., Benatti, F. B., de Sá Pinto, A. L., Lima, F. R., Pereira, R. M. R., Roschel, H., Gualano, B., & Pinto, A. J. (2020). Ultra-processed food consumption associates with higher cardiovascular risk in rheumatoid arthritis. Clinical Rheumatology, 39(5), 1423–1428. https://doi.org/10.1007/s10067-019-04916-4
Smolen, J. S., Aletaha, D., Barton, A., Burmester, G. R., Emery, P., Firestein, G. S., Kavanaugh, A., McInnes, I. B., Solomon, D. H., Strand, V., & Yamamoto, K. (2018). Rheumatoid arthritis. Nature Reviews Disease Primers, 4(1), Article 1. https://doi.org/10.1038/nrdp.2018.1
Tanaka, Y. (2020). Rheumatoid arthritis. Inflammation and Regeneration, 40(1), 20. https://doi.org/10.1186/s41232-020-00133-8
Taylor, P. C. (2020). Update on the diagnosis and management of early rheumatoid arthritis. Clinical Medicine, 20(6), 561–564. https://doi.org/10.7861/clinmed.2020-0727
Tedeschi, S. K., Frits, M., Cui, J., Zhang, Z. Z., Mahmoud, T., Iannaccone, C., Lin, T.-C., Yoshida, K., Weinblatt, M. E., Shadick, N. A., & Solomon, D. H. (2017). Diet and Rheumatoid Arthritis Symptoms: Survey Results From a Rheumatoid Arthritis Registry. Arthritis Care & Research, 69(12), 1920–1925. https://doi.org/10.1002/acr.23225
Wolfe, F. (1991). Rheumatoid arthritis. W N. Bellamy (Red.), Prognosis in the Rheumatic Diseases (s. 37–82). Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-94-011-3896-3_3
Editorial
Faceți cunoștință cu echipa
Aflați despre modalitățile naturale de a reduce colesterolul și suplimentele pentru colesterol
Butiratul de sodiu acționează ca o zi de spa pentru intestinele tale. Vedeți cum să îl alegeți pe cel mai eficient.
Poznaj najlepsze suplementy na zespół jelita drażliwego i jak wspierać zdrowie jelit dietą i stylem życia.