- Home
- Collageen
Collageen - eigenschappen, effecten en wat het doet (47 feiten)
Collageen is een essentieel bouwsteeneiwit in het menselijk lichaam en in dat van alle dieren dat veel aspecten van de gezondheid van onze weefsels en organen beïnvloedt.
Lees meer over ons redactieproces
.
Lees meer over ons redactieproces
.
Lees meer over ons redactieproces
.
Lees meer over ons redactieproces
.
Waarom u ons kunt vertrouwen
Artikelen op Natu.Care zijn geschreven op basis van wetenschappelijk onderzoek, gegevens van overheidswebsites en andere betrouwbare bronnen. De teksten zijn geschreven in samenwerking met artsen, voedingsdeskundigen en andere gezondheids- en schoonheidsexperts. Artikelen worden vóór publicatie en tijdens belangrijke updates gecontroleerd.
.Lees meer over ons redactieproces
.Informatie over advertenties
Inhoud op Natu.Care kan links bevatten naar producten waarvan we een commissie kunnen ontvangen. Bij het creëren van inhoud houden we ons aan hoge redactionele standaarden en zorgen we ervoor objectief te zijn over de besproken producten. De aanwezigheid van affiliate links wordt niet gedicteerd door onze partners, en we selecteren de producten die we beoordelen volledig onafhankelijk.
.Lees meer over onze algemene voorwaarden
.Collageen, dat van nature in je weefsels voorkomt, lijmt alles aan elkaar. Letterlijk, want in het Grieks betekent kolla lijm. Het is het meest voorkomende eiwit in je lichaam. Niet voor niets noemen we collageen het eiwit van de jeugd.
Helaas vindt je lichaam rond je 25e verjaardag (happy birthday?) dat het zijn werk heeft gedaan en komt het tot rust. Met elk jaar dat voorbijgaat, maak je minder en minder collageen aan - het is zichtbaar met het blote oog.
Daarom is het al de moeite waard om aandacht te besteden aan een aangepast dieet. Samen met een team van artsen, diëtisten en apothekers presenteren we de belangrijkste informatie over optimale voeding die je kan helpen eeuwig jong te blijven.
In dit artikel leer je het volgende:
- Wat collageen is en welke soorten er in het lichaam voorkomen.
- Met welke voeding je collageen aanvult.
- Wanneer je eraan moet denken om de hoeveelheid collageen in je dieet te verhogen.
- Wat een tekort aan collageen is.
- Welk supplement je moet kiezen om resultaten te boeken.
Collageen
Wat is collageen?
Collageen
Collageen is een essentieel bouwproteïne in het lichaam van mensen en dieren. Het vormt de huid (meer dan 70% van het gewicht van de lederhuid), botten, spieren, gewrichten, pezen, ligamenten, bindweefsel en vezels. Collageen maakt 30% uit van alle eiwitten in het menselijk lichaam. Er zijn ongeveer 28 soorten van dit eiwit. De belangrijkste is type I .
Zoals je kunt zien, is het collageen dat van nature in je lichaam voorkomt je belangrijkste bouwsteen - je huid, botten, gewrichten. Elk jaar maakt je lichaam er minder van aan, waardoor de hoeveelheid van dit eiwit afneemt.
Welk collageen moet je kiezen?
In een notendop
Let op het gehalte aan actieve ingrediënten, de zuiverheid van de formulering, extra actieve ingrediënten, onderzoek, vorm en herkomst. Gehydrolyseerd collageen wordt beter opgenomen dan gevriesdroogd collageen, en viscollageen sneller dan rundercollageen.
Pak een vergrootglas en richt het op:
- Collageengehalte - de beste formules bevatten tussen de 2,5 en 15 gram hydrolysaat.
- Zuiverheid van de formule - de afwezigheid van onnodige vulstoffen is een voordeel van sommige supplementen.
- Extra actieve ingrediënten - waardevolle vitamines (bijv. vitamine C en mineralen (bijv. zink en koper) ondersteunen de productie en opname van collageen.
- Testen - geselecteerde supplementen hebben laboratoriumtests die de veiligheid van de supplementen bevestigen.
- Vorm - collageen in crème is een no-go, dit weet je al, maar de keuze tussen vloeistof, poeder (collageen in zakjes) of tabletten is aan jou.
- Herkomst - sommige fabrikanten halen collageen uit gekweekte vis, terwijl anderen in het wild vissen, met zorg voor het milieu.
Gehydrolyseerd collageen, gevriesdroogd collageen en collageenpeptiden - wat komt erbij kijken?
Bij het kiezen van het perfecte product kom je termen tegen als:
- natuurlijk collageen,
- collageen,
- collageenpeptiden,
- collageenhydrolysaat,
- gevriesdroogd collageen.
Kortom: gehydrolyseerd collageen = collageenpeptiden. Hydrolyse is het proces, peptiden zijn het product. Er gebeurt hier niets verdachts - uiteindelijk hebben we het best geabsorbeerde eiwit met aanzienlijk verminderde allergeniciteit en verhoogde werkzaamheid.
Gevriesdroogd collageen wordt gemaakt door natuurlijk collageen in te vriezen en het water eruit te laten verdampen. Net als 'gedroogde' frambozen. Hierdoor heeft het collageen een kleiner volume en past het in bijvoorbeeld een kleine capsule.
Zowel een uitgebalanceerd dieet als collageensupplementen zorgen voor een natuurlijke toename van dit jeugdproteïne in ons lichaam. (Het verhogen van de hoeveelheid collageen in het lichaam staat niet gelijk aan gezondheidseffecten). Om een tekort aan collageen in het lichaam aan te vullen, kun je een collageen poedersupplement nemen.
{Collection:1 }}
Wat zijn de soorten collageen?
Er zijn ongeveer 28 soorten collageen. Het hangt er echter vanaf wie ze telt en hoe ze dat doen. Gewoon wetenschappers! Minder over specifieke aantallen. Voor jou zijn de belangrijkste soorten: I, II, III, V en X (voor de zekerheid - dit zijn Romeinse cijfers, geen letters).
Collageen: eigenschappen
| Type | Eigenschappen |
| Type I | Het belangrijkste type collageen in het lichaam (90%). Komt onder andere voor in de lederhuid, botten en gewrichtsbanden. |
| Type II | Verantwoordelijk voor de conditie van botten, kraakbeenweefsel en gewrichten. |
| Type III | Het op één na belangrijkste type collageen (5-20%) in het lichaam. Ondersteunt bijvoorbeeld de bloedsomloop, bloedvaten en darmen. |
| Type V | Beïnvloedt de structuur van onder andere de botmatrix, lever, longen en placenta. |
| Type X | Botbouwsteen die ook in de gewrichten voorkomt. |
Type I
Type I collageen is het belangrijkste type jeugdproteïne in het lichaam. Het is ook het best bestudeerd. Het is goed voor 90% van al het collageen in je lichaam. Het wordt voornamelijk aangetroffen in de lederhuid, pezen, botten, ligamenten en inwendige organen.
Per gram is type I collageen sterker dan staal.
Moleculaire celbiologie, 6e editie(Lodish et al., 2007)
Type II
Type II collageen is verantwoordelijk voor de structuur van bot- en kraakbeenweefsel. Type II collageen is een structureel bestanddeel van het kraakbeen van de gladde oppervlakken van gewrichten. Het wordt ook gevonden in andere weefsels en in het netvlies, de sclera en de ooglens.
Type III
Derde op de lijst, maar tweede in belangrijkheid. Het maakt ongeveer 5-20% uit van al het collageen in je lichaam. Het beïnvloedt de werking van de bloedsomloop. Het is een structureel onderdeel van de baarmoeder, darmen en bloedvaten - dus de aanwezigheid ervan in het lichaam is cruciaal.
Type III collageen is de beste partner van type I collageen - ze werken samen aan de meeste processen in het lichaam.
Type V
Type V collageen staat ook bekend als fibreus collageen. Het is een belangrijk eiwit in het proces van vezelvorming. Het is verantwoordelijk voor de structuur van de botmatrix, het hoornvlies, de lever, de longen en de placenta. Het werkt samen met type I, II en III.
Type V collageen is betrokken bij het proces van haarvorming.
Type X
Collageen type X is een belangrijke botopbouwer en komt voor in kraakbeen.
Collageen type X is een belangrijke bouwsteen van bot en komt voor in kraakbeen
.Hoe werkt collageen in het lichaam?
In een notendop
Het natuurlijke collageen dat in je lichaam voorkomt, heeft voornamelijk invloed op je huid. Daarnaast kan het ook inwerken op je gewrichten, haar en nagels. Collageen heeft ook invloed op de immuniteit, de gezondheid van het hart en het skelet.
Effecten op de huid
Collageen is het hoofdbestanddeel van je huid - het maakt ongeveer 70-80% van het droge gewicht uit. Het is verantwoordelijk voor de structurele en mechanische eigenschappen van de lederhuid. Tot de leeftijd van 25 jaar wordt onze huid gekenmerkt door haar uitstekende conditie en uiterlijk - ze is stevig, elastisch en gehydrateerd. Naarmate we ouder worden, vertraagt de collageenproductie.
We raden je aan om de studie https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10180699/ uit 2023 te lezen.
Collageen in het lichaam en rimpels
Naarmate we ouder worden, produceren we minder collageen en elastine, waardoor de elasticiteit van onze huid afneemt. We verliezen ook onderhuids vetweefsel en het verlies van structurele ondersteuning leidt tot rimpels en huidverslapping.
Effecten op littekens
Collageen is betrokken bij de vorming van de lagen van de lederhuid en beïnvloedt de dikte en elasticiteit ervan. De stevigheid van de huid ondersteunt op haar beurt het uitrekken van littekens. Hetzelfde geldt voor littekens veroorzaakt door wonden, brandwonden of spataderen die zichtbaar zijn op de huid.
Collageen en huidstriemen
Striae wordt onder andere veroorzaakt door mechanische uitrekking van collageenvezels, bijvoorbeeld tijdens een snelle verandering van lichaamsvorm (snelle gewichtstoename of opbouw van spiermassa), maar ook door genetische aanleg of de aanwezigheid van ziekte. Het onder controle houden van significante en snelle veranderingen in het uiterlijk van je silhouet kan de eerste stap zijn naar een mooie huid zonder striae.
Interessant feit:
Veel internetgebruikers kijken naar collageen voor psoriasis. Helaas is er op dit moment geen wetenschappelijke basis om aan te nemen dat collageen helpt bij deze ziekte.
Ik denk dat het behandelen van psoriasis met collageen een grote vergissing is. Dit eiwit helpt de hydratatie van de huid te verbeteren, maar psoriasis is een chronische, multisysteem ontstekingsziekte met een immuunbasis. Daarom zal collageen niet veel helpen en het zal het zeker niet genezen.
Ilona Krzak Master in de Farmacie
Collageen en gewrichten
Het collageen in je lichaam is betrokken bij de productie van gewrichtsvloeistof, die de wrijving in je gewrichten vermindert - dit is vooral belangrijk voor je knieën. Hoe minder collageen je produceert, hoe minder gewrichtsvloeistof je produceert.
Gezonde gewrichten hebben een grotere mobiliteit en flexibiliteit en bewegen en functioneren zonder pijn.
Collageen en haar en nagels
Het basisbestanddeel van haar is keratine. Voor de productie hiervan zijn aminozuren nodig, die je lichaam kan leveren met collageen (bijv. proline). Zodra collageen en andere eiwitten zijn ingenomen, breekt het lichaam ze af in aminozuren, die vervolgens worden gebruikt om nieuwe eiwitten op te bouwen.
Nagels bestaan, net als haar, voornamelijk uit keratine.
Een onderzoek uit 2017 toonde aan dat dagelijkse inname van bioactieve collageenpeptiden de nagelgroei met 12% verbeterde en breuk met 42% verminderde in een onderzoeksgroep van 25 mensen.
Bron: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28786550/
Collageen en het immuunsysteem
Natuurlijk collageen in je lichaam bestaat uit aminozuren die immuuncellen stimuleren. Tot 70-80% van de immuuncellen bevindt zich in de darmen. Door in te werken op het immuunsysteem, beïnvloeden de aminozuren dus het spijsverteringsstelsel.
Collageen en het hart
Collageen, dat van nature in je lichaam voorkomt, geeft je slagaders en bloedvaten de juiste structuur voor een goede bloeddoorstroming. Naarmate je ouder wordt, worden je slagaders minder elastisch.
Collageen en het skelet
Onze botten bestaan uit eiwitten, collageen en mineralen, vooral calcium. Mineralen maken de botten hard en sterk, terwijl collageen voor flexibiliteit zorgt.
In welke voedingsmiddelen zit collageen?
In een notendop
Collageen zit onder andere in runder- of varkensbottenbouillon, kip met vel, kippenpoten, orgaanvlees, gelatine of sardines. Voedingsstoffen - vooral vitamine C - zijn nodig voor een goede opname.
Als je bij de gedachte aan huiden, kraakbeen en orgaanvlees denkt aan bah, dan rest je niets anders dan supplementen te nemen.
Collageenrijke voedingsmiddelen zijn onder andere
- runder- of varkensbottenbouillon,
- kip met huid,
- kippenpoten,
- sardientjes,
- orgaanvlees (lever, hart, hersenen, nieren),
- gelatine,
- zeevruchten (kreeft, garnalen, octopus, inktvis),
- vlees en kraakbeen,
- vleesgelei.
Welke voedingsstoffen ondersteunen de collageenproductie?
Je weet wat je moet eten om collageen aan te maken. Kijk nu wat je helpt om dit eiwit effectief op te nemen:
| Voedingsstoffen | Bronnen |
| Vitamine C | Citrusvruchten, kiwi, aardbeien |
| Zink | Zeevruchten, vlees, bonen |
| Koper | Noten, zeevruchten, zaden |
| Hyaluronzuur | Runderlever, tofu, sojamelk |
| Organische zwavel (MSM) | Uien, knoflook, eieren |
| Mangaan | Amandelen, pinda's, bonen |
| Vitamine A | Boerenkool, spinazie, tomaten |
De meest effectieve collageenpreparaten bevatten vitamine C of de natuurlijke vorm ervan (bijvoorbeeld rozenbottelextract), die beter wordt opgenomen. De aanwezigheid van vitamine C is vaak belangrijker dan de dosis eiwit zelf, omdat deze vitamine bijdraagt aan een goede opname van collageen door het lichaam.
Julia SkrajdaDiëtiste
In welke groenten en fruit zit collageen?
In niets. Collageen is een dierlijk eiwit dat niet in planten voorkomt. Sommige groenten en fruit kunnen echter de synthese en opname van collageen ondersteunen (via vitaminen en mineralen).
Groenten en fruit die met name de aanmaak en opname van collageen door het lichaam ondersteunen zijn:
- citrusvruchten (sinaasappels, grapefruit, citroenen),
- rode en groene paprika's,
- tomaten,
- bladgroenten (broccoli, boerenkool, spruitjes),
- bonen,
- avocado's,
- bessen,
- knoflook,
- pompoen.
Bepaalde kruiden en specerijen die rijk zijn aan vitamine C of aminozuren kunnen ook helpen:
- rozenbottel,
- acerola,
- brandnetel,
- paardenstaart,
- weegbree,
- berenknoflook (dat ook zwavel bevat).
Collageen in vegetarische en veganistische diëten
Helaas. Veganistisch collageen bestaat niet. Alle supplementen zijn van dierlijke oorsprong, voornamelijk vis, rund- en varkensvlees.
Vegetariërs en veganisten kunnen meer problemen hebben met een tekort aan collageen. Als je geen vis en vlees eet, zorg er dan voor dat je de bovenstaande groenten en fruit eet.
Wetenschappers en fabrikanten werken aan genetisch gemodificeerd collageen uit gist of bacteriën. Er wordt ook onderzoek gedaan naar de productie van 'plantaardig' collageen uit bamboe of rijst. Voorlopig hebben echter alleen pescatariërs hun opties (pescatariërs betekent 'vegetariërs die vis eten').
Afbraak van collageen
In een notendop
Meestal begint het proces van collageenafbraak rond het 30e levensjaar. Tegen de tijd dat je 40 wordt, zit er nog ongeveer 65% collageen in je lichaam, 10 jaar later 60% en op je 70e heb je nog maar 30% van het eiwit uit je jeugd.
Bij vrouwen begint het afbraakproces van collageen sneller dan bij mannen. Dit komt door een verstoring van de oestrogeeneconomie. Problemen met de hormoonafscheiding door het voortplantingssysteem vertalen zich in de collageensynthese in het lichaam. Daarom is het raadzaam om te zorgen voor correcte hormoonspiegels, ovulatie en menstruatie, regelmatig naar de gynaecoloog te gaan en de hormonen TSH, oestradiol, progesteron, LH en FSH één keer per jaar te laten testen.
Julia SkrajdaDiëtiste
Oorzaken van collageendepletie:
- Je wordt ouder.
- Je eet te weinig eiwitten, vitaminen en mineralen.
- Je brengt te veel tijd door in de zon (denk aan zonnebrandcrème).
- Je hebt een genetische aanleg.
- Je misbruikt alcohol.
- Je eet te veel suiker.
- Je rookt sigaretten.
- Je verblijft in extreme temperaturen.
- Je wordt beïnvloed door milieuverontreinigende stoffen.
- Je zorgt niet goed voor je slaaphygiëne.
- Je leeft onder constante stress.
Hoe voorkom je collageenverlies in je lichaam?
Om je collageen jeugd te verlengen en collageen in je lichaam aan te vullen:
- Volg een goed dieet vol collageenrijke producten.
- Zorg voor een gezonde levensstijl, beperk alcohol en probeer te stoppen met verslavingen.
- Probeer meer te bewegen om je botten en spieren te versterken.
- Probeer een goede nachtrust te krijgen.
- Overweeg cosmetische behandelingen zoals microneedling.
- Gebruik de juiste supplementen.
Verschillende vormen van toediening van collageen:
In een pil
Collageen in supplementen is veilig met een dagelijkse dosis van maximaal 15 gram hydrolysaat. Je kunt collageen op elk moment van de dag innemen. Suppletie hoeft niet te worden ingehouden; neem gerust collageen zonder onderbreking. In geen geval mag je echter collageenpreparaten voor dieren gebruiken.
Je vindt gehydrolyseerd collageen meestal in voedingssupplementen. Onderzoek wijst uit dat je het beste 2,5 tot 15 gram collageen per dag kunt nemen.
De meest gebruikelijke dagelijkse doses collageen liggen tussen de 5 gram en 15 gram, waarbij 5 gram de populairste dosering is.
Is collageen veilig?
Vrees niet, collageen om te drinken en in tabletten is veilig. Collageen is immers gewoon een eiwit en komt van nature voor in ons lichaam. Inname ervan veroorzaakt in de meeste gevallen geen bijwerkingen.
Is er een 'maar'?
Een voor de hand liggende contra-indicatie voor het gebruik van collageen is allergie voor de ingrediënten in een bepaald preparaat. Als je vis of zeevruchten niet verdraagt, kies dan voor collageen van rund- of varkensvlees.
Andere contra-indicaties voor het innemen van collageen om te drinken zijn:
- nierproblemen (collageen kan dan alleen worden ingenomen na overleg met je arts),
- zwangerschap en borstvoeding (suppletie is toegestaan na groen licht van een specialist),
- diabetes (in het geval van collageen dat suiker of geselecteerde zoetstoffen bevat),
- interacties met medicijnen (als je andere supplementen of medicijnen gebruikt, vraag je apotheker of arts dan naar interacties).
Kan ik zelf collageen voor dieren kopen?
Een letterlijke paardendosis collageen? Slecht idee.
Dieren hebben andere organismen dan mensen en worden anders oud, dus ze hebben andere doses collageen nodig. Bovendien kunnen collageensupplementen voor dieren speciale toevoegingen bevatten, en zulke stoffen zijn alleen maar schadelijk voor jou. En dan hebben we het nog niet eens over de mogelijke verschillen in productienormen.
De mening van deskundigen over collageensupplementen
Collageen dat oraal wordt toegediend (bijvoorbeeld in de vorm van tabletten, vloeistof of opgelost poeder) kan worden gebruikt voor de synthese ervan in het lichaam. De twee aminozuren proline en lysine spelen de belangrijkste rol in dit proces.
Witold Tomaszewski
Kan er een teveel aan collageen worden aangemaakt?
Dat kan, maar dan moet je wel heel ver gaan om tot een teveel aan collageen te komen. Meestal is supplementatie van dit eiwit veilig. Als je echter de door de fabrikant aanbevolen dosering aanzienlijk overschrijdt, kun je onaangename symptomen krijgen zoals:
- verdikking van de huid,
- spijsverteringsproblemen,
- een opgeblazen gevoel, constipatie of diarree.
In de meeste gevallen zullen de symptomen verdwijnen zodra de dosering van de supplementen wordt verlaagd. Als je echter gestopt bent met collageen en bijwerkingen blijft ervaren, ga dan naar je arts.
Wat kun je ervaren tijdens het gebruik van collageensupplementen?
Meestal verloopt een collageensuppletie probleemloos. Sommige mensen kunnen echter allergisch zijn voor collageen. Zij krijgen dan last van huiduitslag, zwelling van de huid of ademhalingsproblemen tijdens het supplementeren. Bij het nemen van collageeninjecties daarentegen kan soms roodheid van de huid, infectie of huiduitslag optreden.
Feiten over collageen
Hoe is collageen opgebouwd?
De basisbouwstenen van collageen zijn aminozuren - verbindingen die verantwoordelijk zijn voor de structuur van alle eiwitten in het lichaam. Collageen bestaat voornamelijk uit glycine, proline en hydroxyproline, maar er zijn nog andere aminozuren in de samenstelling. Samen vormen ze drie ketens in de vorm van een drievoudige helix.
Hoe maakt het lichaam collageen aan?
Het proces van collageensynthese (productie) vindt meestal plaats in de fibroblastcellen in de lederhuid. Deze zijn verantwoordelijk voor de aanmaak van collageen en andere ondersteunende (skelet)weefsels.
De collageensynthese vindt zowel binnen als buiten de cel plaats.
Waar wordt collageen gebruikt?
Cosmetica
Vanwege de waardevolle eigenschappen voor huid, haar en nagels is collageen een ingrediënt in veel cosmetica (bijv. crèmes, serums, gels, maskers of lotions). Het wordt er meestal aan toegevoegd in de vorm van een hydrolysaat - zodat het gemakkelijker wordt opgenomen.
Sommige preparaten bevatten puur collageen, terwijl andere ook ingrediënten bevatten die de aanmaak ervan ondersteunen, bijvoorbeeld vitamine C of hyaluronzuur.
Houd er rekening mee dat collageen in crème niet de verwachte resultaten op de huid geeft.
Waarom werkt collageen in crème niet?
Omdat collageen goed is voor de huid, zou je kunnen denken dat het direct op de huid aanbrengen super effectief zou zijn. Helaas.
Wanneer je collageen in crème aanbrengt, geef je je huid niet de voordelen die het verdient. Dit komt omdat de collageenmoleculen te groot zijn om de lederhuid binnen te dringen.
Collageen dat op de huid wordt aangebracht (bijvoorbeeld in crèmevorm) biedt niet de voordelen waar de meeste fabrikanten over schrijven. De gladde huid die je krijgt bij het gebruik van dergelijke producten is een tijdelijk effect - collageen hydrateert de huid tijdelijk en ogenschijnlijk, maar het zal nooit de lederhuid bereiken.
Witold Tomaszewski
Samenvatting
- Collageen is een bouwsteen van dierlijk eiwit dat verantwoordelijk is voor de structuur van onder andere huid, botten, spieren, gewrichten en ligamenten.
- Er zijn minstens 28 soorten collageen, maar type I is het belangrijkste en is goed voor 90% van alle jeugdproteïne in het lichaam.
- Collageen zit in voedingsmiddelen zoals runder- of varkensbottenbouillon, kip met huid, kippenpoten en sardientjes.
FAQ
Waardoor wordt het natuurlijke collageen in het lichaam afgebroken?
De grootste vijand van collageen is ouderdom. Je kunt de tijd niet stilzetten, maar je kunt wel andere factoren vermijden die bijdragen aan een tekort aan collageen.
Het natuurlijke collageen in het lichaam wordt ook uitgeput door:
- UV-straling (gebruik zonnebrandcrème!),
- slechte voeding (vitamine- en mineralentekort),
- roken,
- koffiemisbruik,
- onvoldoende hydratatie,
- alcoholmisbruik.
Wat is het verschil tussen glucosamine en collageen?
Glucosamine en collageen zijn twee verschillende bestanddelen die verschillende functies hebben in het lichaam. Glucosamine is een aminosuiker die van nature voorkomt in het lichaam en is een belangrijk bestanddeel van kraakbeenweefsel.
Collageen daarentegen is een structureel eiwit dat voorkomt in huid, botten, pezen en ligamenten. Het is belangrijk voor de elasticiteit en sterkte van weefsels.
Kan collageen een wisselwerking hebben met medicijnen?
Er is geen bewijs dat collageen een gevaarlijke wisselwerking heeft met geneesmiddelen of hun werking of absorptie beïnvloedt. Let echter wel op de hulpstoffen van een bepaald preparaat - sommige vitaminen en mineralen kunnen de werking van geneesmiddelen verstoren.
Wat is het verschil tussen viscollageen en rundercollageen?
Op de markt vind je viscollageen en rundercollageen. Af en toe kom je ook varkenscollageen tegen, maar dit is een zeldzaam product en de eigenschappen zijn vergelijkbaar met die van rundscollageen.
Onderzoeken wijzen uit dat viscollageen tot 50% beter wordt opgenomen dan rundercollageen. Daarom is viscollageen in de meeste gevallen (bijvoorbeeld als je niet allergisch bent voor vis) de betere keuze. Als je de voorkeur geeft aan rundercollageen, kan het mogelijke verschil in opneembaarheid worden verkleind door de portie van het supplement dat je neemt te vergroten.
Is collageen een eenvoudig of complex eiwit?
Collageen is een complex eiwit, bestaande uit drie polypeptideketens die in een drievoudige helix in elkaar gedraaid zijn. Elke keten bevat ongeveer 1000 aminozuren met een karakteristieke peptidesequentie die om de drie aminozuren wordt herhaald.
Collageen is een van de best georganiseerde en meest voorkomende eiwitten in het lichaam en door zijn complexe structuur kan het zijn biologische functies uitvoeren, zoals het behoud van de structuur van bindweefsel.
Wanneer is collageen ontdekt?
Hoewel het een belangrijk eiwit is in het menselijk lichaam, ontdekten biofysici en biochemici collageen relatief laat - de eerste studies over de structuur van collageen verschenen pas halverwege de jaren 1930. Het eerste model van dit eiwit werd zelfs nog later gemaakt - in 1955 door de Indiase natuurkundige G. N. Ramachandranai.
Waar komt de naam collageen vandaan?
Collageen is een combinatie van het Griekse woord kólla en het achtervoegsel -gène. Kólla betekent 'lijm'. Aan de andere kant betekent gène 'iets dat produceert' - het klopt allemaal.
Wat zijn de symptomen van allergie voor collageensupplementen?
Overgevoeligheid voor collageen is zeldzaam, maar kan bij sommige mensen voorkomen. Specifieke symptomen hangen af van de mate van reactie van het lichaam op het ingrediënt en van het type collageen. Enkele hiervan zijn
- jeuk
- huiduitslag,
- urticaria,
- zwelling van de huid (vooral rond de ogen, mond en keel),
- ademhalingsmoeilijkheden,
- hoesten,
- moeite met slikken,
- misselijkheid
- braken,
- diarree.
Zijn collageen en gelatine dezelfde stoffen?
Collageen en gelatine zijn twee verschillende stoffen, maar ze hebben veel gemeen
Collageen is een structureel eiwit dat van nature voorkomt in het menselijk en dierlijk lichaam en is het hoofdbestanddeel van huid, botten, kraakbeen, pezen en andere bindweefsels.
Gelatine is een product dat wordt verkregen uit collageen (meestal afkomstig van dierlijke huiden en botten) door water te koken en te verdampen.
Collageen en gelatine hebben verschillende eigenschappen en toepassingen. Collageen wordt gebruikt in cosmetica en supplementen, en als ingrediënt in functionele voedingsmiddelen.
Gelatine wordt daarentegen gebruikt als verdikkingsmiddel en stabilisator in de voedingsindustrie en als ingrediënt voor gelei, desserts en andere zoetigheden.
Wat is natief collageen?
Natief collageen heeft geen chemische of mechanische processen ondergaan en behoudt zijn natuurlijke structuur en functie. Het is de natuurlijke vorm van collageen. Natief collageen kan bijvoorbeeld worden verkregen uit vis, dierenhuiden of kraakbeenweefsel.
Meestal wordt natief collageen veel minder goed opgenomen dan bijvoorbeeld hydrolysaat, daarom zul je niet veel supplementen met dit type eiwit op de markt vinden.
Bronnen
Bekijk alle bronnen
Abedin, M. Z., Karim, A. A., Latiff, A. A., Gan, C.-Y., Ghazali, F. C., Barzideh, Z., Ferdosh, S., Akanda, M. J. H., Zzaman, W., Karim, M. R., & Sarker, M. Z. I. (2014). Biochemical and radical-scavenging properties of sea cucumber (Stichopus vastus) collagen hydrolysates. Onderzoek naar natuurlijke producten, 28(16), 1302-1305. https://doi.org/10.1080/14786419.2014.900617
Abrahams, M., O'Grady, R., & Prawitt, J. (2022). Effect of a Daily Collagen Peptide Supplement on Digestive Symptoms in Healthy Women: a 2-Phase Mixed Methods Study. JMIR Formative Research, 6(5), e36339. https://doi.org/10.2196/36339
Al-Atif, H. (2022). Collageensupplementen tegen veroudering en rimpels: een paradigmaverschuiving op het gebied van dermatologie en cosmetica. Dermatology Practical & Conceptual, e2022018-e2022018. https://doi.org/10.5826/dpc.1201a18
Bernstein, E. F., Chen, Y. Q., Kopp, J. B., Fisher, L., Brown, D. B., Hahn, P. J., Robey, F. A., Lakkakorpi, J., & Uitto, J. (1996). Long-term sun exposure alter the collagen of the papillary dermis: Comparison of sun-protected and photoaged skin by Northern analysis, immunohistochemical staining, and confocal laser scanning microscopy. Tijdschrift van de Amerikaanse Academie voor Dermatologie, 34(2, deel 1), 209-218. https://doi.org/10.1016/S0190-9622(96)80114-9
Bolke, L., Schlippe, G., Gerß, J., & Voss, W. (2019). A Collagen Supplement Improves Skin Hydration, Elasticity, Roughness, and Density: Results of a Randomized, Placebo-Controlled, Blind Study. Nutriënten, 11(10), 2494. https://doi.org/10.3390/nu11102494
Boyera, N., Galey, I., & Bernard, B. a. (1998). Effect of vitamin C and its derivatives on collagen synthesis and cross-linking by normal human fibroblasts. International Journal of Cosmetic Science, 20(3), 151-158. https://doi.org/10.1046/j.1467-2494.1998.171747.x
Campana, V., Milano, G., Pagano, E., Barba, M., Cicione, C., Salonna, G., Lattanzi, W., & Logroscino, G. (2014). Botsubstituten in de orthopedische chirurgie: van basiswetenschap tot klinische praktijk. Tijdschrift voor Materiaalwetenschap. Materials in Medicine, 25(10), 2445-2461. https://doi.org/10.1007/s10856-014-5240-2
Collageen type 2-Een overzicht | ScienceDirect Topics. (n.d.). Op 22 maart 2023 ontleend aan https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/collagen-type-2
Collageen type 3-Een overzicht | ScienceDirect Topics. (n.d.). Op 23 februari 2023 gedownload van https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/collagen-type-3
Collageen type 10-Een overzicht | ScienceDirect Topics. (n.d.). Gedownload op 23 februari 2023, van https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/collagen-type-10
DePhillipo, N. N., Aman, Z. S., Kennedy, M. I., Begley, J. P., Moatshe, G., & LaPrade, R. F. (2018). Effectiviteit van vitamine C-suppletie op collageensynthese en oxidatieve stress na musculoskeletale verwondingen: een systematische review. Orthopedisch Tijdschrift voor Sportgeneeskunde, 6(10), 2325967118804544. https://doi.org/10.1177/2325967118804544
Elam, M. L., Johnson, S. A., Hooshmand, S., Feresin, R. G., Payton, M. E., Gu, J., & Arjmandi, B. H. (2015). Een calcium-collageen chelaat voedingssupplement vermindert botverlies bij postmenopauzale vrouwen met osteopenie: Een gerandomiseerde gecontroleerde trial. Tijdschrift voor Medicinale Voeding, 18(3), 324-331. https://doi.org/10.1089/jmf.2014.0100
Fisher, G. J., Quan, T., Purohit, T., Shao, Y., Cho, M. K., He, T., Varani, J., Kang, S., & Voorhees, J. J. (2009). Collagen Fragmentation Promotes Oxidative Stress and Elevates Matrix Metalloproteinase-1 in Fibroblasts in Aged Human Skin. American Journal of Pathology, 174(1), 101-114. https://doi.org/10.2353/ajpath.2009.080599
Föger-Samwald, U., Dovjak, P., Azizi-Semrad, U., Kerschan-Schindl, K., & Pietschmann, P. (2020). Osteoporose: Pathofysiologie en therapeutische opties. EXCLI Journal, 19, 1017-1037. https://doi.org/10.17179/excli2020-2591
Garnero, P. (2015). De rol van collageenorganisatie op de eigenschappen van bot. Calcified Tissue International, 97(3), 229-240. https://doi.org/10.1007/s00223-015-9996-2
Harris, E. D., DiBona, D. R., & Krane, S. M. (1969). Collagenasen in menselijke synoviale vloeistof. Tijdschrift voor Klinisch Onderzoek, 48(11), 2104-2113. https://doi.org/10.1172/JCI106177
Jendricke, P., Centner, C., Zdzieblik, D., Gollhofer, A., & König, D. (2019). Specific Collagen Peptides in Combination with Resistance Training Improve Body Composition and Regional Muscle Strength in Premenopausal Women: A Randomized Controlled Trial. Nutriënten, 11(4), 892. https://doi.org/10.3390/nu11040892
Kahan, V., Andersen, M. L., Tomimori, J., & Tufik, S. (2009). Stress, immuniteit en huidcollageenintegriteit: Bewijs van diermodellen en klinische condities. Brain, Behavior, and Immunity, 23(8), 1089-1095. https://doi.org/10.1016/j.bbi.2009.06.002
Kahan, V., Andersen, M. L., Tomimori, J., & Tufik, S. (2010). Kan slecht slapen de integriteit van de huid beïnvloeden? Medical Hypotheses, 75(6), 535-537. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2010.07.018
Kjaer, M., Jørgensen, N. R., Heinemeier, K., & Magnusson, S. P. (2015). Chapter Eleven-Exercise and Regulation of Bone and Collagen Tissue Biology. IN C. Bouchard (Ed.), Progress in Molecular Biology and Translational Science (Vol. 135, pp. 259-291). Academic Press. https://doi.org/10.1016/bs.pmbts.2015.07.008
Komorowski, J., Ojalvo, S. P., Sylla, S., Cicek, D., Demir, B., Orhan, C., Tuzcu, M., Sahin, N., & Sahin, K. (2019). Het effect van een combinatie van een Arginine Silicaat Complex en Magnesium Biotinaat op haar- en nagelgroei bij ratten (P06-026-19). Actuele Ontwikkelingen in Voeding, 3(Suppl 1), nzz031.P06-026-19. https://doi.org/10.1093/cdn/nzz031.P06-026-19
König, D., Oesser, S., Scharla, S., Zdzieblik, D., & Gollhofer, A. (2018). Specifieke collageenpeptiden verbeteren de botmineraaldichtheid en botmarkers bij postmenopauzale vrouwen - een gerandomiseerde gecontroleerde studie. Nutriënten, 10(1), 97. https://doi.org/10.3390/nu10010097
Kujala, U. M., Kaprio, J., & Sarno, S. (1994). Osteoarthritis of weight-bearing joints of lower limbs in former elite male athletes. BMJ, 308(6923), 231-234. https://doi.org/10.1136/bmj.308.6923.231
Li, P., & Wu, G. (2018). Rollen van dieetglycine, proline en hydroxyproline in collageensynthese en dierlijke groei. Amino Acids, 50(1), 29-38. https://doi.org/10.1007/s00726-017-2490-6
Liu, B., Xu, Z., Yu, R., Wang, J., Wang, Z., & Harrell, C. R. (2005). The Use of Type I and Type III Injectable Human Collagen for Dermal Fill: 10 Years of Clinical Experience in China. Seminars in Plastische Chirurgie, 19(3), 241-250. https://doi.org/10.1055/s-2005-919719
Mangaan. (2014, 23 april). Linus Pauling Instituut. https://lpi.oregonstate.edu/mic/minerals/manganese
Manon-Jensen, T., Kjeld, N. G., & Karsdal, M. A. (2016). Collageen-gemedieerde hemostase. Tijdschrift voor Trombose en Hemostase: JTH, 14(3), 438-448. https://doi.org/10.1111/jth.13249
Moskowitz, R. W. (2000). Rol van collageenhydrolysaat bij bot- en gewrichtsaandoeningen. Seminars in Artritis en Reuma, 30(2), 87-99. https://doi.org/10.1053/sarh.2000.9622
Naomi, R., Ridzuan, P. M., & Bahari, H. (2021). Actuele inzichten in collageen type I. Polymeren, 13(16), 2642. https://doi.org/10.3390/polym13162642
Nezwek, T. A., & Varacallo, M. (2023). Fysiologie, Bindweefsel. In StatPearls. Uitgeverij StatPearls. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542226/
Orale collageensupplementen: een systematisch overzicht van dermatologische toepassingen. (n.d.). JDDonline - Tijdschrift voor geneesmiddelen in de dermatologie. Op 3 maart 2023 ontleend aan https://jddonline.com/articles/oral-collagen-supplementation-a-systematic-review-of-dermatological-applications-S1545961619P0009X/
PDB101: molecuul van de maand: collageen. (n.d.). RCSB: PDB-101. Opgehaald op 22 maart 2023, van http://pdb101.rcsb.org/motm/4
Porfírio, E., & Fanaro, G. B. (2016). Collageensuppletie als aanvullende therapie voor de preventie en behandeling van osteoporose en osteoartritis: Een systematische review. Revista Brasileira de Geriatria e Gerontologia, 19(1), 153-164. https://doi.org/10.1590/1809-9823.2016.14145
Proksch, E., Schunck, M., Zague, V., Segger, D., Degwert, J., & Oesser, S. (2014). Orale inname van specifieke bioactieve collageenpeptiden vermindert huidrimpels en verhoogt de synthese van de huidmatrix. Skin Pharmacology and Physiology, 27(3), 113-119. https://doi.org/10.1159/000355523
Reilly, D. M., & Lozano, J. (2021). Huidcollageen door de levensfasen heen: belang voor huidgezondheid en schoonheid. Plastic and Aesthetic Research, 8, 2. https://doi.org/10.20517/2347-9264.2020.153
Saeedi, P., Shavandi, A., & Meredith-Jones, K. (2018). Nageleigenschappen en botgezondheid: een overzicht. Journal of Functional Biomaterials, 9(2), 31. https://doi.org/10.3390/jfb9020031
Sansilvestri-Morel, P., Rupin, A., Badier-Commander, C., Fabiani, J.-N., & Verbeuren, T. J. (2003). Chronische veneuze insufficiëntie: Dysregulatie van collageensynthese. Angiology, 54 Suppl 1, S13-18. https://doi.org/10.1177/0003319703054001S03
Schauss, A. G., Stenehjem, J., Park, J., Endres, J. R., & Clewell, A. (2012). Effect of the novel low molecular weight hydrolyzed chicken sternal cartilage extract, BioCell Collagen, on improving osteoarthritis-related symptoms: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 60(16), 4096-4101. https://doi.org/10.1021/jf205295u
Sclerodermie. (2017, oktober 18). Nhs.Uk. https://www.nhs.uk/conditions/scleroderma/
Seiberg, M. (2013). Ouderdomsgeïnduceerde haarvergrijzing - De meervoudige effecten van oxidatieve stress. International Journal of Cosmetic Science, 35(6), 532-538. https://doi.org/10.1111/ics.12090
Seo, H.-J., Cho, Y.-E., Kim, T., Shin, H.-I., & Kwun, I.-S. (2010). Zink kan botvorming verhogen door stimulering van celproliferatie, alkalische fosfatase-activiteit en collageensynthese in osteoblastische MC3T3-E1-cellen. Nutrition Research and Practice, 4(5), 356-361. https://doi.org/10.4162/nrp.2010.4.5.356
Shi, Y., Luo, L.-F., Liu, X.-M., Zhou, Q., Xu, S.-Z., & Lei, T.-C. (2014). Voortijdige vergrijzing als gevolg van verminderde antioxidant activiteit in haarbul melanocyten en hun voorlopers. PLoS ONE, 9(4), e93589. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0093589
Schouders, M. D., & Raines, R. T. (2009). Structuur en stabiliteit van collageen. Annual Review of Biochemistry, 78(1), 929-958. https://doi.org/10.1146/annurev.biochem.77.032207.120833
Singh, A., & Yadav, S. (2016). Microneedling: Vooruitgang en verbreding van horizonten. Indian Dermatology Online Journal, 7(4), 244-254. https://doi.org/10.4103/2229-5178.185468
Sørensen, L. T. (2012). Wondgenezing en infectie bij chirurgie: de pathofysiologische invloed van roken, stoppen met roken en nicotinevervangingstherapie: een systematische beoordeling. Annalen van chirurgie, 255(6), 1069-1079. https://doi.org/10.1097/SLA.0b013e31824f632d
Stumpf, M., Krones, C. J., Klinge, U., Rosch, R., Junge, K., & Schumpelick, V. (2006). Collageen in darmziekten. Hernia: The Journal of Hernias and Abdominal Wall Surgery, 10(6), 498-501. https://doi.org/10.1007/s10029-006-0149-4
Subramanian, E. (2001). G.N. Ramachandran. Nature Structural Biology, 8(6), Artikel 6. https://doi.org/10.1038/88544
Tak, Y. J., Kim, Y. J., Lee, J. G., Yi, Y.-H., Cho, Y. H., Kang, G. H., & Lee, S. Y. (2019). Effect of Oral Ingestion of Low-Molecular Collagen Peptides Derived from Skate (Raja Kenojei) Skin on Body Fat in Overweight Adults: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Marine Drugs, 17(3), 157. https://doi.org/10.3390/md17030157
Tessari, P., Lante, A., & Mosca, G. (2016). Essentiële aminozuren: meesterregulatoren van voeding en ecologische voetafdruk? Scientific Reports, 6, 26074. https://doi.org/10.1038/srep26074
De effecten van supplementatie met collageenpeptiden op lichaamssamenstelling, collageensynthese en herstel na gewrichtsletsel en training: Een systematische review-PMC. (n.d.). Op 22 maart 2023 ontleend aan https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8521576/
Thompson, K. J., McKillop, I. H., & Schrum, L. W. (2011). Targeting collagen expression in alcoholic liver disease. Wereldtijdschrift voor Gastro-enterologie: WJG, 17(20), 2473-2481. https://doi.org/10.3748/wjg.v17.i20.2473
Tomosugi, N., Yamamoto, S., Takeuchi, M., Yonekura, H., Ishigaki, Y., Numata, N., Katsuda, S., & Sakai, Y. (2017). Effect of Collagen Tripeptide on Atherosclerosis in Healthy Humans. Journal of Atherosclerosis and Thrombosis, 24(5), 530-538. https://doi.org/10.5551/jat.36293
Trüeb, R. M. (2015). De impact van oxidatieve stress op haar. International Journal of Cosmetic Science, 37 Suppl 2, 25-30. https://doi.org/10.1111/ics.12286
Type I Collageen - Een overzicht | ScienceDirect Topics. (n.d.). Opgehaald op 23 februari 2023 van https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/type-i-collagen
Type-V Collageen-Een overzicht | ScienceDirect Topics. (n.d.). Op 23 februari 2023 gedownload van https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/type-v-collagen
Tzaphlidou, M. (2008). Botarchitectuur: collageenstructuur en calcium/fosfor kaarten. Tijdschrift voor Biologische Fysica, 34(1-2), 39-49. https://doi.org/10.1007/s10867-008-9115-y
Ueno, R., Takaoka, Y., Shimojo, N., Ohno, F., Yamaguchi, T., Matsunaga, K., & Kameda, M. (2020). Een geval van pediatrische anafylaxie veroorzaakt door gomtabletten met viscollageen. Asia Pacific Allergy, 10(4), e35. https://doi.org/10.5415/apallergy.2020.10.e35
Walker, K., Basehore, B. M., Goyal, A., & Zito, P. M. (2023). Hyaluronzuur. In StatPearls. Uitgeverij StatPearls. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482440/
Wang, B., Wang, Y.-M., Chi, C.-F., Luo, H.-Y., Deng, S.-G., & Ma, J.-Y. (2013). Isolation and Characterization of Collagen and Antioxidant Collagen Peptides from Scales of Croceine Croaker (Pseudosciaena crocea). Marine Drugs, 11(11), 4641-4661. https://doi.org/10.3390/md11114641
Wang, B., Yang, W., McKittrick, J., & Meyers, M. A. (2016). Keratine: Structuur, mechanische eigenschappen, voorkomen in biologische organismen en pogingen tot bio-inspiratie. Progress in Materials Science, 76, 229-318. https://doi.org/10.1016/j.pmatsci.2015.06.001
Warrington, K. J., Nair, U., Carbone, L. D., Kang, A. H., & Postlethwaite, A. E. (2006). Karakterisering van de immuunrespons op type I collageen bij sclerodermie. Artritis Research & Therapy, 8(4), R136. https://doi.org/10.1186/ar2025
Watson, W., Kaye, R. L., Klein, A., & Stegman, S. (1983). Injecteerbaar collageen: een klinisch overzicht. Cutis, 31(5), 543-546.
Wu, G. (2009). Aminozuren: metabolisme, functies en voeding. Aminozuren, 37(1), 1-17. https://doi.org/10.1007/s00726-009-0269-0
Wu, M., Cronin, K., & Crane, J. S. (2023). Biochemie, Collageensynthese. In StatPearls. Uitgeverij StatPearls. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507709/
Xu, S., Gu, M., Wu, K., & Li, G. (2021). Unraveling the interaction mechanism between collagen and alcohols with different chain lengths and hydroxyl positions. Colloïden en oppervlakken. B, Biointerfaces, 199, 111559. https://doi.org/10.1016/j.colsurfb.2021.111559
Yagoda MD, M. R., & Gans PhD, E. H. (2012). A Nutritional Supplement Formulated with Peptides, Lipids, Collagen and Hyaluronic Acid Optimizes Key Aspects of Physical Appearance in Nails, Hair and Skin. Journal of Nutrition & Food Sciences, p5. https://doi.org/10.4172/2155-9600.S5-002
Yang, F.-C., Zhang, Y., & Rheinstädter, M. C. (2014). De structuur van het haar van mensen. PeerJ, 2, e619. https://doi.org/10.7717/peerj.619
Zheng, X., Liu, W., Xiang, J., Liu, P., Ke, M., Wang, B., Wu, R., & Lv, Y. (2017). Collageen I bevordert hepatocellulair carcinoom celproliferatie door regulatie van integrine β1/FAK signaleringsroute in niet-alcoholische vette lever. Oncotarget, 8(56), 95586-95595. https://doi.org/10.18632/oncotarget.21525
Jelonek, L. (2023). Collageen. Alles wat u moet weten (B. Turczynski, Ed.; 1st ed.). Natu.Care. https://books.google.com/books?vid=9788396887801
Redactie
Ontmoet het teamLudwik Jelonek is de auteur van meer dan 2.500 teksten die gepubliceerd zijn op toonaangevende portals. Zijn inhoud heeft zijn weg gevonden naar diensten als Ostrovit en Kobieta Onet. Bij Natu.Care onderwijst Ludwik mensen op het belangrijkste gebied van het leven - gezondheid.
Bartłomiej Turczyński is de hoofdredacteur van Natu.Care. Hij is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de content die onder andere op Natu.Care wordt gecreëerd en zorgt ervoor dat alle artikelen zijn gebaseerd op gedegen wetenschappelijk onderzoek en dat ze zijn geraadpleegd door specialisten uit de branche.
Ontdek waar je op moet letten om collageen van de hoogste kwaliteit en veiligheidsnorm te kiezen.
Ongelijk collageen aan collageen. Leer de verschillen en voordelen van collageensupplementen van rundvlees en vis.
Alles wat je wilt weten over COLLinstant collageen.